Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Σκοπός του μαθήματος είναι η επίγνωση της πολιτισμικής ετερογένειας που παρατηρείται τόσο στο εσωτερικό επιμέρους κοινωνιών όσο και μεταξύ τους μέσα από την παράθεση εθνογραφικών παραδειγμάτων τα οποία αναφέρονται σε πρακτικές και αντιλήψεις που αφορούν τη συγγένεια, την οικογένεια και τις σχέσεις των φύλων, την οργάνωση των πολιτικών και των οικονομικών σχέσεων καθώς και τις σχέσεις των ανθρώπων με μη ανθρώπινες οντότητες. Ευρύτερο ζητούμενο του μαθήματος είναι η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης γύρω από κυρίαρχα εθνοκεντρικά στερεότυπα και η εξοικείωση με την ανθρωπολογική συγκριτική και σχετικιστική οπτική.
Περιεχόμενο Μαθήματος
Στο εισαγωγικό αυτό μάθημα εστιάζουμε στις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις μεταξύ της Λαογραφίας και της Κοινωνικής /Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας σε ό,τι αφορά τα επιμέρους ερευνητικά αντικείμενα, τις κυριότερες θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις και τη σχέση τους με άλλους γνωστικούς κλάδους. Θα δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στους τρόπους με τους οποίους το περιεχόμενο εννοιών όπως «η ανθρωπότητα», «η κοινωνία», «ο πολιτισμός», «η παράδοση» ή ο «λαός» στο πλαίσιο των δύο αυτών γνωστικών κλάδων διαφέρει από το ιδεολογικό περιεχόμενο που συνήθως αποδίδεται στις έννοιες αυτές στο πλαίσιο της καθημερινότητας. Μολονότι θα επιχειρήσουμε μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας των δύο κλάδων, θα δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στις σημερινές αναζητήσεις και προβληματισμούς των σύγχρονων κοινωνικών ανθρωπολόγων και λαογράφων. Αφετηρία της προσέγγισής μας θα είναι η επίγνωση ότι οι διαφορές μεταξύ των κοινωνιών και των πολιτισμών δεν ανάγονται σε φυλετικά ή άλλα βιολογικά χαρακτηριστικά και ότι οι επιμέρους κοινωνίες και πολιτισμοί δεν είναι δυνατό να ταξινομηθούν σε ανώτερους και κατώτερους. Ζητούμενο του μαθήματος είναι η απομάκρυνση από τον κοινό τόπο σύμφωνα με τον οποίο ο οικείος πολιτισμός υπερέχει εν σχέσει με άλλους.
Εβδομάδα #1 Εισαγωγή:
Εβδομάδα #2 Σύντομη αναφορά στην ιστορία της Κοινωνικής / Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας και στις σχέσεις της με άλλες κοινωνικές επιστήμες
Εβδομάδα #3 Η ενιαία βιολογική υποδομή του ανθρώπινου είδους και η πολλαπλότητα των ανθρώπινων τρόπων ζωής: Αφετηρίες, ερωτήματα και μέθοδοι της Κοινωνικής / Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας
Εβδομάδα #4 Πολιτισμός, κοινωνικότητα, γλώσσα και ταξινομικά συστήματα
Εβδομάδα #5 Τελετουργία, σύμβολα και ανθρωπολογικές προσεγγίσεις της θρησκείας
Εβδομάδα#6 Η ανθρωπολογική μελέτη της οικογένειας, της συγγένειας και του φύλου
Εβδομάδα #7 Η μελέτη του υλικού πολιτισμού
Εβδομάδα #8 Οικονομική Ανθρωπολογία
Εβδομάδα #9 Πολιτική ανθρωπολογία και η μελέτη του εθνικισμού
Εβδομάδα #10 Η ρομαντική έννοια του έθνους και η Λαογραφία
Εβδομάδα #11 Σύντομη επισκόπηση της Ιστορία της Ελληνικής Λαογραφίας
Εβδομάδα #12 Η Λαογραφία σήμερα
Εβδομάδα #13 Ανακεφαλαίωση
Λέξεις Κλειδιά
Λαός, παράδοση, νεωτερικότητα, εθνικισμός, φυλή, εθνοκεντρισμός, πολιτισμός, κοινωνία
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
Κυριακίδου-Νέστορος, Άλκη 1978. Η Θεωρία της Ελληνικής Λαογραφίας. Αθήνα: Εταιρεία Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας.
Eriksen, Thomas Hylland 2007. Μικροί Τόποι, Μεγάλα Ζητήματα: Μια Εισαγωγή στην Κοινωνική και Πολιτισμική Ανθρωπολογία (μτφρ. Α. Κατσίκερος, επιμ. Ι. Μάνος). Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Erickson, Paul και Liam Murphy 2002. Ιστορία της Ανθρωπολογικής Σκέψης (μτφρ. Φ. Μπουμπούλη, επιμ. Φ. Τσιμπιρίδου). Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.
Douglas, Mary 2006. Καθαρότητα και Κίνδυνος: Μια Ανάλυση των Εννοιών της Μιαρότητας και του Ταμπού (μτφρ. Αί. Χατζούλη, επιμ. Θ. Παραδέλλης). Αθήνα: Πολύτροπον.
Hendry, Joy 2011. Οι Κόσμοι που Μοιραζόμαστε: Εισαγωγή στην Πολιτισμική και την Κοινωνική Ανθρωπολογία (μτφρ. Χ. Μεντζαλίρα, επιμ. Έ. Πετρίδου). Αθήνα: Κριτική. (
Herzfeld, Michael 2002. Πάλι Δικά μας: Λαογραφία, Ιδεολογία και η Διαμόρφωση της Σύγχρονης Ελλάδας (μτφρ. Μ. Σαρηγάννης). Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Hirst, Paul και Penny Wooley 2009. Κοινωνικές Σχέσεις και Ανθρώπινες Ιδιότητες (μτφρ. Τ. Μπέτζελος και Φ. Τσαγλιώτη). Αθήνα: Πλέθρον, σσ. 25-50 (κεφ 1, «Εξέλιξη και πολιτισμός»).
Keesing, Roger και Andrew Strathern 1998. Cultural Anthropology: A Contemporary Perspective. Nέα Υόρκη: Harcourt Brace.
Levi-Strauss, Claude 1971. «Φυλή και ιστορία» (μτφρ. Μ. Βουτυράς). Στο Δ.Ν. Μαρωνίτης (επιμ.) O Φόβος της Ελευθερίας. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση
Metcalf, Peter 2006. Anthropology: The Basics. Λονδίνο: Routledge