ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.

- να γνωρίσουν τον ρωμαϊκό πολιτισμό και να κατανοήσουν την εξέλιξή του από τις απαρχές έως και τέλος του. - να εξοικειωθούν με τις κυριότερες κατηγορίες της ρωμαϊκής τέχνης και να κατανοήσουν τη λειτουργία τους.

Κύριος στόχος του μαθήματος είναι να δοθούν οι βάσεις για την προσέγγιση του ρωμαϊκού πολιτισμού και της τέχνης, όπως αυτή διαμορφώθηκε κυρίως στην ύστερη ρεπουμπλικανική και την αυτοκρατορική περίοδο. Η όσμωση της Ρώμης με τον ετρουσκικό αρχικά και με τον ελληνικό πολιτισμό στη συνέχεια αποτελεί προϋπόθεση για την κατανόηση κάθε μορφής του πολιτισμού και της τέχνης της αυτοκρατορίας. Τόσο για τις αρχιτεκτονικές μορφές όσο και για κάθε άλλη κατηγορία της τέχνης είναι απαραίτητο να γίνει η αντιπαραβολή με τις αντίστοιχες του ελληνικού κόσμου προκειμένου να γίνει κατανοητό ποια είναι σε κάθε περίπτωση τα ιδιαίτερα ρωμαϊκά χαρακτηριστικά. Παράλληλα με τις μορφές στόχος είναι να κατανοηθούν και οι λειτουργίες των μνημείων, κυρίως των κτιρίων αλλά και των γλυπτών και των άλλων έργων τέχνης που συμπληρώνουν και εμψυχώνουν τα αρχιτεκτονήματα μεταδίδοντας παράλληλα και ορισμένα πολιτικά και άλλα μηνύματα. Τέλος, στο βαθμό που αυτό μπορεί να γίνει σε ένα εισαγωγικό μάθημα, γίνεται προσπάθεια να φανούν οι διαφορές της Ρώμης από τις ρωμαϊκές επαρχίες και μάλιστα του ελληνικού χώρου. Εβδομάδα 1 Εισαγωγή στην πρώιμη ιστορία της Ρώμης. Μυθολογικές παραδόσεις για τη Ρώμη και την ίδρυσή της. Τα πρωιμότερα αρχαιολογικά λείψανα της πόλης (Παλατίνος λόφος, Forum Boarium, περιοχή του μετέπειτα forum (velabrum). H περίοδος της ετρουσκικής κυριαρχίας και τα μεγάλα έργα στη Ρώμη (οχυρωματικό τείχος, ναός της Τριάδας του Καπιτωλίου). Ο ετρουσκικός πολιτισμός και η επίδρασή του στον πολιτισμό και την τέχνη της Ρώμης. Εβδομάδα 2 Η εξάπλωση της Ρώμης και η επαφή της με τον ελληνικό πολιτισμό και την τέχνη. «Συνάντηση» των Ρωμαίων με τους Έλληνες: το μνημείο του Αιμιλίου Παύλου στους Δελφούς και η σημασία του. Η ρωμαϊκή αρχαιολογία και η μελέτη της από την εποχή του J. J. Winckelmann έως σήμερα. Εβδομάδα 3 Υλικά και τρόποι δομής της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής. Η εισαγωγή του opus caementicium και η σημασία του για την κατασκευή μεγάλων έργων ωφελιμιστικής αξίας. Η σχεδιασμένη ρωμαϊκή πόλη: χάραξη του πολεοδομικού ιστού, Forum, Καπιτώλιο. Παραδείγματα από τις δυτικές και τις ρωμαϊκές επαρχίες. Εβδομάδα 4 Το forum της Ρώμης και η εξέλιξή του: Τα κυριότερα θρησκευτικά και διοικητικά κτίρια. Κύρια χαρακτηριστικά των σχεδιασμένων αγορών. Διοικητικές και θρησκευτικές λειτουργίες. Οι αυτοκρατορικές αγορές της Ρώμης (Αγορά Καίσαρα, Αυγούστου, Νέρβα, Τραϊανού και το Templum Pacis του Βεσπασιανού). Σχέδιο και λειτουργία των πολυλειτουργικών αυτών συγκροτημάτων. Εβδομάδα 5 Ιερά συγκροτήματα και ναοί. Ο τύπος του ρωμαϊκού ναού με πόδιο σε αντιδιαστολή με τον ελληνικό περίπτερο ναό. Η εξέλιξη του ρωμαϊκού ναού από την αρχαϊκή έως την αυτοκρατορική περίοδο. Κυκλικοί ναοί, το Πάνθεον της Ρώμης και η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης. Εβδομάδα 6 Τα τόξα και η λειτουργία τους ως φορέων αγαλμάτων και ως περασμάτων. Η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής τους μορφής και η διακόσμησή τους. Παραδείγματα στη Ρώμη και στην Ελλάδα. Κτίρια θεαμάτων. Ο τύπος του ρωμαϊκού θεάτρου και η διαφορά του από τον ελληνικό. Σκηνικές και μουσικές παραστάσεις. Εβδομάδα 7 Ο τύπος του αμφιθεάτρου, η εμφάνισή του στην Ιταλία και η διάδοσή του στην αυτοκρατορία. Τα θεάματα του αμφιθεάτρου (μονομαχίες, θηριομαχίες). Το παράδειγμα του Κολοσσαίου της Ρώμης. Ο ιππόδρομος και οι αρματοδρομίες. Το παράδειγμα του circus maximus της Ρώμης. Εβδομάδα 8 Κτίσματα σχετιζόμενα με τα νερά: υδραγωγεία, νυμφαία, θέρμες. Οι θέρμες ως χώροι κοινωνικής συναναστροφής. Η ιδιωτική κατοικία. Πολυτελείς κατοικίες με atrium και περιστύλιο (domus) και λαϊκές πολυκατοικίες (insulae). Ταφικά οικοδομήματα. Εβδομάδα 9 Το λεγόμενο ιστορικό ανάγλυφο και η σημασία του για τη μετάδοση πολιτικών μηνυμάτων. Οι ρίζες του «ιστορικού» αναγλύφου και τα μνημεία-φορείς τους. Από την Ara Pacis της Ρώμης έως το τόξο του Γαλερίου στη Θεσσαλονίκη. Εβδομάδα 10 Το ρωμαϊκό πορτρέτο. Η γένεσή του στη ρεπουμπλικανική εποχή και σύνδεσή του με τους εικονιστικούς ανδριάντες δημόσιων προσώπων. Από τη ρεαλιστική αποτύπωση των ατομικών χαρακτηριστικών στον 1ο αι. π.Χ. στην «τυποποίηση» της αυτοκρατορικής εποχής. Η πορεία του από τον Αύγουστο έως τον Κωνσταντίνο. Εβδομάδα 11 Ιδεαλιστική πλαστική και η λειτουργία της στο αρχιτεκτονικό πλαίσιο. Πιστά αντίγραφα ελληνικών έργων και νέες δημιουργίες. Οι ανάγλυφες σαρκοφάγοι, μια σημαντική κατηγορία ταφικών μνημείων του 2ου-3ου αι. μ.Χ. με μεγάλη διάδοση και πολλά εργαστήρια παραγωγής σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Ιδιαίτερη μνεία στο αττικό εργαστήριο. Εβδομάδα 12 Εσωτερικός διάκοσμος των κτιρίων. Τοιχογραφίες, τα λεγόμενα πομπηιανά στιλ και τα χαρακτηριστικά τους. Παραδείγματα από τη Ρώμη και τις πόλεις της Καμπανίας. Ο ψηφιδωτός διάκοσμος των δαπέδων, μια τέχνη με μεγάλη διάδοση στον ιταλικό κυρίως χώρο. Ασπρόμαυρο και έγχρωμο ψηφιδωτό. Εβδομάδα 13 Επισκόπηση και προετοιμασία για τις εξετάσεις.

Ρωμαϊκή Τέχνη και Αρχαιολογία, Αρχιτεκτονική, Ζωγραφική, Ιστορικό ανάγλυφο, Πορτρέτο

27-02-2020