Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές:
(α) Θα έχουν αντιληφθεί ότι οι γλώσσες αλλάζουν στη διαδρομή της ιστορίας και ότι αυτό συνέβη και στην ελληνική γλώσσα, ξεκινώντας από την ινδοευρωπαϊκή της προϊστορία και φτάνοντας ως σήμερα.
(β) Θα έχουν συνειδητοποιήσει ότι οι αλλαγές γίνονται σε όλα τα επίπεδα: φωνητική, μορφολογία, σύνταξη και λεξιλόγιο.
(γ) Θα έχουν καταλάβει ότι η σχέση προφοράς και γραφής έχει μεταβληθεί από την αρχαία εποχή ως σήμερα και, επομένως, θα έχουν κατανοήσει τον ιστορικό χαρακτήρα της σημερινής ορθογραφίας.
(δ) Θα έχουν κατανοήσει τη σχέση των επιπέδων γλωσσολογικής ανάλυσης με την ετυμολογία της αρχαίας, μεσαιωνικής και νέας ελληνικής.
Περιεχόμενο Μαθήματος
Το αντικείμενο του μαθήματος είναι Ειδικά Ζητήματα Ιστορικής Γραμματικής της Ελληνικής Γλώσσας, και κυρίως ζητήματα (α) ιστορικής φωνητικής, (β) ιστορικής μορφολογίας, (γ) λεξιλογίου και ετυμολογίας. Όσον αφορά την ιστορική φωνητική, εξετάζονται φαινόμενα όπως η εξέλιξη των φωνηέντων, των διφθόγγων και των συμφώνων, η συναίρεση, η αντέκταση, ο μονοφθογγισμός, αφομοιώσεις, ανομοιώσεις κτλ. Όσον αφορά την ιστορική μορφολογία, εξετάζονται φαινόμενα όπως η εξέλιξη του ονοματικού και του ρηματικού κλιτικού συστήματος, ο συγκρητισμός, η εξαφάνιση μορφολογικών κατηγοριών κτλ. Επίσης, εξετάζεται η σύσταση του αρχαίου και του νέου ελληνικού λεξιλογίου και ζητήματα ετυμολογίας που συνδέονται με την ελληνική γλώσσα.
Λέξεις Κλειδιά
ιστορική φωνητική, ιστορική μορφολογία, λεξιλόγιο, ετυμολογία,
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Beekes, R. S. P. 2005. Εισαγωγή στη συγκριτική ινδοευρωπαϊκή γλωσσολογία. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Jannaris, A. N. 1897. An Historical Greek Grammar, chiefly of the Attic Dialect. Λονδίνο: Macmillan. Aνατύπωση, Hildesheim, Zυρίχη & Nέα Yόρκη: Georg Olms, 1987.
Lejeune, M. 1972. Phonétique historique du mycénien et du grec ancien. Παρίσι: Klincksieck.
Παπαναστασίου, Γ. 2008. Νεοελληνική ορθογραφία. Ιστορία, θεωρία, εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Παπαναστασίου, Γ. 2014. “Γενικά χαρακτηριστικά του αρχαίου ελληνικού λεξιλογίου”, στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιμ.), Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 536-544.
Rix, H. 1976. Historische Grammatik des Griechischen: Laut- und Formenlehre. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
Sihler, A. 2012. Συγκριτική Γραμματική της Ελληνικής και της Λατινικής. Αθήνα: Παπαδήμας.
Σταματάκος, Ι. 1949. Iστορική γραμματική της αρχαίας ελληνικής. Aθήνα.