Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Στο τέλος του εξαμήνου ο φοιτητής:
1. Θα γνωρίζει την ιστορική εξέλιξη και διαμόρφωση των εν χρήσει λειτουργικών βιβλίων του Τριωδίου και του Πεντηκο-σταρίου.
2. Θα έχει επίγνωση των λόγων που συνέβαλαν στην σύσταση των εορτών ολόκληρου του πασχάλιου κύκλου, καθώς και των συνθηκών υπό τις οποίες καθιερώθηκαν.
3. Θα τελεί εν γνώσει των ποιητών και του υμνογραφικού υλικού που απαρτίζει και τα δύο λειτουργικά βιβλία.
4. Θα αναφέρεται με σαφήνεια και ακρίβεια στο περιεχόμενο των ύμνων εκάστης εορτής.
5. Θα αναγνωρίζει τον εκφραστικό πλούτο, με τον οποίο οι ποιητές απέδωσαν τα θεολογικά νοήματα.
Περιεχόμενο Μαθήματος
Εορτές και ύμνοι, με τις συνακόλουθες τυπικές διατάξεις, συγκροτούν τα λειτουργικά βιβλία του Τριωδίου και του Πεντηκοσταρίου, τα οποία εμπεριέχουν τις κινητές εορτές από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι και την Κυριακή των αγίων Πάντων. Τα εν λόγω λειτουργικά βιβλία αποτελούν λειτουργικές συλλογές που διαμορφώθηκαν διαμέσου των αιώνων μέσα από διάφορες φάσεις εξέλιξης. Περιλαμβάνουν εορτές, οι οποίες καθιερώθηκαν κάτω από διαφορετικές συνθήκες και για διαφορετικούς λόγους η καθεμιά. Η ανάλυση των λόγων και η αναφορά των συνθηκών εξηγεί την δομή ολόκληρης της εορτολογικής περιόδου και συνεπώς την δομή των συγκεκριμένων λειτουργικών βιβλίων. Η θεματολογία που αναπτύσσουν είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το περιεχόμενο των εορτών, το οποίο προβάλλουν δια των ύμνων οι ποιητές. Ως εκ τούτου, κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, θα παρουσιαστούν η διαδικασία διαμόρφωσης, το περιεχόμενο και η δομή των λειτουργικών αυτών συλ-λογών, ως και το θεολογικό νόημα των κινητών εορτών του Τριωδίου και του Πεντηκοσταρίου.
1. Ο απαρτισμός του Τριωδίου και του Πεντηκοσταρίου και τα στάδια της χειρόγραφης και έντυπης εξέλιξής τους.
2. Το υμνογραφικό υλικό και οι ποιητές του εν χρήσει εντύπου Τριωδίου και Πεντηκοσταρίου.
3. Οι τρεις προπαρασκευαστικές εβδομάδες του Τριωδίου.
4. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και οι πέντε Κυριακές των Νηστειών.
5. Το Σάββατο της Α’ εβδομάδος των Νηστειών, το Σάββατο του Ακαθίστου.
6. Ο Μέγας Κανών.
7. Το Σάββατο του Λαζάρου και η Κυριακή των Βαΐων.
8. Η αγία και Μεγάλη Εβδομάδα.
9. Το Πάσχα και η Διακαινήσιμος Εβδομάδα.
10. Οι Κυριακές των Μυροφόρων, του Παραλύτου, της Σαμαρείτιδος, του Τυφλού και των αγίων Πατέρων.
11. Η Μεσοπεντηκοστή, η απόδοση του Πάσχα και η Ανάληψη.
12. Τα δύο Ψυχοσάββατα.
13. Η Πεντηκοστή και η Κυριακή των αγίων Πάντων.
Λέξεις Κλειδιά
Τριώδιο, Πεντηκοστάριο, Βυζαντινό τυπικό, Θεολογία της θείας λατρείας, Λειτουργικό έτος
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
1. Ευαγγέλου, Θεοδώρου Δ., Η μορφωτική αξία του ισχύοντος Τριωδίου, Αθήναι, 1958.
2. Καλύβα, Αλκιβιάδη Κ. (πρωτοπρ.), Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα στην ελληνορθόδοξη Εκκλησία, μτφρ. Δήμητρας Κούκουρα, Πουρναρά: Θεσσαλονίκη, 1999.
3. Φουντούλη, Ιωάννη Μ., Λογική Λατρεία [Λογική Λατρεία 5 ], Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος: Αθήνα, 1984 .
4. Σμέμαν, Αλεξάνδρου (πρωτοπρ.), Εορτολόγιο, ετήσιος εκκλησιαστικός κύκλος [Βίωση της Πίστης Β΄], μτφρ. Ιωσήφ Ροηλίδης, Ακρίτας: Αθήνα, 1997.