ΜΕΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Α) Εξοικείωση των φοιτητών με τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις που οδήγησαν στην προοδευτική μετάβαση από την αρχαιότητα στους μέσους χρόνους και από την Ρωμαϊκή στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Β) Κατανόηση των βασικών χαρακτηριστικών του βυζαντινού κράτους και της βυζαντινής κοινωνίας των μέσων βυζαντινών αιώνων (6ος - 11ος αι. μ.Χ.) και των αλλαγών - διαφορών σε σχέση με τα αντίστοιχα των ύστερων ρωμαϊκών - πρώιμων βυζαντινών αιώνων. Γ) Εκμάθηση των κυριότερων πολιτικών, στρατιωτικών και θρησκευτικών εξελίξεων στο εσωτερικό του Βυζαντινού κράτους αλλά και στο διεθνές περιβάλλον της εποχής. Δ) Μεθοδολογική προσέγγιση των ποικίλων αφηγηματικών και λοιπών πηγών της εποχής.

Εξέταση των σημαντικότερων πολιτικών-στρατιωτικών γεγονότων της μέσης βυζαντινής περιόδου, από τον θάνατο του Ιουστινιανού Α´ έως την άνοδο των Κομνηνών (565-1081). Ανάλυση των ευρύτερων εξελίξεων που οδηγούν από την ύστερη Ρωμαϊκή Ανατολική αυτοκρατορία των 4ου-6ου αι. στο «εξελληνισμένο» κράτος των μέσων βυζαντινών χρόνων. Παρουσίαση των βασικών στοιχείων της τότε βυζαντινής κρατικής οργάνωσης και των ποικίλων (πολιτικών, στρατιωτικών, θρησκευτικών) εξελίξεων στο εσωτερικό του Βυζαντίου αλλά και στο διεθνές περιβάλλον. Εντοπισμός, μεθοδολογική προσέγγιση και ανάλυση των πηγών της εποχής. Εβδομάδα #1: Το πρόβλημα της χρονικής οριοθέτησης της απαρχής και του τέλους της μέσης βυζαντινής περιόδου: 6ος ή 7ος αι. μ.Χ.; 1081 ή 1204; Βασικά συστατικά στοιχεία που οδήγησαν στην αποκρυστάλλωση της φυσιογνωμίας του Βυζαντίου. Οι παράγοντες αλλαγής. Οι κατηγορίες των κύριων πηγών της μέσης βυζαντινής περιόδου. Άμεσες (αυτούσια κατάλοιπα του παρελθόντος) και έμμεσες (γραπτά κείμενα) πηγές. Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες της περιόδου 565-1081. Εβδομάδα #2: Ο αιώνας του Ιουστινιανού Α´. Η σταδιακή μετάβαση από το ύστερο Ρωμαϊκό κράτος στη Βυζαντινή αυτοκρατορία και από την ύστερη αρχαιότητα στους μεσαιωνικούς χρόνους (4ος - 7ος αι.). Οι πηγές για την περίοδο των διαδόχων του Ιουστινιανού Α´. Οι βασιλείες των Ιουστίνου Α´ (565-578) και Τιβερίου (578-582). Σταδιακή απώλεια των δυτικών κατακτήσεων του Ιουστινιανού (ca. 568 - μέσα 8ου αι.). Εβδομάδα #3: Ο αυτοκράτορας Μαυρίκιος (582-602). O πόλεμος με την Περσία και η επωφελής ειρήνη του 591, η ίδρυση των εξαρχάτων Αφρικής και Ιταλίας και η προοδευτική «στρατιωτικοποίηση» της επαρχιακής διοίκησης, οι αβαροσλαβικές εισβολές, οι επιτυχίες στο βαλκανικό μέτωπο και η δραματική πτώση του Μαυρικίου. Ο «τύραννος» Φωκάς (602-610). Οι πηγές του 7ου αι. Εβδομάδα #4: Ο Ηράκλειος και η εποχή του (610-641). Μια νέα αυτοκρατορική δυναστεία (610-695). Η περίοδος των καταστροφών και ο πόλεμος με την Περσία. Η αβαροσλαβική πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (626) και η νίκη της αυτοκρατορίας επί των Περσών. Η σλαβική εγκατάσταση στην χερσόνησο του Αίμου. Οι ενδοβυζαντινές δογματικές διαμάχες και η αντίθεση των μονοφυσιτικών ανατολικών επαρχιών προς την ορθόδοξη Κωνσταντινούπολη. Η εμφάνιση των Αράβων στο ανατολικό σύνορο και η πτώση της ελληνιστικής Ανατολής. Μελέτη των πηγών της εποχής. Εβδομάδα #5: Ένα νέο κράτος και μια νέα κοινωνία στα μέσα του 7ου αι. Οι διάδοχοι του Ηρακλείου: Ηράκλειος-Κωνσταντίνος Γ´ & Ηρακλεωνάς (641), Κώνστας Β´ (641-668), Κωνσταντίνος Δ´ (668-685), Ιουστινιανός Β´ (685-695). Πολιτειακά και θρησκευτικά πράγματα. Τα μεγάλα προβλήματα της αυτοκρατορίας κατά τον 7ο αι. Οι Άραβες προ των πυλών της Κων/πολης. (α´ πολιορκία). Οι Πρωτοβούλγαροι στα Βαλκάνια. Η σταδιακή λύση του προβλήματος: η σταδιακή ανάπτυξη του θεματικού συστήματος. Διοικητικές και στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις από τα μέσα του 7ου έως τα τέλη του 8ου αι. Τα θέματα στη Μικρά Ασία και στα Βαλκάνια και η σταδιακή αποκατάσταση της βυζαντινής κυριαρχίας στο εσωτερικό της χερσονήσου του Αίμου. Εβδομάδα#6: Οι πηγές του 8ου αι. Η προβολή του στρατιωτικού παράγοντα και η εποχή των πολιτικών ταραχών: Λεόντιος (695-698), Αψίμαρος-Τιβέριος (698-705), Ιουστινιανός Β΄ (705-711), Βαρδάνης-Φιλιππικός (711-713), Αρτέμιος-Αναστάσιος (713-715), Θεοδόσιος Γ´ (715-717). Εβδομάδα #7: Οι πηγές του 8ου αι. Η «Εκλογή» του Λέοντος Γ´ (726). Οι αυτοκράτορες της περιόδου 717-867. Η Συριακή δυναστεία («Ισαύρων») (717-802), οι επίγονοί της (802-820) και η δυναστεία του Αμορίου (820-867). Κύριες εξελίξεις (διοικητικές - στρατιωτικές, κοινωνικές - οικονομικές) της εποχής. Ο αγροτικός και αστικός βίος. Οι κοινωνικές σχέσεις. Η οργάνωση του κράτους και η φορολογία. Τα θέματα. Η Εκκλησία και ο μοναχισμός. Η α´ φάση της εικονοκλαστικής έριδας (Εικονομαχίας) (726-787) και η Ζ´ Οικουμενική σύνοδος (787). Εβδομάδα #8: Πολιτική ιστορία της Συριακής δυναστείας: Ο ικανός ιδρυτής Λέων Γ΄ (717-741), ο στρατηλάτης, μεταρρυθμιστής και σφοδρός εικονομάχος Κωνσταντίνος Ε΄ (741-775), o Λέων Δ΄ (775-780), οι Κωνσταντίνος ΣΤ´ - Ειρήνη (780-790), ο αδύναμος Κωνσταντίνος ΣΤ´ (790-797), η φίλαρχη αυτοκράτωρ Ειρήνη. Εβδομάδα #9: Oι πηγές για τον 9ο αι. Οι επίγονοι της Συριακής δυναστείας (802-820) και η δυναστεία του Αμορίου (820-867). Οι Φράγκοι και ο Καρλομάγνος. Η διεκδίκηση του αυτοκρατορικού τίτλου. Ο Νικηφόρος Α´ (802-811), οι κακώσεις, ο Κρούμος και Βούλγαροι. Οι βραχύβιοι αυτοκράτορες Σταυράκιος (811) και Μιχαήλ Α´ Ραγκαβές (811-813). Ο δυναμικός Λέων Ε´ Αρμένιος (813-820) και η β´ χρονική φάση της Εικονομαχίας. Μια περίοδος μετάβασης: Η σταδιακή βυζαντινή ανάκαμψη μετά τους δύσκολους χρόνους 775-838: Ο Μιχαήλ Β´ ο εξ Αμορίου (820-829) και ο στασιαστής Θωμάς Σλάβος, ο Θεόφιλος (829-842) και ο Μιχαήλ Γ´ (842-867). Το τέλος της εικονομαχικής διαμάχης. Οι Παυλικιανοί. Κύριλλος και Μεθόδιος, οι απόστολοι των Σλάβων. Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων, ο λόγιος πατριάρχης Φώτιος και η σύγκρουση με την Ρωμαϊκή Εκκλησία. Εβδομάδα #10: Η Μακεδονική δυναστεία (867-1057): το απόγειο της βυζαντινής δύναμης και η ενοποίηση του ευρασιατικού χώρου. Ο ιδρυτής της δυναστείας Βασίλειος Α´ (867-886). Οι πηγές για τον 10ο αι. και τα νομοθετικά έργα των Βασιλείου Α´ και Λέοντος Στ´ (886-912). Οι αυτοκράτορες Αλέξανδρος (912-913), Κωνσταντίνος Ζ´ Πορφυρογέννητος (913-920, 944-959) και Ρωμανός Α´ Λακαπηνός (920-944). Ο πατριάρχης Νικόλαος Μυστικός και ο Βούλγαρος τσάρος Συμεών. Η αυτοκρατορική νομοθεσία κατά των «δυνατών». Ο Ρωμανός Β´ (959-963) και η Θεοφανώ. Οι στρατηλάτες αυτοκράτορες Νικηφόρος Β´ Φωκάς (963-969), Ιωάννης Α´ Τζιμισκής (969-976) και Βασίλειος Β´ (976-1025). Η βυζαντινή προέλαση στην Ανατολή, στην χερσόνησο του Αίμου και στην Ιταλία. Η υποταγή του Βουλγαρικού κράτους. Εβδομάδα #11: Οι πηγές του 11ου αι. Οι διάδοχοι του Βασιλείου Β´. Μια εποχή πρόσκαιρης οικονομικής ευμάρειας και πολιτικής αστάθειας. Η παρακμή των θεμάτων, ένα νέο διοικητικό σύστημα. Εβδομάδα #12: H στρατιωτική αποδυνάμωση του κράτους και η εμφάνιση νέων επίφοβων εχθρών στα σύνορα της αυτοκρατορίας (Τούρκοι, Πετσενέγοι, Νορμανδοί κ.ά.). Η μάχη του Μαντζικέρτ (1071), η πολιτική κατάρρευση του Βυζαντίου στην Ανατολή (β´ μισό 11ου αι.) και η απώλεια των ιταλικών κτήσεων. Άνοδος των Κομνηνών στο θρόνο το 1081. Ένα νέο κράτος και μια διαφορετική κοινωνία στον 12ο αι. Εβδομάδα #13: Ανακεφαλαίωση μαθημάτων - συζήτηση - προετοιμασία για τις εξετάσεις.

Βυζάντιο, αυτοκρατορία, Ηράκλειος, Άραβες, Μακεδονική δυναστεία, Σχίσμα, Τούρκοι, Βούλγαροι, θέματα, Ίσαυροι, Εικονομαχία

09-01-2014