Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Περιεχόμενο Μαθήματος
Το θέμα που απ’ άκρου εις άκρο διαπερνά την Πολιτεία του Πλάτωνος είναι η ιδέα της δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη της πολιτείας ορίζεται σε ακριβή αντιστοιχία προς την δικαιοσύνη της ψυχής. Η δικαιοσύνη εγκαθιδρύεται σε έναν άνθρωπο, όταν κάθε μέρος της ψυχής του επιτελεί το έργο του σε ό,τι αφορά το «ἄρχειν» και το «ἄρχεσθαι» (Πολιτεία, 443 b 1-2). Από την ορθή κατανομή των λειτουργιών της ψυχής απορρέει, συνεπώς, η αληθινή ουσία της δικής της δικαιοσύνης. Η ίδια ουσία εκδηλώνεται και στην «εξωτερική» δικαιοσύνη της τριμερούς διαίρεσης της πόλης (τάξεις), η οποία εκλαμβάνεται από τον Σωκράτη ως ένα είδωλο δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη όμως, εν συνόλω λαμβανόμενη, είναι το Ένα, το οποίο καθίσταται επιστητό, καθώς ενεικονίζεται στο ένδον («ἐντός» Πολιτεία, 443 c 10 – d 1) και στο «ἔξω» (Πολιτεία, 443 c 10), δηλαδή στην ψυχή και στην πόλη. Ως το αληθινό Ένα η δικαιοσύνη συναρμόζει τα χωριστά ωσάν να ήταν οι τρεις μόνο τόνοι μιας μουσικής κλίμακας, της πιο χαμηλής, της πιο υψηλής και της μεσαίας. Διά μέσου αυτής της ολοκλήρωσης, ο άνθρωπος αλλά και η πόλη γίνεται ένα εκ πολλών (ἕνα γενόμενον ἐκ πολλῶν, Πολιτεία, 443 e 1-2).
Υπεράνω της δικαιοσύνης τίθεται μόνον η διαλεκτική ιδέα του Αγαθού. Η ιδέα αυτή αποτελεί κατά τον Πλάτωνα το πραγματικό θεμέλιο της ολοκλήρωσης όλων των χωριστών τμημάτων της πόλης. Το Αγαθό είναι ο λόγος της ενότητας και της δυάδας (αναλογία), είναι η γνώση που εκδιπλώνει την ιδιοφυή μορφή της και συγχρόνως παράγει το περιεχόμενο του εαυτού της. Αυτό το απόλυτο της πολιτικής αμοιβαιότητας βρίσκεται ανάμεσα σε κάθε εξωτερική αναφορικότητα και εσωτερική νοηματοδότηση καθιδρύοντας ως διαφανές νόημα και ως οντότητα που αφορά στον ζωντανό πολιτικό άνθρωπο όλες τις θεμελιώδεις αρετές της πολιτικής ζωής: την σοφία ως την γνώση των ανθρωπίνων πραγμάτων και όσων ενδιαφέρουν την πολιτεία, την πολιτική ανδρεία ως την έλλογη δύναμη, η οποία αντιτίθεται σε κάθε τι που απειλεί την πολιτεία, είτε αυτό συνιστά εξωτερική απειλή είτε κυρίως διαβρώνει εκ των έσω τα χρηστά πολιτικά ήθη, την σωφροσύνη ως την εσωτερική τάξη και εγκράτεια από ηδονές και επιθυμίες, την δικαιοσύνη ως την πολιτική οικειοπραγία και άρση κάθε πολυπραγμοσύνης.
Λέξεις Κλειδιά
δικαιοσύνη, πολιτεία, αρετή, σωφροσύνη, αγαθό, πολιτεύματα