HISTOIRE DE LA PHILOSOPHIE MODERNE DU DROIT

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.

Το μάθημα δίνει την ευκαιρία στους φοιτητές και τις φοιτήτριες να αντιληφθούν α) την ιστορική διάπλαση της σύγχρονης θεωρίας θεμελίωσης των νομικών κρίσεων. Και β) την πολυμορφία ρευμάτων σκέψης στο εσωτερικό της. Έτσι, παρέχονται ικανά εφόδια, ώστε να τεθούν θεμελιώδη ζητήματα της σύγχρονης μεθοδολογίας και φιλοσοφίας του δικαίου. Στο τέλος αυτής της σειράς μαθημάτων, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα έχουν σχηματίσει μια επαρκή εικόνα σχετικά με το πώς οφείλουμε να θεμελιώνουμε νομικές κρίσεις με τρόπο ορθολογικό. Συνάμα θα έχουν αντιληφθεί ότι τα πλέον βασικά ζητήματα της νομικής επιστήμης είναι κατ' ουσίαν φιλοσοφικά. Επίσης ότι η ορθότητα των νομικών κρίσεων είναι αλληλένδετη με το θέμα κάτω από ποιες προϋποθέσεις η έννομη τάξη είναι νομιμοποιημένη, οπότε αξίζει αβίαστης υπακοής από τους πολίτες.

Το μάθημα θα διαλαμβάνει θεματικά ιστορική επισκόπηση της διαμόρφωσης της νομικής σκέψης από τη γαλλική επανάσταση μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Επίκεντρο στην επισκόπηση αυτή θα είναι το ζήτημα: τι είναι το θετικό δίκαιο και πώς πρέπει να ερμηνεύεται. Η σειρά των παραδόσεων περιλαμβάνει δύο άξονες και αντίστοιχα δομείται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος έχει χαρακτήρα ιστορικό, αφού αναδιφεί στην ιστορία των ιδεών ως προς το δίκαιο και την ερμηνεία του. Κατοπτεύει: α) τη μετάβαση από τη φιλοσοφία δικαίου του Διαφωτισμού στο νομικό θετικισμό του 19ου αιώνα. β) Την αμφισβήτηση του νομικού θετικισμού από νεωτερικά ρεύματα νομικής σκέψης, ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα και εντεύθεν. γ) Τη διάπλαση ρευμάτων σκέψης ως προς την ερμηνεία του δικαίου ύστερα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το δεύτερο μέρος, όμως, αξιοποιεί ρεύματα σκέψης του 20ού αιώνα με στόχο εποικοδομητικό και προπαιδευτικό, προκειμένου να συσταθεί μια σύγχρονη θεωρία για το δίκαιο και την ερμηνεία του στη δική μας εποχή. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 13 ΔΙΩΡΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ Μέρος πρώτο: από τη φιλοσοφία του Διαφωτισμού στο νομικό θετικισμό και στην υπέρβαση του τελευταίου 1) Η φιλοσοφία δικαίου του Καντ, ως το κορυφαίο συμπύκνωμα της δικαιοπολιτικής σκέψης του Διαφωτισμού. 2) Η σταδιακή ανάδυση του νομικού θετικισμού στον 19ο αιώνα. Τα κύρια χαρακτηριστικά του και οι βασικές παραλλαγές του. 3) Αίτια της κρίσης του νομικού θετικισμού. Κριτική αποτίμησή του. 4) Αντι-φορμαλιστικά ρεύματα σκέψης, κριτικά προς τον νομικό θετικισμό. Η «θεωρία των συμφερόντων» στο δίκαιο και η λεγόμενη «ελεύθερη» ερμηνεία του δικαίου. 5) Η «αναλυτική» θεωρία του δικαίου και η σύγχρονη αγγλο-αμερικανική νομική σκέψη γενικότερα. 6) Η «ερμηνευτική» θεωρία, η «Τοπική», η «Νέα Ρητορική». Μέρος δεύτερο: η μεταπολεμική πορεία προς μια σύγχρονη θεωρία για το δίκαιο και την ερμηνεία του 7) Η γλώσσα του δικαίου, ύστερα από την «πραγματολογική» στροφή στη φιλοσοφία της γλώσσας (L. Wittgenstein). 8) Ο νομικός συλλογισμός πέρα από την τυπική Λογική προς μια σύγχρονη θεωρία νομικής επιχειρηματολογίας. 9) Ανάγκη για μια κανονιστική και όχι αποφασιοκρατική θεωρία για την ερμηνεία του δικαίου (κριτική στις απόψεις Η.Kelsen και M.Troper). 10) Το ζήτημα της ορθότητας των νομικών κρίσεων. Διαμάχη προσεγγίσεων και πρόταση για ένα ορθολογικό κριτήριο θεμελίωσης των νομικών κρίσεων. 11) Δυνατότητα ορθολογικής κριτικής του Συντάγματος ως κορυφής της έννομης τάξης. 12) Από τη θεωρία δικαίου σε φιλοσοφία της δικαιοσύνης. 13) Σύγχρονα διλήμματα νομοθετικής πολιτικής.

Θετικό δίκαιο, Διαφωτισμός, Νομικός θετικισμός, Ερμηνεία δικαίου, Αντιφορμαλισμός, Αναλυτική θεωρία του δικαίου, Φιλοσοφία γλώσσας, Ορθότητα νομικών κρίσεων, Ορθολογική κριτική, Δικαιοσύνη

25-11-2015