Aspects of didactics in Byzantine music

1. Χαλδαιάκης, Αχιλλεύς. (2014). Βυζαντινομουσικολογκά, τόμος Α΄, Θεωρία. Βυζαντινὴ Μουσικολογία - 1. Εκδόσεις Σταμούλη. 2. Χαλδαιάκης, Αχιλλεύς. (2015). Παχώμιος Μοναχός, Ἑρμηνεία σύντομος εἰς τὴν καθ’ ἡμᾶς μουσικήν. Εἰσαγωγή – Κριτικὴ ἔκδοση – Σχόλια Ἁχιλλεὺς Γ. Χαλδαιάκης. Βυζαντινὴ Μουσικολογία, 5, Μνημεῖα Ἑλληνορθόδοξης Μουσικῆς, 1. Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλη.

Σημειώσεις της διδάσκουσας και η εξής βιβλιογραφία για περαιτέρω μελέτη: 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ: • Αποστολόπουλος, Θωμάς. (2002). Ὁ Ἀπόστολος Κώνστας ὁ Χῖος καὶ ἡ συμβολή του στὴ θεωρία τῆς Μουσικῆς Τέχνης. IBM, Μελέται 4. Αθήνα: Έκδ. Γρ. Στάθης. • Γαβριὴλ Ἱερομόναχος. Περὶ τῶν ἐν τῇ ψαλτικῇ σημαδίων. Επιμ. Chr. Hannick και G. Wolfram, Gabriel Hieromonachos, Abhandlung über den Kirchengesang. Monumenta Musicae Byzantinae, Corpus Scriptorum de Re Musica, Ι. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1985. • Γιαννέλος, Δημήτρης. (2009). Σύντομο Θεωρητικό Βυζαντινής Μουσικής. Κατερίνη: Επέκταση. • Γιαννόπουλος, Εμμανουήλ Στ. (2011). Θεωρητικὲς ὑπηχήσεις καὶ μουσικὲς κλίμακες Γρηγορίου τοῦ Πρωτοψάλτου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. • Ἰωάννης Πλουσιαδηνός. Ἑρμηνεία τῆς παραλλαγῆς. Επιμ. Αντώνιος Αλυγιζάκης, Η οκταηχία στην ελληνική λειτουργική υμνογραφία (σ. 235-239). Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, 1985. • Καράς, Σίμων. (1982). Μέθοδος τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς. Θεωρητικόν. 2 τ. Αθήνα: Σύλλογος πρὸς Διάδοσιν τῆς Ἐθνικῆς Μουσικῆς. • Μανουὴλ Χρυσάφης. Περὶ τῶν ἐνθεωρουμένων τῇ ψαλτικῇ τέχνῃ καὶ ὧν φρονοῦσι κακῶς τινες περὶ αὐτῶν. Επιμ. D. Conomos, The Treatise of Manuel Chrysaphes, The Lampadarios: On the Theory of the Art of Chanting and on Certain Erroneous Views That Some Hold About it. Monumenta Musicae Byzantinae, Corpus Scriptorum de Re Musica, II. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1985. • Μαυροειδής, Μάριος. (1999). Οι μουσικοί τρόποι στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο βυζαντινός ήχος, το αραβικό μακάμ, το τούρκικο μακάμ. Αθήνα: Fagotto. • Μουσικὴ Ἐπιτροπὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. (1888). Στοιχειώδης Διδασκαλία τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς, ἐκπονηθεῖσα ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ Ψαλτηρίου ἐν ἔτει 1883. Κωνσταντινούπολις. Eπαν. Αθήνα: Κουλτούρα, 1978. • Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ. Εἰσαγωγὴ εἰς τὸ θεωρητικὸν καὶ πρακτικὸν τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. Εἰσαγωγή, κριτικὴ ἔκδοση κειμένου παρὰ Ἐμμανουὴλ Στ. Γιαννόπουλου (β΄ έκδ.). Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2007. • Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ. Εἰσαγωγὴ εἰς τὸ θεωρητικὸν καὶ πρακτικὸν τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. Αύτόγραφα τοῦ Θεωρητικοῦ, Ἠχογραφημένα μέλη. Επιμ. Γ. Κωνσταντίνου. Βατοπαιδινὴ Μουσικὴ Βίβλος, Μουσικολογικὰ Μελετήματα 2. Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου. • Χρύσανθος Ἀρχιεπίσκοπος Διρραχίου ὁ ἐκ Μαδύτων. Θεωρητικὸν Μέγα τῆς Μουσικῆς. Εκδ. Π. Πελοπίδου. Τεργέστη: τυπογραφία M. Weis, 1832, επαν. Κουλτούρα. • Χρύσανθος ὁ ἐκ Μαδύτων. Θεωρητικὸν μέγα τῆς μουσικῆς. Τὸ ἀνέκδοτο αὐτόγραφο τοῦ 1816. Τὸ ἔντυπο τοῦ 1832. Κριτικὴ ἔκδοση ὑπὸ Γεωργίου Ν. Κωνσταντίνου. Βατοπαιδινὴ Μουσικὴ Βίβλος, Μουσικολογικὰ Μελετήματα 1. Άγιον Όρος: Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, 2007. • Gertsman, Εvgeny Vladimirovich. (Επιμ., 1994). Petersburg Theoreticon. Odessa: Variant Publishers. • Giannopoulos, Emmanouil. (2013). Collections of Byzantine Chant Treatises in Manuscripts of the 17th and 18th Centuries. The Continuation of the Tradition. Σε Gerda Wolfram & Christian Troelsgård (επιμ.), Tradition and Innovation in Late- and Postbyzantine Liturgical Chant II, Proceedings of the Congress held at Hernen Castle, the Netherlands, 30 October – 3 November 2008, Eastern Christian Studies, 17 (σ. 97-122). Leuven, Paris, Walpole, MA: A.A. Bredius Foundation, Peeters. • Konstantinou, Georgios N. (2012). Teoria și practica muzicii bisericești. Volumul I. Traducere Adrian Sîrbu. Iași: Asociația Culturală Byzantion. • Raasted, Jørgen. (Eπιμ., 1983). The Hagiopolites, A Byzantine Τreatise on Musical Theory. Preliminary Edition. Cahiers de l’ Institut du Moyen-Âge Grec et Latin, 45. • Tardo, Lorenzo, Jeromonaco. (1938). Lʼ antica melurgia bizantina nellʼ interpretazione della Scuola Monastica di Grottaferrata. Grottaferrata. 2. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ Β.Μ.: √ Iστορία της παιδαγωγικής Β.Μ. √ Μέθοδοι διδασκαλίας Β.Μ., προσαρμοσμένες σε διάφορες ηλικίες, θεσμικά πλαίσια, ειδικά μαθήματα Α. Γενικές επισκοπήσεις και προβληματισμοί: α. Εισαγωγικά, ιστορικά: • Α. Χαλδαιάκης, “Ἡ διδασκαλία τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης: Παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον”, σε: Α. Χαλδαιάκης, Βυζαντινομουσικολογικά, Βυζαντινὴ Μουσικολογία – 1, Αθήνα 2010: Κυριακίδη, σ. 29-87. • Αθανάσιος Βουρλής, Ἡ ἱερὰ ψαλμωδία ὡς μέσον ἀγωγῆς (Ἠθικομουσικολογικὴ μελέτη), Αθήνα 1995. • Antonios Alygizakis, “The Contribution of the Ecumenical Patriarchate to the Research and Education of Ecclesiastic Music”, Ανακοίνωση στο Ιnternational Symposion of Byzantine Music, Academia de Muzică “Gheorghe Dima”, Cluj-Napoca, International Cultural Association Riga’s Chart, Athens, Direcţia pentru Cultură, Culte şi Patrimoniu Cultural Naţional a Jud. Neamţ, Piatra Neamţ 2002. β. Δεδομένα στη σύγχρονη εποχή: • Α. Αλυγιζάκης, “O Θεσμικός Εκσυγχρονισμός των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της Βυζαντινής Μουσικής”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 195-198. - Στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Θέματα επιμόρφωσης: • Κωνσταντίνος Καραγκούνης, Ἡ διδασκαλία τῆς Ἑλληνικῆς Μουσικῆς στὴν πρωτοβάθμια καὶ δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση, Βόλος 2005. • Αντώνιος Πατρώνας, “To Mάθημα της Βυζαντινής Μουσικής”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 252-254. • Γεώργιος Πατρώνας, “Η Συστηματική Ανάπτυξη της Διδακτικής και Παιδαγωγικής της Βυζαντινής Μουσικής και τα Οφέλη της”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 249-251. • Κωνσταντίνος Πατσαντζόπουλος, “Επιμόρφωση-Εξομοίωση Εκπαιδευτικών Μουσικής Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 265-269. • Αθανάσιος Σαλαμάνης, “H Ανάγκη Επιμόρφωσης στο Χώρο της Βυζαντινής Μουσικής σε Θέματα Εκκλησιαστικής Αγωγής και Καλλιτεχνικής (Μουσικής) Παιδείας”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 290-297. - Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: • Γρηγόριος Στάθης, “Bυζαντινή Μουσικολογία”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 45-51. • Δημήτριος Γιαννέλος, “H Βυζαντινή Μουσικολογία στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου: Μαθήματα και Ερευνητική Δραστηριότητα”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 63-74. • Αχιλλέας Χαλδαιάκης, “Βυζαντινομουσικολογικὲς μεταπτυχιακὲς σπουδές. Ὀργάνωση καὶ προοπτικές”, σε: Α. Χαλδαιάκης, Βυζαντινομουσικολογικά, Βυζαντινὴ Μουσικολογία – 1, Αθήνα 2010: Κυριακίδη, σ. 993-1005. • Δημήτριος Μπαλαγεώργος, “Συγγενείς Επιστημονικές Ειδικότητες, επίκουροι προαγωγής της βυζαντινής μουσικολογίας σ’ ένα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 242-246. • Παναγιώτης Παναγιωτίδης, “Διαθεματικὴ προσέγγιση διδασκαλίας τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης”, Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, έτος 89, τεῦχος 812 (2006), σ. 1023-1028. - Σε ωδεία και μουσικές σχολές: • Λυκούργος Αγγελόπουλος, “Η Διδασκαλία της Βυζαντινής Μουσικής στα Ωδεία και τις Μουσικές Σχολές κατά το β΄ μισό του 20ού αιώνα”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 153-156. • Απόστολος Παπαδόπουλος, “Η Συμβολή του Πρωτοψάλτου Σπυρίδωνος Περιστέρη στην Ωδειακή Εκπαίδευση”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 239-241. • Αθανάσιος Καραμάνης, “Το Μυστικό της Επιτυχίας του Διδακτικού μου Έργου”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 247-248. - Σε άλλες χώρες: • Νicolae Gheorghiţă, “Tradition and Renewal in the Romanian Byzantine Music Education”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 148-152. • Toυ ιδίου, “Oι Καλλιτεχνικές και Μουσικολογικές Σπουδές Βυζαντινής Μουσικής στη Ρουμανία”, ό.π., σ. 235-238. • Μιλτιάδης Παππάς, “Η Θέση της Θρησκευτικής Μουσικής στην Ανώτατη Εκπαίδευση της Τουρκίας. Σκέψεις-Προτάσεις”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 255-264. Β. Ειδικοί τομείς: • Κωνσταντίνος Καραγκούνης, “Aνάλυση και διδακτική του βυζαντινού εκκλησιαστικού μέλους”, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Μουσική Θεωρία και ανάλυση – Μεθοδολογία και Πράξη, Πρακτικά Συμποσίου, 29.09.-1.10. 2006, Θέρμη Θεσσαλονίκης, επιμ. Κώστας Τσούγκρας, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 337-345. • Του ιδίου, “Ἡ ρυθμικὴ ἀνάλυση τῶν μελῶν ὡς μέσον διδασκαλίας τῆς Ψαλτικῆς”, ανακοίνωση στο Δ΄ Διεθνές Συνέδριο Μουσικολογικό και Ψαλτικό «Θεωρία καὶ Πράξη τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης». «Τὰ γένη τῆς Ρυθμοποιίας» καὶ τρέχοντα «Ψαλτικὰ Θέματα», Αθήνα, 10.12.2009. • Ανδρέας Γιακουμάκης, “Ἡ διδακτικὴ τῆς Ὀκταηχίας”, Θεωρία καὶ πράξη τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης. Ἡ Ὀκταηχία, Πρακτικὰ Γ’ Διεθνοῦς Συνεδρίου Μουσικολογικοῦ καὶ Ψαλτικοῦ. Ἀθήνα, 17-21 Ὀκτωβρίου 2006, επιμ. Δ. Μπαλαγεώργος/Γρ. Αναστασίου, Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος – ΙΒΜ, έκδ. Γρ. Στάθης, Aθήνα 2010, σ. 553-557. • Γεώργιος Πατρώνας, “Ἡ διδακτικὴ τῆς Ὀκταηχίας• Ἐρευνητικὲς προσεγγίσεις”, Θεωρία καὶ πράξη τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης. Ἡ Ὀκταηχία, Πρακτικὰ Γ’ Διεθνοῦς Συνεδρίου Μουσικολογικοῦ καὶ Ψαλτικοῦ. Ἀθήνα, 17-21 Ὀκτωβρίου 2006, επιμ. Δ. Μπαλαγεώργος/Γρ. Αναστασίου, Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος – ΙΒΜ, έκδ. Γρ. Στάθης, Aθήνα 2010, σ. 602-605. • Γρηγόριος Αναστασίου, “Tα κρατήματα της Ψαλτικής Μελοποιίας αναφορικά προς το θεματικό τρίπτυχο έρευνα-εκπαίδευση-καλλιτεχνικό έργο”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 161-171. • Θωμάς Αποστολόπουλος, “Eποπτικά μουσικά όργανα για τη διδασκαλία ελληνικής παραδοσιακής μουσικής”, Εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο για τα παραδοσιακά μουσικά όργανα, Καστοριά, Ιούνιος 2001. • Δημήτριος Γιαννέλος, “H Συμβολή της Πληροφορικής στην Έρευνα και τη Διδασκαλία της Βυζαντινής Μουσικής. Μια πρώτη προσέγγιση”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 199-209. • Ιωάννης Παπαθανασίου, “Παλαιογραφία της Μουσικής: Η Προσέγγιση των Πηγών στα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 286-289. • Θωμάς Αποστολόπουλος, “Θεωρία Βυζαντινής Μουσικής – Επαναπροσέγγιση της Διδασκαλίας”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 274-279. • Μaria Alexandru, “Στοχασμοί για το μάθημα «Εισαγωγή στη Βυζαντινή Μουσική»”, Βυζαντινός Μουσικός Πολιτισμός, Δεύτερο Διεθνές Συνέδριο του Αμερικανικού Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικής και Υμνολογίας, 10-14 Ιουνίου 2009, Αθήνα (υπό δημοσίευση).