Παλαιογραφία βυζαντινής μουσικής

Πληροφορίες Μαθήματος
ΤίτλοςΠαλαιογραφία βυζαντινής μουσικής / Paleography of Byzantine music
ΚωδικόςΕΒ2003
ΣχολήΚαλών Τεχνών
ΤμήμαΜουσικών Σπουδών
Κύκλος / Επίπεδο1ος / Προπτυχιακό
Περίοδος ΔιδασκαλίαςΕαρινή
ΚοινόΌχι
ΚατάστασηΕνεργό
Course ID600013844

Πρόγραμμα Σπουδών: ΠΠΣ Τμήματος Μουσικών Σπουδών (2017-σήμερα)

Εγγεγραμμένοι φοιτητές: 6
ΚατεύθυνσηΤύπος ΠαρακολούθησηςΕξάμηνοΈτοςECTS
Μουσικολογία/ΜουσικοπαιδαγωγικήΕπιλογής845
ΣύνθεσηΕπιλογής845

Πληροφορίες Τάξης
ΤίτλοςΠαλαιογραφία βυζαντινής μουσικής
Ακαδημαϊκό Έτος2018 – 2019
Περίοδος ΤάξηςΕαρινή
Διδάσκοντες μέλη ΔΕΠ
Ώρες Εβδομαδιαία3
Class ID
600124859

Πρόγραμμα Τάξης

ΚτίριοΤμήμα Μουσικών Σπουδών (Θέρμη)
ΌροφοςΙσόγειο
ΑίθουσαΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ 10 (319)
ΗμερολόγιοTuesday 15:00 to 18:00
Τύπος Μαθήματος 2016-2020
  • Επιστημονικής Περιοχής
  • Ανάπτυξης Δεξιοτήτων
Τύπος Μαθήματος 2011-2015
Εμβάθυνσης / Εμπέδωσης Γνώσεων
Τρόπος Παράδοσης
  • Πρόσωπο με πρόσωπο
Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Erasmus
Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.
Γλώσσα Διδασκαλίας
  • Ελληνικά (Διδασκαλία, Εξέταση)
  • Αγγλικά (Διδασκαλία, Εξέταση)
  • Γερμανικά (Διδασκαλία, Εξέταση)
Προαπαιτήσεις
Προαπαιτούμενα Μαθήματα
  • ΕΒ1003 Θεωρία και πράξη ψαλτικής τέχνης
Γενικές Προαπαιτήσεις
Bασική προϋπόθεση για την παρακολούθηση του μαθήματος είναι καλές γνώσεις της μεταρρυθμισμένης βυζαντινής σημειογραφίας.
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Με την ενεργή συμμετοχή στο μάθημα, στις προόδους και την εκπόνηση των εργασιών για το σπίτι και της τελικής εργασίας, οι φοιτητές 1. θα γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των διάφορων ειδών βυζαντινής μουσικής παρασημαντικής (3ος αι.μ.Χ.-σήμερα) και τη μεθοδολογία έρευνάς τους 2. θα έχουν έρθει σε επαφή με την κυριότερη βιβλιογραφία του τομέα 3. θα κατέχουν τα σημάδια της μεσοβυζαντινής παρασημαντικής και θα ξέρουν να μεταγραμματίσουν τη μεσοβυζαντινή σημειογραφία στο πεντάγραμμο 4. θα ξέρουν να κάνουν μια αντιπαραβολή πηγών σε μεσοβυζαντινή και νεοβυζαντινή σημειογραφία και να ψέλνουν τα αντίστοιχα μουσικά παραδείγματα 5. θα μπορέσουν να αποκρυπτογραφήσουν τις χρονολογίες των μουσικών χειρογράφων
Γενικές Ικανότητες
  • Εφαρμογή της γνώσης στην πράξη
  • Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
  • Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις
  • Λήψη αποφάσεων
  • Αυτόνομη εργασία
  • Ομαδική εργασία
  • Εργασία σε διεθνές περιβάλλον
  • Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
  • Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών
  • Σχεδιασμός και διαχείριση έργων
  • Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα
  • Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον
  • Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου
  • Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
  • Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
Περιεχόμενο Μαθήματος
Στο μάθημα αυτό εξετάζεται η εξέλιξη της σημειογραφίας της βυζαντινής μουσικής από την εμφάνισή της στην πρώτη χιλιετηρίδα και μέχρι την εφεύρεση του μουσικού τύπου το 1820. Τα επιμέρους θέματα είναι τα εξής: 1. Τα χειρόγραφα της βυζαντινής μουσικής: τυπολογία, καταλογογράφηση 2. Τα κύρια βοηθήματα - instrumenta studiorum 3. Στοιχεία παλαιογραφίας της ελληνικής γλώσσας - χρονολόγηση χειρογράφων 4. Η εκφωνητική σημειογραφία 5. Πρωτοβυζαντινές σημειογραφίες 6. Παλαιοβυζαντινές σημειογραφίες (αθωνική/Chartres και αγιοπολίτικη/Coislin) 7. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην κατανόηση της λογικής της μεσοβυζαντινής σημειογραφίας (πρώιμη, εξελιγμένη και πλήρως εξελιγμένη, όψιμη, εξηγητική) και της οκταηχίας κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο. Συζητούνται τα ερμηνευτικά μοντέλα των Ελλήνων ερευνητών και της σχολής των Monumenta Musicae Byzantinae της Κοπεγχάγης όπως και οι αναθεωρήσεις του προβληματισμού των παλαιών σημειογραφιών κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου και αρχές του 21ου αι. 8. Νεοβυζαντινή σημειογραφία: Τα επιτεύγματα της Μεταρρύθμισης του 1814. Τάσεις εξέλιξης της βυζαντινής παρασημαντικής κατά τον 20ο αι. Κάθε μάθημα συνοδεύεται από ασκήσεις μεταγραμματισμού/μεταγραφής ή και εκτέλεσης αντιπροσωπευτικών παραδειγμάτων. Προβλέπεται επίσης μια επίσκεψη στη βιβλιοθήκη και στη συλλογή χειρόγραφου υλικού του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών στηn I. Μονή Βλατάδων.
Λέξεις Κλειδιά
βυζαντινή παρασημαντική, μετροφωνία, παραλλαγή, μέλος, χειρονομία, εξήγησις
Τύποι Εκπαιδευτικού Υλικού
  • Σημειώσεις
  • Διαφάνειες
  • Βιντεοδιαλέξεις
  • Ήχος
  • Πολυμεσικό υλικό
  • Διαδραστικές ασκήσεις
  • Βιβλίο
Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών
Χρήση Τ.Π.Ε.
  • Χρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία
  • Χρήση Τ.Π.Ε. στην Επικοινωνία με τους φοιτητές
Περιγραφή
Τα μαθήματα γίνονται με παρουσιάσεις Power-Point και με μουσικά παραδείγματα ζωντανά (φωνή, κανονάκι) ή από το CDplayer.
Οργάνωση Μαθήματος
ΔραστηριότητεςΦόρτος ΕργασίαςECTSΑτομικάΟμαδικάErasmus
Διαλέξεις391,3
Εργαστηριακή Άσκηση70,2
Άσκηση Πεδίου30,1
Μελέτη και ανάλυση βιβλίων και άρθρων160,5
Φροντιστήριο130,4
Καλλιτεχνικό Εργαστήριο130,4
Εκπαιδευτικές επισκέψεις και παρακολούθηση συνεδρίων / σεμιναρίων / εκδηλώσεων30,1
Συγγραφή εργασίας / εργασιών351,2
Καλλιτεχνική δημιουργία170,6
Εξετάσεις40,1
Σύνολο1505
Αξιολόγηση Φοιτητών
Περιγραφή
Η αξιολόγηση γίνεται με βάση: α. τις μικρές εργασίες για το σπίτι που δίνονται σε κάθε μάθημα (1 μονάδα), β-γ. δύο προόδους κατά τη διάρκεια του εξαμήνου (ανά 2 μονάδες), και δ. μια εργασία αντιπαραβολής πηγών, μεταγραμματισμού και μεταγραφής με ηχογράφηση, παραδοτέα στην εξεταστική περίοδο (5 μονάδες).
Μέθοδοι Αξιολόγησης Φοιτητών
  • Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης (Συμπερασματική)
  • Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Εκτεταμένης Απάντησης (Συμπερασματική)
  • Γραπτή Εργασία (Συμπερασματική)
  • Καλλιτεχνική Ερμηνεία (Συμπερασματική)
Βιβλιογραφία
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
1. Μαρία Αλεξάνδρου, Εξηγήσεις και μεταγραφές της Βυζαντινής Μουσικής. Σύντομη εισαγωγή στον προβληματισμό τους, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2010. 2. Κωνσταντίνος Φλώρος, Η ελληνική παράδοση στις μουσικές γραφές του μεσαίωνα. Εισαγωγή στη Νευματική Επιστήμη, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998. Eπίσης το εγχειρίδιο ελεύθερης πρόσβασης (e-book): Μαρία Αλεξάνδρου, Παλαιογραφία Βυζαντινής Μουσικής, Μουσικολογικές & καλλιτεχνικές αναζητήσεις, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, Αθήνα 2017, www.kallipos.gr: https://repository.kallipos.gr/handle/11419/6487
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Σημειώσεις της διδάσκουσας, και η εξής βιβλιογραφία για επιπλέον μελέτη: • Γρ. Στάθης, Τὰ χειρόγραφα βυζαντινῆς μουσικῆς, Ἅγιον Ὄρος, Κατάλογος περιγραφικός, Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, IBM, τ. Α΄, Αθήνα 1975, σ. κα΄-οη΄. • Μ. Χατζηγιακουμής, Χειρόγραφα ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς 1453-1820. Συμβολὴ στὴν ἔρευνα τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 1980. • Ι. Παπαθανασίου/Ν. Μπούκας, «Η βυζαντινή μουσική σημειογραφία και η χρήση της έως το 10ο αιώνα. Προφορική και γραπτή παράδοση του πρώιμου βυζαντινού μέλους», στο Μουσικολογία, xvii, 2003, σ. 184-197. • Monumenta Musicae Byzantinae, Κοπεγχάγη, από 1935- • Κ. Ψάχος, Ἡ Παρασημαντικὴ τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς, Χατζηθεοδώρου, Γ. (επιμ.), β΄ έκδ., Διόνυσος, Αθήνα 1978. • Σ. Καράς, Ἡ ὀρθὴ ἑρμηνεία καὶ μεταγραφὴ τῶν βυζαντινῶν μουσικῶν χειρογράφων, Αθήνα 1990. • Γρ. Στάθης, “Ἡ παλαιὰ βυζαντινὴ σημειογραφία καὶ τὸ πρόβλημα μεταγραφῆς της εἰς τὸ πεντάγραμμον”, Βυζαντινά, vii, 1975, σ. 427-460. • Του ιδίου, Ἡ ἐξήγησις τῆς παλαιᾶς βυζαντινῆς σημειογραφίας, ΙΒΜ, Μελέται 2, ἐκδ. ὁ Μητροπολίτης Κοζάνης Διονύσιος καὶ ὁ Γρ. Στάθης, Αθήνα 1987. • S.G. Engberg, «Greek Ekphonetic Notation. The Classical and the Pre-Classical Systems», Palaeobyzantine Notations. Reconsideration of the Source Material, Raasted, J./Troelsgård, Chr. (επιμ.), Hernen 1995, σ. 33-55. • Sandra Martani, «Beobachtungen zum ekphonetischen Notationssystem eines Evangelien-Lektionars aus dem 12. Jahrhundert (Vind. Suppl. Gr. 128)», IMS, Study Group Cantus Planus, Papers Read at the 9th Meeting Esztergom &Visegrad 1998, Dobszay, L. (επιμ.), Budapest 2001, σ. 501-524. • Α. Αλυγιζάκης, «Ἡ ἐκφωνητικὴ ψαλτικὴ πράξη· τὰ χῡμα καὶ τὰ ἐκφώνως ἀναγνώσματα», Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ΙΒΜ, Θεωρία καὶ Πράξη τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης. Πρακτικὰ α΄ Πανελλήνιου Συνεδρίου Ψαλτικῆς Τέχνης, Aθήνα 2001, σ. 91-140. • O. Strunk, Specimina notationum antiquiorum, MMB, Série principale VII, Pars Principalis & Paris Suppletoria, Κοπεγχάγη 1966. • C. Floros, Universale Neumenkunde, τ. I-III, Kassel 1970. • Chr. Troelsgård, A New Introduction to the Middle Byzantine Musical Notation, MMB Subsidia IX, Κοπεγχάγη 2011. • Γρ. Στάθης, «“Δειναὶ θέσεις” και “Ἐξήγησις”», στο Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 32/ ΙΙ,7, 1982, σ. 49-61. • J. Raasted, Intonation Formulas and Modal Signatures in Byzantine Musical Manuscripts, MMB, Subsidia VII, Kοπεγχάγη 1966. • Α. Αλυγιζάκης, Η οκταηχία στην ελληνική λειτουργική υμνογραφία, Εκδ. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1985. • I. Aρβανίτης, Ο ρυθμός των εκκλησιαστικών μελών μέσα από τη παλαιογραφική έρευνα και την εξήγηση της παλαιάς σημειογραφίας, Διδακτορική διατριβή, 2 τ., Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Κέρκυρα 2010. • Χρύσανθος, Αρχιεπίσκοπος Διρραχίου, Θεωρητικὸν Μέγα τῆς Μουσικῆς, Πελοπίδης, Π. (επιμ.), Tεργέστη 1832, επαν. Kουλτούρα.
Τελευταία Επικαιροποίηση
11-12-2018