Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Περιεχόμενο Μαθήματος
Στο εισαγωγικό αυτό μάθημα προσεγγίζουμε την ευρωπαϊκή διανοητική, πολιτική και κοινωνική ιστορία των τελευταίων τετρακόσιων χρόνων υπό το πρίσμα μιας ‘διασκέδασης εξωτικής και παράλογης’, σύμφωνα με τον Δόκτορα Τζόνσον, δηλαδή ενός συγκεκριμένου τύπου μουσικης -της όπερας. Δεν επιδιώκουμε μια μουσικολογική προσέγγιση ούτε να δώσουμε μια συνοπτική ιστορία της όπερας. Χρησιμοποιούμε την όπερα ως μέσο για να εξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους συγκεκριμένες κοινωνίες, από την εποχή της Απολυταρχίας ως τα εθνικά κινήματα του δέκατου ένατου αιώνα, σκέφτονταν και συζητούσαν κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα.
Κύριοι τόποι του μαθήματός μας είναι η αριστοκρατική όπερα της Φλωρεντίας, η εμπορική όπερα της Βενετίας, η αυλική όπερα της Νάπολης, του Λονδίνου και του Παρισιού, η όπερα του Διαφωτισμού και της εποχής της Γαλλικής Επανάστασης, η όπερα και ο Ρομαντισμός, και η όπερα και το έθνος. Ζητήματα τάξης, φύλου, θρησκείας, έθνους και ράτσας συζητούνται εν εκτάσει, καθώς και οι οριενταλιστικές και αποικιοκρατικές αντιλήψεις. Επισκεπτόμαστε σταθερά τις διαφορετικές χρονικότητες που συνδυάζει κάθε παράσταση όπερας -ιστορικός χρόνος σύνθεσης, ιστορικός χρόνος στον οποίο εντοπίζεται η πλοκή από τον συνθέτη, εσωτερικός χρόνος των μουσικών στιγμών της πλοκής, ιστορικός χρόνος στον οποίο τοποθετεί την πλοκή η συγκεκριμένη παράσταση, χρόνος της παράστασης, και τέλος ο δικός μας ιστορικός και προσωπικός χρόνος.
Ο περισσότερος κόσμος πιστεύει πως η μουσική μορφή της όπερας αντιστοιχεί στις ευαισθησίες περασμένων εποχών, ενώ σχολιαστές όπως ο Σλαβοϊ Ζίζεκ εντοπίζουν τη χρυσή εποχή της στον δέκατο ένατο αιώνα. Στο μάθημά μας ωστόσο θα εστιάσουμε στην όπερα πριν από τον δέκατο ένατο αιώνα, προσπερνώντας έτσι την περίοδο που είναι πιο γνωστή στον πολύ κόσμο αλλά και σημαντικά ονόματα όπως του Ροσσίνι και του Βάγκνερ. Θα στρέψουμε την προσοχή μας στην αξιόλογη αναγέννηση, σήμερα, της παλαιότερης όπερας, αλλά και στις σύγχρονες παραγωγές που μπορούν όχι μόνο να μας κάνουν οικεία την πολιτική παλαιότερων αιώνων αλλά και να μας μιλήσουν άμεσα και ηχηρά για τη δική μας ζωή.
Τα ονόματα συνθετών που θα συζητήσουμε συχνότερα είναι του Μοντεβέρντι και του μαθητή του Καβάλι, του Πέρσελ και του Πέπυς, του Βιβάλντι και του Χαίντελ, του Σαλιέρι και του Μότσαρτ, και έπειτα του Μούσοργκσκι και του Ρίμσκι Κόρσακοφ. Και μεταξύ των σύγχρονων διευθυντών, του Ρενέ Γιάκομπς, του Ουίλλιαμ Κρίστι, του Άλαν Κέρτις, του Κρυστόφ Βαρλικόφσκι και του Πήτερ Σέλλαρς. Βασικό μας εγχειρίδιο, δυστυχώς στα αγγλικά, επειδή δεν έχει μεταφραστεί ακόμη, η Ιστορία της Δυτικής μουσικής του Ρίτσαρντ Ταρούσκιν. Η λειτουργική γνώση της αγγλικής είναι απαραίτητη για να το μελετήσουμε.
Για να παρακολουθήσετε το μάθημα δεν απαιτείται προηγούμενη εξοικείωση με τον κόσμο της όπερας. Αρκεί να δείξετε σοβαρό ενδιαφέρον. Προκειμένου να γίνουν οι παραδόσεις πιο ελκυστικές δεν ακολουθούμε στην παρουσίασή μας αυστηρή χρονολογική σειρά, και τις αρθρώνουμε γύρω από προβολές εξαιρετικών παραστάσεων, με ελληνικούς ή αγγλικούς υποτίτλους. Καθώς οι τελευταίες δεν είναι πάντοτε οι πιο ενδιαφέρουσες από μουσική άποψη, τις συμπληρώνουμε με αποσπάσματα από άλλες μουσικά εξαιρετικές παραστάσεις.
Κάθε τρίωρο μάθημα ξεκινά με την παρουσίαση μιας τέτοιας όπερας και την ανίχνευση του ιστορικού της πλαισίου. Έπειτα, αφού την δούμε, τήν συζητούμε προσπαθώντας να εξηγήσουμε τις συνθήκες υπό τις οποίες δημιουργήθηκε, να ερμηνεύσουμε τις πολλαπλές της σημασιοδοτήσεις τόσο στη δική της εποχή όσο και αργότερα, και να παρουσιάσουμε τους διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορεί να ιδωθεί σήμερα.
Το μάθημα αυτό συνεχίζεται σε ένα άλλο σεμιναριακό μάθημα επιλογής με θέμα τον ύστερο δέκατο ένατο και τον εικοστό αιώνα, "Μουσική,ιστορία, πολιτική. Ρεαλισμός, μοντερνισμός, και τρέχουσες τάσεις".
Λέξεις Κλειδιά
Όπερα, Απολυταρχία, Διαφωτισμός, Ρομαντισμός, Κλασικισμός, Οριενταλισμός, έθνος, μουσική, ιστορία, πολιτική, μπαρόκ, ροκοκό, Κλαούντιο Μοντεβέρντι, Χένρυ Πέρσελ, Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ, Αντόνιο Βιβάλντι, Βολφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, εθνικισμός, φύλο, κοινωνική τάξη, καπιταλισμός, επανάσταση, αποικιοκρατία