ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΙΙΙ. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Πληροφορίες Μαθήματος
ΤίτλοςΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΙΙΙ. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ / LITURGICS III. BYZANTINE LITURGICAL TRADITION
ΚωδικόςΥΕ06
ΣχολήΘεολογική
ΤμήμαΚοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού
Κύκλος / Επίπεδο1ος / Προπτυχιακό, 2ος / Μεταπτυχιακό
Περίοδος ΔιδασκαλίαςΕαρινή
Υπεύθυνος/ηΧρυσόστομος (ιωάννης) Νάσσης
ΚοινόΝαι
ΚατάστασηΕνεργό
Course ID60005077

Πρόγραμμα Σπουδών: ΠΠΣ Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού(2013-σήμερα)

Εγγεγραμμένοι φοιτητές: 58
ΚατεύθυνσηΤύπος ΠαρακολούθησηςΕξάμηνοΈτοςECTS
ΚορμόςΥποχρεωτικό Κατ' ΕπιλογήνΕαρινό-4
Πληροφορίες Τάξης
ΤίτλοςΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΙΙΙ. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Ακαδημαϊκό Έτος2016 – 2017
Περίοδος ΤάξηςΕαρινή
Διδάσκοντες μέλη ΔΕΠ
Class ID
600055379
Τύπος Μαθήματος 2016-2020
  • Επιστημονικής Περιοχής
Τύπος Μαθήματος 2011-2015
Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού
Τρόπος Παράδοσης
  • Πρόσωπο με πρόσωπο
Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Γλώσσα Διδασκαλίας
  • Ελληνικά (Διδασκαλία, Εξέταση)
Προαπαιτήσεις
Γενικές Προαπαιτήσεις
Προσόν θεωρείται η επιτυχής παρακολούθηση των μαθημάτων Λειτουργική Ι και ΙΙ.
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Στο τέλος του εξαμήνου ο επιτυχώς εξετασθείς φοιτητής θα γνωρίζει τους βασικούς σταθμούς στη διαμόρφωση του βυζαντινού λειτουργικού τύπου και των εν χρήσει λειτουργικών βιβλίων. Επίσης, θα είναι σε θέση να αναγνωρίσει τους διαφόρους τελεστικούς τύπους της ακολουθίας του εσπερινού και τη δομή του όρθρου Σαββάτου και Κυριακής και τη βασική ταξινόμηση βαθμών εορτασμού με γνώμονα τα στοιχεία της ακολουθίας. Τέλος θα έχει σφαιρική εικόνα σχετικά με τα σύγχρονα προβλήματα που αφορούν στη λατρεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας (π.χ. την αναθεώρηση του συστήματος των αγιογραφικών αναγνωσμάτων και τη διόρθωση των λειτουργικών βιβλίων).
Γενικές Ικανότητες
  • Εφαρμογή της γνώσης στην πράξη
  • Αυτόνομη εργασία
  • Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
Περιεχόμενο Μαθήματος
Η συνολική παρουσίαση του ισχύοντος λειτουργικού συστήματος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Γνωριμία με τη λειτουργική παράδοση των βασικών λειτουργικών κέντρων στη διαμόρφωση του βυζαντινού λειτουργικού τύπου (Ιεροσόλυμα, μονή Στουδίου, Κωνσταντινούπολη, Άγιον Όρος). Περαιτέρω γνωριμία με τα εν χρήσει λειτουργικά βιβλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας και τη συγκρότησή τους. Σκιαγράφηση της διαχρονικής πορείας των τελετουργικών εξελίξεων της χριστιανικής λατρείας και μελέτη της ισχύουσας τάξεως των ακολουθιών του νυχθημέρου (εσπερινού και όρθρου) και του λειτουργικού έτους. 1. Εισαγωγή στο μάθημα, η έννοια του όρου «λειτουργικός τύπος», οι λειτουργικοί τύποι της Ανατολής. 2. Ο βυζαντινός λειτουργικός τύπος (καταβολές και σταθμοί) Ι. 3. Ο βυζαντινός λειτουργικός τύπος (καταβολές και σταθμοί) ΙΙ. 4. Τα λειτουργικά βιβλία Ι. a. Ψαλτήριον, Προφητολόγιον, Πραξαπόστολος, Ιερόν Ευαγγέλιον. b. Το σύστημα των αγιογραφικών αναγνωσμάτων και η αναθεώρησή του. 5. Τα λειτουργικά βιβλία ΙΙ: Ευχολόγιον, Διατάξεις, Ωρολόγιον. 6. Τα λειτουργικά βιβλία ΙΙΙ. a. Τριώδιον, Πεντηκοστάριον, Μηναίον. b. Το πρόβλημα της αναθεωρήσεως των λειτουργικών βιβλίων. 7. Τα λειτουργικά βιβλία ΙV: Συναξάριον-Τυπικόν. a. Αρχαία βυζαντινά τυπικά. b. Το νεο-σαβαϊτικό τυπικό. c. Τα σύγχρονα τυπικά Κωνσταντινουπόλεως. 8. Ακολουθίες του Ωρολογίου Ι. a. Εισαγωγή στις ακολουθίες του νυχθημέρου. b. Ο εσπερινός. 9. Ακολουθίες του Ωρολογίου ΙΙ: Ο όρθρος του Σαββάτου και της Κυριακής. 10. Ακολουθίες του Μηναίου. a. Ταξινόμηση βαθμών εορτασμού. b. Η αγρυπνία. 11. Ακολουθίες του Τριωδίου. 12. Ακολουθίες του Πεντηκοσταρίου. 13. Γενική συζήτηση - ανακεφαλαίωση.
Λέξεις Κλειδιά
Λειτουργική, βυζαντινός λειτουργικός τύπος, λειτουργικά βιβλία, τυπικόν, ακολουθίες του νυχθημέρου.
Τύποι Εκπαιδευτικού Υλικού
  • Σημειώσεις
  • Πολυμεσικό υλικό
  • Βιβλίο
Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών
Χρήση Τ.Π.Ε.
  • Χρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία
  • Χρήση Τ.Π.Ε. στην Επικοινωνία με τους φοιτητές
Οργάνωση Μαθήματος
ΔραστηριότητεςΦόρτος ΕργασίαςECTSΑτομικάΟμαδικάErasmus
Διαλέξεις✓
Μελέτη και ανάλυση βιβλίων και άρθρων702,8✓
Σύνολο702,8
Αξιολόγηση Φοιτητών
Περιγραφή
Ένα δίωρο γραπτών εξετάσεων στην ύλη που καλύφθηκε κατά τη διάρκεια του εξαμήνου. Προσμετράται στην αξιολόγηση η ενεργός συμμετοχή στο μάθημα. Ενθαρρύνουμε την παρουσία και συμμετοχή στο Φροντιστήριο Λειτουργικής, κάθε Πέμπτη 8.00-10.00 στον ναό της Σχολής. Οι ασκήσεις που θα δοθούν κατά τη διάρκεια του εξαμήνου είναι προαιρετικές.
Μέθοδοι Αξιολόγησης Φοιτητών
  • Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης (Συμπερασματική)
  • Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Εκτεταμένης Απάντησης (Συμπερασματική)
Βιβλιογραφία
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
Δημητρίου Βακάρου (πρωτοπρ.), Το Βυζαντινο τυπικό. Δύο κείμενα ιστορικής προσέγγισης από τους Robert Taft και Miguel Arranz, μετάφραση σχόλια, Θεσσαλονίκη 2003.
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
1. Miguel Arranz, «Les sacrements de l’ancien Euchologe constantinopolitain (1): Étude préliminaire des sources», Orientalia Christiana Periodica 48 (1982) 284-335. 2. А. А. Дмитриевский, Описание литургических рукописей, хранящихся в библиотеках Православного Востока. (Περιγραφή λειτουργικών χειρογράφων σέ βιβλιοθήκες της Ορθοδόξου Ανατολής), τόμος 1 (Τυπικά Ι) Киев, 1895, τόμος 2 (ευχολόγια) 1901, τόμος 3 (Τυπικά ΙΙ) Петроград, 1917. 3. Job Getcha, Typikon décrypté: Manuel de liturgie byzantine, Paris: Cerf, 2009. Αλκιβιάδη Κ. Καλύβα (πρωτοπρ.), Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα στην ελληνορθόδοξη Εκκλησία, μτφρ. Δήμητρας Κούκουρα, Πουρναρά: Θεσσαλονίκη, 1999. 4. Νικολάου Ουσπένσκυ, Ο ορθόδοξος εσπερινός. Λειτουργική ιστορία. Μετάφραση, σχόλια, βελτιωμένη έκδοση Δημητρίου Βακάρου (πρωτοπρ.), Ανδρονάκη: Θεσσαλο-νίκη, 1998. 5. Eric Palazzo, Le moyen âge: des origines au XIIIème siècle, Beauchesne Éditeur: Paris, 1993. 6. Θωμάς Ι. Παπαδόπουλος, Ελληνική Βιβλιογραφία (1466 ci-1800), τόμος Α΄ Αλφαβη-τική και χρονολογική ανακατάταξις [Πραγματείαι Ακαδημίας Αθηνών 48], Γραφείον Δημοσιευμάτων της Ακαδημίας Αθηνών: Αθήναι, 1984. 7. ______, Ελληνική Βιβλιογραφία (1466 ci-1800), τόμος Β΄. (Παράρτημα) Προσθήκαι-Συμπληρώσεις-Διορθώσεις [Πραγματείαι Ακαδημίας Αθηνών 48], Γραφείον Δημοσιευμάτων της Ακαδημίας Αθηνών: Αθήναι, 1986. 8. ______, Ελληνική Βιβλιογραφία (1544-1863): Προσθήκες-Συμπληρώσεις, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο: Αθήνα, 1992. 9. Ιωάννης Φουντούλης, «Μοναχικό και κοσμικό τυπικό», στο Τελετουργικά θέματα, τομ. Α΄ [Λογική Λατρεία 12] Αθήνα 22009, 9-24. 10. ______, «Το εορτολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας», στο Τελετουργικά θέματα, τομ. Α΄ [Λογική Λατρεία 12] Αθήνα 22009, 25-48. 11. ______, «Λειτουργικές ιδιομορφίες των ακολουθιών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής», στο Τελετουργικά θέματα, τομ. Α΄ [Λογική Λατρεία 12] Αθήνα 22009, 49-87. 12. ______, «Τελετουργικά προβλήματα των ακολουθιών του νυχθημέρου», στο Τελετουργικά θέματα, τομ. Α΄ [Λογική Λατρεία 12] Αθήνα 22009, 129-146. 13. ______, «Το πρόβλημα της αναθεωρήσεως των λειτουργικών βιβλίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας», στο Τελετουργικά θέματα, τομ. Γ΄ [Λογική Λατρεία 16] Αθήνα 2007, 9-25. 14. ______, «Το σύστημα των αγιογραφικών αναγνωσμάτων στην Ορθόδοξη Λατρεία (πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα, δυνατότητες βελτιώσεως)», στο Τελετουργικά θέματα, τομ. Γ΄ [Λογική Λατρεία 16] Αθήνα 2007, 159-171. 15. Alexander Rentel, “Byzantine-Slav Worship,” in G. Wainwright and K. Westerfield Tucker, eds., Oxford History of Christian Worship, Oxford/New York: Oxford University Press, 2006, 254-306. 16. Robert Taft, “Select Bibliography on the Byzantine Liturgy of the Hours,” appendix to “The Byzantine Office in the Prayerbook of New Skete,” Orientalia Christiana Periodica 48 (1982) 358-370. 17. ______, “Mount Athos: A Late Chapter in the History of the Byzantine Rite,” Dumbarton Oaks Papers 42 (1988) 179-194. 18. ______, The Liturgy of the Hours in East and West. The Origins of the Divine Office and its Meaning for Today, 2η αναθεωρημένη έκδ., The Liturgical Press: Collegeville, MN, 1993. 19. Νικόλαος Β. Τωμαδάκης, «Η εν Ιταλία εκδόσεις ελληνικών εκκλησιαστικών βιβλίων (κυρίως Λειτουργικών) γενομένη επιμελεία ελλήνων ορθοδόξων κληρικών κατά τους ιε΄-ις΄ αιώνας», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών 37 (1969-1970) 3-33.
Τελευταία Επικαιροποίηση
30-10-2015