Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ
| Τίτλος | Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ / THE BYZANTINE DIVINE LITURGY IN HISTORY AND IN THE PRESENT |
| Κωδικός | Θ257 |
| Σχολή | Θεολογική |
| Τμήμα | Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού |
| Κύκλος / Επίπεδο | 1ος / Προπτυχιακό |
| Περίοδος Διδασκαλίας | Εαρινή |
| Υπεύθυνος/η | Χρυσόστομος (ιωάννης) Νάσσης |
| Κοινό | Ναι |
| Κατάσταση | Μη Ενεργό |
| Course ID | 60004631 |
| Τίτλος | Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ |
| Ακαδημαϊκό Έτος | 2018 – 2019 |
| Περίοδος Τάξης | Εαρινή |
| Διδάσκοντες μέλη ΔΕΠ | |
| Ώρες Εβδομαδιαία | 3 |
| Ώρες Συνολικά | 39 |
| Class ID | 600127382
|
Πρόγραμμα Τάξης
| Κτίριο | Θεολογική |
| Όροφος | Όροφος 4 |
| Αίθουσα | ΝΗΣΙΔΑ (383) |
| Ημερολόγιο | Τετάρτη 18:00 έως 21:00 |
Τρόπος Παράδοσης
- Πρόσωπο με πρόσωπο
Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
- e-Οδηγός Σπουδών https://qa.auth.gr/el/class/1/600127382
- eLearning (Moodle): https://elearning.auth.gr/course/view.php?id=9335
Γλώσσα Διδασκαλίας
- Ελληνικά (Διδασκαλία, Εξέταση)
Προαπαιτήσεις
Γενικές Προαπαιτήσεις
Γνώση της ύλης του μαθήματος «Εισαγωγή στη θεία λατρεία» του 1ου εξαμήνου κρίνεται απαραίτητη.
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Στο τέλος του εξαμήνου ο επιτυχώς εξετασθείς φοιτητής θα γνωρίζει ποιες είναι οι τρείς βυζαντινές θείας Λειτουργίες και πότε τελούνται. Θα είναι ενημερωμένος σχετικά με τα θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη έρευνα και ποιμαντική και τις διάφορες θέσεις γύρω από αυτά.
Γενικές Ικανότητες
- Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
- Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
- Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
Περιεχόμενο Μαθήματος
Η μελέτη των καταβολών, της εξελίξεως, των παραλλαγών, της δομής, της θεολογίας και της τελεστικής πράξεως των τριών βυζαντινών λειτουργιών (Βασιλείου, Χρυσοστόμου και Προηγιασμένων). Πρόθεσις – Μεγάλη Είσοδος – Αναφορά – Μετάληψη. Επισκόπηση ζητημάτων όπως η πατρότητα των Λειτουργιών, το συλλείτουργο, ο τρόπος εκφοράς της Ευχής της αναφοράς κ.άλ.
1. Εισαγωγή στο μάθημα. Οι καταβολές της ευχαριστιακής πράξεως της Εκκλησίας.
2. Οι Λειτουργία(-ες) του Μ. Βασιλείου. Πατρότητα. Χρόνος και ημέρες τελέσεώς της.
3. Η Λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Πατρότητα. Καταβολές – Εξέλιξη – Δομή.
4. Η Ακολουθία της προθέσεως.
5. Η «προ-Αναφορά».
6. Η Μεγάλη Είσοδος.
7. Η Αναφορά. Ο καθαγιασμός των Τιμίων Δώρων.
8. Η Μετάληψη.
9. Η Προηγιασμένη. Πατρότητα. Καταβολές – Χαρακτήρας – Χρόνος και ημέρες τελέσεώς της.
10. Δομή και τελετουργική θεώρηση της Προηγιασμένης.
11. Ο καιρός της θείας Λειτουργίας.
12. Το συλλείτουργο. Ο Τρόπος εκφοράς της ευχαριστιακής Ευχής της αναφοράς.
13. Γενική συζήτηση, ανακεφαλαίωση.
Λέξεις Κλειδιά
Λειτουργική, Ευχαριστία, Λειτουργίες του βυζαντινού λειτουργικού τύπου.
Τύποι Εκπαιδευτικού Υλικού
- Σημειώσεις
- Βιβλίο
Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών
Χρήση Τ.Π.Ε.
- Χρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία
- Χρήση Τ.Π.Ε. στην Επικοινωνία με τους φοιτητές
Οργάνωση Μαθήματος
| Δραστηριότητες | Φόρτος Εργασίας | ECTS | Ατομικά | Ομαδικά | Erasmus |
|---|---|---|---|---|---|
| Διαλέξεις | 39 | 1,6 | ✓ | ||
| Μελέτη και ανάλυση βιβλίων και άρθρων | 60 | 2,4 | ✓ | ||
| Εξετάσεις | 2 | 0,1 | ✓ | ||
| Σύνολο | 101 | 4,0 |
Αξιολόγηση Φοιτητών
Περιγραφή
Ένα δίωρο γραπτών εξετάσεων στην ύλη που καλύφθηκε κατά τη διάρκεια του εξαμήνου. Προσμετράται θετικά η ανελλιπής παρουσία και η ενεργό συμμετοχή στο μάθημα και στο φροντιστήριο Λειτουργικής-Ομιλιτικής (κάθε Πέμπτη 8.00-10.00 στον ναό της Σχολής).
Εξεταστέα ύλη:
1. Χρυσοστόμου Νάσση (διακόνου), Η τελεσιουργία του μυστηρίου της Ευχαριστίας. Κανονική διδασκαλία και λειτουργική τάξη, Θεσσαλονίκη 2007, σσ. 202-224, 461-484.
2. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, Κείμενα λειτουργικής Γ΄, Θεσσαλονίκη 2005, σσ. 149-164 και 227-234.
3. Το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Πρακτικά Γ΄ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου, Αθήνα 2004, σσ. 127-178.
a. Δημητρίου Τζέρπου (πρωτοπρεσβυτέρου), «Η ακολουθία της προθέσεως (προσκομιδής). Ιστορικολειτουργική θεώρηση», αυτόθι, σσ. 127-149.
b. Ιωάννου Φουντούλη, «Τελετουργική προσέγγιση της θείας Λειτουργίας», αυτόθι, σσ. 178.
4. Robert Taft, «Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και η Αναφορά που φέρει το όνομά του», Κληρονομία 21 (1989) 285-308.
5. Στεφάνου Αλεξοπούλου (πρωτοπρεσβυτέρου), «Ο χρόνος τελέσεως της Προηγιασμένης. Ένα σύντομο σχόλιο», Σύναξη (Ιαν.-Μαρ. 2008) 29-36.
Μέθοδοι Αξιολόγησης Φοιτητών
- Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης (Συμπερασματική)
- Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Εκτεταμένης Απάντησης (Συμπερασματική)
Βιβλιογραφία
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
Νικοδήμου Σκρέττα (αρχιμ.), Λόγος και μέλος στη θεία Λειτουργία του ιερού Χρυσοστόμου. Υπομνήσεις λειτουργικής θεολογίας και τάξεως [Κανονικά και Λειτουργικά 9], Μυγδονία: Θεσσαλονίκη, 2016.
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
1. Stephanos Alexopoulos (πρωτοπρ.), The Presanctified Liturgy in the Byzantine Rite: A Comparative Analysis of its Origins, Evolution, and Structural Components [Liturgia Congenda 21], Peeters: Leuven, 2009.
2. Μ. Arranz, «La Liturgie Présanctifiés de l’ancien Euchologe byzantin», Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 332-388.
3. P. F. Bradshaw, Eucharistic Origins, Oxford University Press: Oxford/New York, 2004.
4. G. Dix, The Shape of the Liturgy, νέα έκδ., Continuum: London/New York, 2005 (ανατύπωση: 2007).
5. A. Hänggi και I. Pahl, Prex eucharistica: Textus e variis Liturgiis antiquioribus selecti, β΄ έκδ. [Spicilegium Friburgense 12], Éditions Universitaires Fribourg Suisse: Fribourg, 1978.
6. Αλκιβιάδου Κ. Καλυβοπούλου (πρωτοπρ.), Χρόνος τελέσεως της θείας Λειτουργίας [Ανάλεκτα Βλατάδων 37], Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών: Θεσσαλονίκη, 1982.
7. V. Laurent, «Le rituel de la proscomidie et le métropolite de Crète Élie», Revue des études byzantines 16 (1958) 116-142.
8. Ν. Σ. Μιλόσεβιτς, Η θεία Ευχαριστία ως κέντρον της θείας λατρείας, Εκδόσεις Πουρναρά: Θεσσαλονίκη, 2001.
9. Χρυσοστόμου Νάσση (διακ.), Η τελεσιουργία του μυστηρίου της Ευχαριστίας. Κανονική διδασκαλία και λειτουργική τάξη [Κανονικά και Λειτουργικά 5], Μυγδονία: Θεσσαλονίκη, 2007.
10. Γ. Ν. Φίλια, Ο τρόπος αναγνώσεως των ευχών στη λατρεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Γρηγόρη: Αθήνα, 1997.
11. Ιωνάννου Μ. Φουντούλη, Κείμενα Λειτουργικής (τεύχος γ΄). Θείαι Λειτουργίαι, εκδ. Μ. Φουντούλης: Θεσσαλονίκη, 1998.
12. Π. Ι. Σκαλτσή, Λειτουργικές Μελέτες ΙΙ, Εκδόσεις Πουρναρά: Θεσσαλονίκη, 2006 («Ο καιρός της θείας Λειτουργίας και η δυνατότητα τέλεσής της το εσπέρας», σ. 59-74, «Ημέρες και χρόνος τελέσεως της θείας Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου», σ. 215-225, «Η είσοδος των τιμίων δώρων στην Προηγιασμένη θεία λειτουργία», σ. 237-248 και «“Φως Χριστού φαίνει πάσι” και “Κατευθυνήτω” στη Λειτουργία των Προηγιασμέων Δώρων», σ. 249-257.)
13. Χανζ-Γιοακίμ Σούλτς, Η βυζαντινή λειτουργία. Μαρτυρία πίστεως και συμβολική έκφραση, μτφρ. π. Δημητρίου Τζέρπου [Εκκλησία Προσευχομένη 2] Ακρίτας: Αθήνα, 1998.
14. Robert F. Taft, A History of the Liturgy of St John Chrysostom, 4 τόμοι (= Volume II: The Great Entrance, δ΄ έκδ., Roma, 2000. Volume IV: The Diptychs, Roma, 1991. Volume V: The Precommunion Rites, Roma, 2000. Volume VI: The Communion, Thanksgiving, and Concluding Rites, Roma, 2008.), [Orientalia Christiana Analecta 200, 238, 261, 281] Pontificio Istituto Orientale: Roma.
15. Π. Ν. Τρεμπέλα, Αι τρείς Λειτουργίαι κατά τους εν Αθήναις κώδικας, β΄ έκδ [Text und Untersuchungen zur Byzantinisch-neugriechische Philologie 15], Σωτήρ: Αθήνα, 1982.
16. H. Wybrew, The Orthodox Liturgy. The Development of the Eucharistic Liturgy in the Byzantine Rite, St Vladimir’s Seminary Press: Crestwood, NY, 1996.
Τελευταία Επικαιροποίηση
31-03-2017
