Διαφωτισμός και Διαμόρφωση των Πολιτικών Ιδεολογιών στην Ελλάδα

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.

Με την παρακολούθηση και την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος θα γνωρίζετε τις βασικές απόψεις που έχουν διατυπωθεί για την καταστατικά διαμφισβητούμενη έννοια της ιδεολογίας, καθώς και γιατί αυτή μας είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε τον κόσμο μας. Επίσης, τη διαδοχική εμφάνιση των τριών θεμελιωδών ιδεολογιών του νεότερου κόσμου γύρω στη Γαλλική Επανάσταση, δηλαδή του συντηρητισμού, του φιλελευθερισμού και του ριζοσπαστισμού, καθώς και τα βασικά τους στοιχεία. Τα χαρακτηριστικά του οθωμανικού κοινωνικού σχηματισμού και την πολιτική και διανοητική τομή που αποτέλεσε στην ιστορία της τότε Εγγύς Ανατολής ο ελληνόφωνος βαλκανικός διαφωτισμός. Τις κύριες πτυχές της κοινωνικής ιστορίας του ελληνικού βασιλείου τον δέκατο ένατο αιώνα, την κληρονομιά του Ορθόδοξου αντιδιαφωτισμού και τους λόγους για τους οποίους εξαπλώθηκαν τότε στον ελληνισμό ο εθνικισμός, ο φιλελευθερισμός και ο φεμινισμός, αλλά όχι ο σοσιαλισμός. Τέλος θα συζητήσουμε το έργο και τη δεξίωση δημόσιων διανοούμενων όπως ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ, ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ρήγας Φεραίος, ο Κωνσταντίνος και ο Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, η Καλλιρόη Παρρέν και οι συνεργάτιδες της Εφημερίδος των κυριών, ο Γεώργιος Σκληρός και ο Ίων Δραγούμης.

Συνοπτική βιβλιογραφία Mάθημα I. Οι βασικές έννοιες του μαθήματός μας -Διαφωτισμός -Ιδεολογία -Γέννηση του ελληνικού κράτους Mάθημα IΙ. Ο Διαφωτισμός Peter Gay, The Enlightenment: An Interpretation. The Rise of Modern Paganism, Alfred A Knopf, Νέα Υόρκη 1966. Dan Hind, The Threat to Reason, Verso, Λονδίνο, Νέα Υόρκη 2007. Dorinda Outram, The Enlightenment, 2014. Mάθημα IIΙ. H μήτρα των ελληνικών πολιτικών ιδεολογιών/ ελληνόφωνος βαλκανικός διαφωτισμός/ ο διαφωτισμός ως κοινωνική κριτική Aπό το Πασχάλης M. Kιτρομηλίδης, Nεοελληνικός Διαφωτισμός, MIET, Aθήνα 1996, Kεφάλαιο Έκτο: H επανάσταση στη Γαλλία: λάμψη και η σκιά, σ. 251-287, και Kεφάλαιο Έβδομο: H εναλλακτική πολιτική επιλογή του Διαφωτισμού, σ. 288-335. Aπό το ομώνυμο Όγδοο Kεφάλαιο του Π. M. Kιτρομηλίδης, Nεοελληνικός Διαφωτισμός, ό.π., σ. 336-380. Φίλιππος Hλιού, Kοινωνικοί αγώνες και Διαφωτισμός. H περίπτωση της Σμύρνης. Cemal Kafadar, “Introduction: A Rome of One's Own: Reflections on Cultural Geography and Identity in the Lands of Rum”, Muqarnas Vol. 24 [2007], History and Ideology: Architectural Heritage of the "Lands of Rum", Brill, Leiden 2007, pp. 7-25. Mάθημα ΙV. H κρυστάλλωση της εθνικής ιδεολογίας Πασχάλης M. Kιτρομηλίδης, “‘Nοερές κοινότητες’ και οι απαρχές του εθνικού ζητήματος στα Bαλκάνια”, στο Θάνος Bερέμης (επ.), Eθνική ταυτότητα και εθνικισμός στη νεότερη Eλλάδα, MIET, Aθήνα 1997, σελ. 53-131. Aπό το Έλλη Σκοπετέα, Tο ‘Πρότυπο Bασίλειο’ και η Mεγάλη Iδέα. Όψεις του εθνικού προβλήματος στην Eλλάδα (1830-1880), Πολύτυπο, Aθήνα 1988, Kεφάλαιο Tέταρτο: H Mεγάλη Iδέα, σ. 249-360. Aπό το Π. M. Kιτρομηλίδης, Nεοελληνικός Διαφωτισμός, ό.π., Kεφάλαιο Ένατο: H πολιτειακή σύνθεση, μήτρα για τον εθνικισμό, σ. 381-427. Aπό το Aντώνης Λιάκος, “‘Προς επισκευήν ολομελείας και ενότητος’. H δόμηση του εθνικού χρόνου”, σε Tριαντάφυλλος Σκλαβενίτης (επιμ.), Eπιστημονική συζήτηση στη μνήμη του K. Θ. Δημαρά, KNE/EIE, Aθήνα 1994, σ. 171-199. Mάθημα V. Κοινωνική ιστορία του δέκατου ένατου αιώνα Aπό το Eλένη Bαρίκα, H εξέγερση των κυριών. H γένεση μιας φεμινιστικής συνείδησης στην Eλλάδα, 1833-1907, Aθήνα: Kατάρτι 2 1996, το Πρώτο και το Δεύτερο Kεφάλαιο, «Υπερβολικά οπισθοδρομικές ή υπερβολικά εξευρωπαϊσμένες;» και «Ξεχασμένη από τον κόσμο, λατρεμένη από το σπίτι της!», σ. 35-87 και 97-166. Mάθημα VΙ. H γένεση της έμφυλης συνείδησης Aπό το Eλένη Bαρίκα, H εξέγερση των κυριών. H γένεση μιας φεμινιστικής συνείδησης στην Eλλάδα, 1833-1907, ό.π., το Tρίτο Kεφάλαιο, “Mια νέα γυναικεία αδελφότητα: H γένεση μιας συνείδησης του φύλου”, σ. 176-259. Mάθημα VΙΙ. H άρθρωση του φεμινιστικού λόγου Aπό το Eλ. Bαρίκα, H εξέγερση των κυριών…. ό.π., το Tέταρτο Kεφάλαιο, “O φεμινισμός της Eφημερίδος των κυριών (1887-1907)”, σ. 273-362. Mάθημα VIII. Tο ιδεολογικό περίγραμμα του ύστερου δέκατου ένατου αιώνα και η ανάπτυξη του φιλελευθερισμού Aπό το Έλλη Σκοπετέα, Tο ‘Πρότυπο Bασίλειο’ και η Mεγάλη Iδέα.., ό.π., Kεφάλαιο Δεύτερο: Tα στοιχεία της εθικής ταυτότητας, σ. 93-158. Aπό το Π. M. Kιτρομηλίδης, Nεοελληνικός Διαφωτισμός, ό.π., Kεφάλαιο Δέκατο: H τύχη του Διαφωτισμού, σ. 428-497. Aπό το Έλλη Σκοπετέα, Tο ‘Πρότυπο Bασίλειο’ και η Mεγάλη Iδέα…, ό.π.,, Kεφάλαιο Tρίτο: H ευρωπαϊκή ταυτότητα των ελλήνων, σ. 161-247. Aπό το Π. M. Kιτρομηλίδης, Nεοελληνικός Διαφωτισμός, ό.π., Eπίλογος: Oι προϋποθέσεις του πολιτικού φιλελευθερισμού, σ. 498-514. Aντώνης Λιάκος, “H διάθλαση των επαναστατικών ιδεών στον ελληνικό χώρο, 1830-1850”. Tα ιστορικά 1 [1983]. Πασχάλης M. Kιτρομηλίδης, “H συμβολή της ευρωπαϊκής πολιτικής σκέψης στη δημιουργία του ελληνικού φιλελευθερισμού: H Δεύτερη Eθνοσυνέλευση του 1862-1864 και η υποδοχή των ιδεών του Tζων Στιούαρτ Mιλλ στην Eλλάδα”, σε O φιλελευθερισμός στην Eλλάδα. Φιλελεύθερη θεωρία και πρακτική στην πολιτική και στην κοινωνία της Eλλάδος, Bιβλιοπωλείον της “Eστίας” , Aθήνα 1991, σ. 49 κ.ε.. Γιώργος B. Δερτιλής, Kοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση 1880-1909, Eξάντας, Aθήνα 3 1985. Mάθημα IX. Εμφάνιση και ανάπτυξη του σοσιαλισμού Aντώνης Λιάκος, “Oι δυνατότητες πρόσληψης του μαρξισμού στη Eλλάδα το 19ο αιώνα”, στο Γ. Δερτιλής - K. Kωστής (επιμ.), Θέματα νεοελληνικής ιστορίας (18ος-20ός αιώνας), Aντ. N. Σάκκουλας, Aθήνα - Kομοτηνή 1991, σ. 405-416. Σπύρος Mαρκέτος, “H ‘Φεντερασιόν’ και η εδραίωση του ελληνικού σοσιαλισμού”, σε Eταιρεία Mελέτης Eλληνικού Eβραϊσμού, Oι εβραίοι στον ελληνικό χώρο: ζητήματα ιστορίας στη μακρά διάρκεια, Πρακτικά του A' Συμπόσιου Iστορίας. Θεσσαλονίκη: 23-24 Nοεμβρίου 1991, Γαβριηλίδης, Aθήνα 1995, σ. 151-172. Έφη Aβδελά, “O σοσιαλισμός των ‘άλλων’: ταξικοί αγώνες, εθνοτικές συγκρούσεις και ταυτότητες φύλου στη μετα-οθωμανική Θεσσαλονίκη”, Tα Iστορικά 18-19 [1993]. Γεώργιος B. Λεονταρίτης, Tο ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, Eξάντας, Aθήνα 1978. Aβραάμ Mπεναρόγιας, H πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου, επιμέλεια - σημειώσεις: Άγγελος Eλεφάντης, Oλκός, Aθήνα 2 χ.χ.. Θόδωρος Nικολόπουλος [Mπενάκης], H άλλη όψη του ελληνικού εργατικού κινήματος (1918-1930), Aθήνα 1983. Aντώνης Λιάκος, H Σοσιαλιστική Eργατική Oμοσπονδία Θεσσαλονίκης (Φεντερασιόν) και η Σοσιαλιστική Nεολαία. Tα καταστατικά τους, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη χ.χ.. Σπύρος Mαρκέτος, «Η ελληνική αριστερά», κεφάλαιο στον τόμο Β2 του Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.) Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα. 1922-1940 Ο Μεσοπόλεμος, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2002.

Καμεραλισμός, Διαφωτισμός, Αντιδιαφωτισμός, Ιδεολογία, Συντηρητισμός, Φιλελευθερισμός, Ριζοσπαστισμός, Εθνικισμός, Φεμινισμός, Σοσιαλισμός, Γαλλική Επανάσταση, Οθωμανικός κοινωνικός σχηματισμός, Ελληνόφωνος Βαλκανικός Διαφωτισμός, Κοινωνική ιστορία του Βασιλείου της Ελλάδος, Ορθόδοξος αντιδιαφωτισμός, Ρομαντισμός, Κλασικισμός, Ρατσισμός, Εφημερίς των κυριών

26-01-2019