Ιστορική Γεωγραφία του Βυζαντινού Κόσμου

Πληροφορίες Μαθήματος
ΤίτλοςΙστορική Γεωγραφία του Βυζαντινού Κόσμου / Historical Geography of the Byzantine World
ΚωδικόςΙΒΥ 705
ΣχολήΦιλοσοφική
ΤμήμαΙστορίας και Αρχαιολογίας
Κύκλος / Επίπεδο2ος / Μεταπτυχιακό
Περίοδος ΔιδασκαλίαςΧειμερινή/Εαρινή
ΚοινόΌχι
ΚατάστασηΕνεργό
Course ID600015989

Πρόγραμμα Σπουδών: ΠΜΣ στην Ιστορική Έρευνα 2024-2025

Εγγεγραμμένοι φοιτητές: 0
ΚατεύθυνσηΤύπος ΠαρακολούθησηςΕξάμηνοΈτοςECTS
Βυζαντινής και Μεσαιωνικής ΙστορίαςΕπιλογήςΧειμερινό/Εαρινό-15

Πληροφορίες Τάξης
ΤίτλοςΙστορική Γεωγραφία του Βυζαντινού Κόσμου
Ακαδημαϊκό Έτος2018 – 2019
Περίοδος ΤάξηςΧειμερινή
Διδάσκοντες μέλη ΔΕΠ
Ώρες Εβδομαδιαία3
Ώρες Συνολικά39
Class ID
600127557
Τύπος Μαθήματος 2011-2015
Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού
Τρόπος Παράδοσης
  • Πρόσωπο με πρόσωπο
Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Erasmus
Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.
Γλώσσα Διδασκαλίας
  • Ελληνικά (Διδασκαλία, Εξέταση)
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Οι φοιτητές αναμένεται ότι στο πλαίσιο του μαθήματος θα • κατανοήσουν το διακριτό επιστημονικό κλάδο της Ιστορικής Γεωγραφίας, το ευρύτατο και πολυποίκιλο ερευνητικό και γνωστικό αντικείμενο του οποίου είναι εν ολίγοις η μελέτη των διάφορων φάσεων που διήλθαν η επιφάνεια της Γης και οι επιμέρους περιοχές της κατά το πέρασμα του χρόνου υπό την αλληλεπίδραση των φυσικών, βιολογικών και πολιτιστικών δυνάμεων καθώς και η μελέτη του ανθρώπου μέσα στο χώρο που εκείνος ζει (ανθρωπογεωγραφία του παρελθόντος). • μελετήσουν το γεωγραφικό (χερσαίο και θαλάσσιο) χώρου του Βυζαντίου, δηλαδή των περιοχών και των οικιστικών τοπίων του ανατολικού -κυρίως- μεσογειακού κόσμου κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, καθώς και την ανάπτυξη, εξέλιξη και αλληλεπίδραση του οργανωμένου ανθρώπινου βίου εντός των ορίων του τελευταίου. • εξοικειωθούν με τη μεθοδολογία της ιστορικο-γεωγραφικής έρευνας και θα ευαισθητοποιηθούν σε μεθοδολογικά και πρακτικά ζητήματα που προκύπτουν συνήθως από την εμπλοκή του εκάστοτε ερευνητή στο συγκεκριμένο πεδίο μελέτης. • προσεγγίσουν τα είδη των πηγών της Ιστορικής Γεωγραφίας (πληροφορίες κειμένων, υλικά κατάλοιπα, οικωνύμια - τοπωνύμια, φυσικές συνθήκες). • εξασκηθούν στην εύρεση και αξιοποίηση της σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας καθώς και στην προφορική και γραπτή παρουσίαση των ιδεών και επιχειρημάτων τους.
Γενικές Ικανότητες
  • Αυτόνομη εργασία
  • Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα
  • Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
  • Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
Περιεχόμενο Μαθήματος
ΙΒΥ 705: "Ιστορική γεωγραφία του βυζαντινού κόσμου" Το μάθημα εστιάζει στην προσέγγιση του επιστημονικού κλάδου της Ιστορικής Γεωγραφίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται ωστόσο κατόπιν στη μελέτη του γεωγραφικού (χερσαίου και θαλάσσιου) χώρου του Βυζαντίου καθώς και της ανάπτυξης, εξέλιξης και αλληλεπίδρασης του οργανωμένου ανθρώπινου βίου εντός των ορίων του βυζαντινού κόσμου. Αναλυτικότερα, πραγματοποιούνται ανά μάθημα / εβδομάδα: (1) Εισαγωγική παρουσίαση της γεωγραφικής επιστήμης και των επιμέρους κλάδων της καθώς της σύνδεσης της Γεωγραφίας με την Ιστορία. (2) Μελέτη του ειδικού επιστημονικού κλάδου της Ιστορικής Γεωγραφίας. (3) Παρουσίαση της ανάπτυξης της γεωγραφικής επιστήμης στην ύστερη αρχαιότητα και των λόγων της υποχώρησής της κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους. (4) Επισήμανση του επιπέδου των γεωγραφικών γνώσεων στο Βυζάντιο. (5) Εξοικείωση των μεταπτυχιακών φοιτητών -τριών με το γεωγραφικό και θαλάσσιο χώρο, τις περιφέρειες (Μικρά Ασία, Αρμενία, βόρεια Μεσοποταμία, Συρία, Παλαιστίνη, βόρεια Αφρική, Νησιά, Ιταλία, Χερσόνησος Αίμου, Κωνσταντινούπολη, κεντρική και ανατολική Μεσόγειος, Αιγαίο Πέλαγος, Στενά και Προποντίδα, Εύξεινος πόντος) αλλά και τα τοπία, το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, στα οποία αναπτύχθηκαν και έλαβαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους το Βυζαντινό κράτος και η βυζαντινή κοινωνία. (6) Ανάδειξη της επίδρασης των γεωγραφικών και φυσικών παραγόντων (κλιματολογικές συνθήκες και αλλαγές κλίματος, φυσικές μεταβολές μετά την ύστερη αρχαιότητα και καταστροφές κλπ.) στον αστικό και αγροτικό οικονομικό και κοινωνικό βίο του Βυζαντίου αλλά και στην ευρύτερη θεσμική οργάνωση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. (7) Παρουσίαση των ποικίλων ανθρωπίνων δραστηριοτήτων (οικονομικών, οικιστικών, πολιτικών κλπ.) που αναπτύχθηκαν εντός των ορίων του βυζαντινού γεωγραφικού χώρου (π.χ. εκμετάλλευση γης και θάλασσας). (8) Περιγραφή συγκοινωνιακού δικτύου (χερσαίοι και θαλάσσιοι δρόμοι) της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. (9) Ανάλυση φυσικών, πολιτισμικών και πολιτικών συνόρων, διοικητικών περιφερειακών διαιρέσεων, προσαρτήσεων και απωλειών εδαφών. (10) Παρουσίαση εκκλησιαστικής οργάνωσης και ανάπτυξης του μοναχισμού στο βυζαντινό κόσμο και χώρο. (11) Επισήμανση ανάπτυξης οικιστικού δικτύου στο γεωγραφικό χώρο και οικωνύμια, τοπωνύμια, υδρωνύμια, ορωνύμια. Παρουσιάσεις φοιτητών. (12) Μελέτη πληθυσμιακών ομάδων και ταυτοτήτων (εθνότητες, γλώσσες) στο εσωτερικό του Βυζαντινού κράτους. Παρουσιάσεις φοιτητών. (13) Επισήμανση των ειδικών κατηγοριών των πηγών του επιστημονικού κλάδου της Ιστορικής Γεωγραφίας και μεθοδολογική προσέγγιση των κυριότερων πηγών ειδικά για την Ιστορική Γεωγραφία του Βυζαντίου (αφηγηματικές και λοιπές γραπτές πηγές, υλικά κατάλοιπα, τοπωνύμια και υδρωνύμια). Παρουσιάσεις φοιτητών. Βασικός στόχος του μαθήματος είναι η εις βάθος εξοικείωση των μεταπτυχιακών φοιτητών με τη μεθοδολογία της ιστορικο-γεωγραφικής έρευνας. Οι συμμετέχοντες θα μελετήσουν τις πηγές και τη σύγχρονη ειδική βιβλιογραφία, θα εκπονήσουν ατομικές γραπτές εργασίες και θα πραγματοποιήσουν προφορικές παρουσιάσεις σε θέματα και προβλήματα σχετικά με την Ιστορική Γεωγραφία του βυζαντινού κόσμου, κατά τη διάρκεια των τελευταίων θα πραγματοποιηθούν εποικοδομητικές συζητήσεις (βλ. γι' αυτά αναλυτικά παραπάνω).
Λέξεις Κλειδιά
Βυζάντιο, Βυζαντινή αυτοκρατορία, βυζαντινός κόσμος, Μεσόγειος, Χερσόνησος του Αίμου, Βαλκάνια, Μικρά Ασία, Συρία, Αρμενία, Αίγυπτος, Ιταλία, Ανατολή, Αφρική, Ευρώπη, όρια, σύνορα, κλίμα, οικονομία, εμπόριο, οδικό σύστημα, ναυσιπλοΐα, χάρτες, γεωγραφία, οργάνωση, δραστηριότητα, άνθρωπος, μεσαίωνας, ύστερη αρχαιότητα, γλώσσες, τοπωνύμια, οικιστικό δίκτυο, πόλεις, χωρία, οικωνύμια, περιοχές, περιφέρειες, πληθυσμοί.
Τύποι Εκπαιδευτικού Υλικού
  • Επιλεγμένη βιβλιογραφία
Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών
Χρήση Τ.Π.Ε.
  • Χρήση Τ.Π.Ε. στην Επικοινωνία με τους φοιτητές
Οργάνωση Μαθήματος
ΔραστηριότητεςΦόρτος ΕργασίαςECTSΑτομικάΟμαδικάErasmus
Σεμινάρια150
Μελέτη και ανάλυση βιβλίων και άρθρων150
Συγγραφή εργασίας / εργασιών150
Σύνολο450
Αξιολόγηση Φοιτητών
Περιγραφή
Οι φοιτητές καλούνται να μελετούν ανά εβδομάδα συγκεκριμένη ελληνόφωνη και ξενόγλωσση βιβλιογραφία και να παρουσιάζουν σύντομα την κριτική τους αποτίμηση. Οι φοιτητές θα πρέπει επίσης να μελετήσουν και να σχολιάσουν συγκεκριμένες γραπτές πηγές και υλικά κατάλοιπα των μεσαιωνικών χρόνων. Η αξιολόγηση θα βασίζεται στις εβδομαδιαίες παρουσιάσεις των φοιτητών, τη δυνατότητα να επιχειρηματολογούν και να απαντούν σύνθετες ερωτήσεις επί της βιβλιογραφίας και των πηγών και στην τελική παραδοτέα ατομική γραπτή εργασία τους.
Μέθοδοι Αξιολόγησης Φοιτητών
  • Γραπτή Εργασία (Διαμορφωτική, Συμπερασματική)
  • Προφορική Εξέταση (Διαμορφωτική)
Βιβλιογραφία
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
• Ahrweiler, H. (επιμ.), Geographica Byzantina [Byzantina Sorbonensia 3], Paris 1981 • Cheynet, J.-Cl. (διεύθ.), O βυζαντινός κόσμος. Τόμος Β´. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία (641-1204), μτφρ. Α. Καραστάθη, επιμ. Γ. Μωυσίδου - Α. Παπασυριόπουλος - A. Μαραγκάκη, Αθήνα 2011 • Δρακούλης, Δ. Π. - Τσότσος, Γ. (επιμ.), Ιστορική γεωγραφία της Ελλάδος και της ανατολικής Μεσογείου, Θεσσαλονίκη 2013 • Haldon, J. F., The Palgrave Atlas of Byzantine History, New York 2005 • Καραγιαννόπουλος, Ι. Ε., Χάρται μέσης βυζαντινῆς περιόδου (565-1081), Θεσσαλονίκη - Ἀθῆναι 1976 • Καραγιαννόπουλος, Ι. Ε., Χάρται πρωίμου βυζαντινῆς περιόδου (324-565), Θεσσαλονίκη - Ἀθῆναι 1976 • Koder, J., Το Βυζάντιο ως χώρος. Εισαγωγή στην ιστορική γεωγραφία της ανατολικής Μεσογείου στη βυζαντινή εποχή, μτφρ. Δ. Χ. Σταθακόπουλος, Θεσσαλονίκη 2005 • Κορδώσης, Μ., Ιστορικογεωγραφικά πρωτοβυζαντινών και εν γένει παλαιοχριστιανικών χρόνων [Βιβλιοθήκη ιστορικών μελετών 264], Αθήνα 1996 • Κορδώσης, Μ., Τα γεωγραφικά στοιχεία στην Εξαήμερο του Μεγάλου Βασιλείου. Συμβολή στη μελέτη της Γεωγραφίας στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, Ιωάννινα 1991 • Κουταβά-Δεληβοριά, Β., Ο γεωγραφικός κόσμος Κωνσταντίνου του Πορφυρογεννήτου. Α΄. Τα «Γεωγραφικά». Γενικά στοιχεία φυσικής γεωγραφίας, βιογεωγραφίας και ανθρωπογεωγραφίας, Β΄. Η «Εικόνα». Οι άνθρωποι, οι τόποι και η χαρτογραφική απεικόνισή τους [Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Φιλοσοφική Σχολή. Βιβλιοθήκη Σοφίας Ν. Σαριπόλου 83], Αθήνα 1993 • Λαΐου, Α. (γεν. εποπτ.), Οικονομική Ιστορία του Βυζαντίου από τον 7ο έως τον 15ο αιώνα, [Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης], Αθήνα 2006 • Morrisson, C. (διεύθ.), O βυζαντινός κόσμος. Τόμος Α´. Η Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία (330-641), μτφρ. Α. Καραστάθη - επιμ. Α. Μυλωνοπούλου, εισαγ. Τ. Κιουσοπούλου, Αθήνα 2007 • Ramsay, W. M., Τhe Historical Geography of Asia Minor, Αmsterdam 1962 • Ρεβάνογλου, Α. Α., Γεωγραφικά και εθνογραφικά στοιχεία στο έργο του Προκόπιου Καισαρείας [Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών. Βυζαντινά Κείμενα και Μελέται 39], Θεσσαλονίκη 2005 • Σαμσάρης, Δ., Ιστορική γεωγραφία και δημογραφία του Ρωμαϊκού κράτους, Γιάννινα 1990-1991 • Σινάκος, Α. Κ., Άνθρωπος και περιβάλλον στην πρωτοβυζαντινή εποχή (4ος - 6ος αι.) [Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών 3], Θεσσαλονίκη 2003 • Σταϊνχάουερ, Γ., Ιστορική γεωγραφία του αρχαίου κόσμου. Ελλάδα - Ρώμη, Αθήνα 2009 • Tabula imperii byzantini, Wien 1976 κ.ε. • Τελέλης, Ι., Μετεωρολογικά φαινόμενα και κλίμα στο Βυζάντιο [Πονήματα. Συμβολές στην έρευνα της ελληνικής και λατινικής γραμματείας 5], Αθήνα 2004 • Villes et peuplement dans l’Ιllyricum protobyzantin (Actes du colloque organisé par l’École Française de Rome 12-14 Mai 1982) [Collection de l’École Française de Rome 77], Roma 1984 • Βλυσίδου Β. - Κουντούρα-Γαλάκη, Ε. - Λαμπάκης, Σ. - Λουγγής, Τ. - Σαββίδης, Α., Η Μικρά Ασία των θεμάτων. Έρευνες πάνω στην γεωγραφική φυσιογνωμία και προσωπογραφία των βυζαντινών θεμάτων της Μικράς Ασίας (7ος - 11ος αι.) [Iνστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Ερευνητική βιβλιοθήκη 1], Αθήνα 1998.
Τελευταία Επικαιροποίηση
20-09-2018