Νέες Τεχνολογίες, Πολιτικές Θεωρίες και Διεθνείς Σχέσεις: ο Ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.

Το μάθημα μελετά ένα διεπιστημονικό πεδίο έρευνας αιχμής, αυτό των νέων τεχνολογιών, από τη σκοπιά των πολιτικών θεωριών και των διεθνών σχέσεων. Λόγω του εύρους του, η ανάλυσή του προϋποθέτει την εξέταση μιας σειράς τεχνολογικών και κοινωνικό-πολιτικών εξελίξεων, όπως είναι ο ρόλος των big data και του κυβερνοχώρου. Το εν λόγω μάθημα φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως εισαγωγικό μάθημα, για τη γνωριμία των φοιτητών με ένα αντικείμενο νέο, αλλά με σημαντική επίδραση στο χώρο της πολιτικής θεωρίας και πρακτικής, όπως και στις διεθνείς σχέσεις. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, ήδη παρούσα με εμφατικό τρόπο, αναδεικνύεται ως κομβικό ζήτημα παγκοσμίως, επιδρώντας σχεδόν σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Από την πνευματική ιδιοκτησία έως τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, από τις τέχνες, την εκπαίδευση, την ιατρική και τη διακυβέρνηση, έως την κοινωνική πολιτική, την εργασία, την οικονομία και την κοινωνική πολιτική, εγείρει ανησυχίες -ακόμα και υπαρξιακού χαρακτήρα- αλλά και ανοίγει, υπό όρους, θετικές προοπτικές. Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ήδη φθάσει στο επίπεδο της αυτόνομης λειτουργίας - δηλαδή δεν απαιτείται έλεγχος των λειτουργιών της από τον προγραμματιστή- σε σχετικώς «στενά» πεδία δραστηριοτήτων. Επιπλέον, σε στενά πεδία έχει ήδη ξεπεράσει τις διανοητικές δυνατότητες του ανθρώπου. Ταυτοχρόνως εξελίσσεται προς την κατεύθυνση της πλήρους αυτονομίας, δηλαδή της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης ή της Υπέρ-Ευφυούς Τεχνητής Νοημοσύνης με ανάπτυξη συνείδησης και δυνατότητα δράσης σε ευρύτερα πεδία. Η σύζευξη της Τεχνητής Νοημοσύνης με τον κυβερνοχώρο, με τη διαμόρφωση οντοτήτων οι οποίες θα πετυχαίνουν ταυτοχρόνως διευρυνόμενη αυτονομία και διεθνική ή και οικουμενική εξάπλωση λαμβάνει τη μορφή αλγοριθμικών συστημάτων, με τη δυνατότητα αυτόνομης επιλογής μέσων προς την επίτευξη δεδομένων σκοπών ή και ενδεχομένως, μελλοντικά, την αυτόνομη επιλογή σκοπών, μέσα στο αχανές «σύμπαν» του κυβερνοχώρου. Εισερχόμαστε λοιπόν, σε μια ιστορική περίοδο κατά την οποία, μη- ανθρώπινες ή μη- καθοδηγούμενες από ανθρώπους, νοήμονες- σε στενότερο ή ευρύτερο πεδίο- αυτόνομες οντότητες δρουν θέτοντας προκλήσεις θεμελιακού χαρακτήρα στις δομές της διεθνούς κοινότητας, όπως και στις πολιτικές θεωρίες. Το προτεινόμενο μάθημα, μέσα από την οντολογική ανάλυση της Τεχνητής Νοημοσύνης αρθρώνεται σε δύο μέρη: πρώτον, αναλύει πολιτικές θεωρίες αξιοποίησης και χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης τόσο στο παρόν όσο και μελλοντικά, αλλά και το πώς η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα επηρεάσει τη διαμόρφωση των πολιτικών θεωριών και των πολιτικών μοντέλων. Δεύτερον, εξετάζει την επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης στις διεθνείς σχέσεις υπό μια διπλή οπτική: υπό την προοπτική μιας κούρσας εξοπλισμών και εν γένει «κατάκτησης» της Τεχνητής Νοημοσύνης από κράτη και μη-κρατικούς δρώντες, αλλά και της πιθανής επιρροής συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης στη διαμόρφωση στρατηγικής για τις διεθνείς σχέσεις. Το μάθημα διαρθρώνεται στις παρακάτω ενότητες: 1. Οντολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης: ορισμοί, εφαρμογές, προοπτικές και βασικά χαρακτηριστικά της- ΤΝ σε στενό επίπεδο και Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη- ΓΤΝ. (1 μάθημα) Οι αμφιλεγόμενοι ορισμοί της ΤΝ, οι υπάρχουσες εφαρμογές που επιδεικνύουν διευρυμένη αυτονομία, η έννοια της συνείδησης στο ανθρώπινο πλαίσιο και στο πλαίσιο της ΤΝ, η αυτονομία από τον ανθρώπινο προγραμματιστή και η σημασία της. Οι διακρίσεις της ΤΝ: Στενή Τεχνητή Νοημοσύνη και Ισχυρή Τεχνητή Νοημοσύνη, που διακρίνεται σε Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη και σε Υπέρ-Ευφυή Τεχνητή Νοημοσύνη. Τα διακριτά τους χαρακτηριστικά, τα εικαζόμενα χαρακτηριστικά της Ισχυρής Τεχνητής Νοημοσύνης και η συνύπαρξη με την ανθρώπινη νοημοσύνη και τις ανθρώπινες κοινότητες. 2. ΤΝ, κυβερνοχώρος και big data: οι big 5 και η επίδραση στις πολιτικές συμπεριφορές. (2 μαθήματα) Η σύζευξη ΤΝ και κυβερνοχώρου εξετάζεται από την άποψη της διαμόρφωσης οντοτήτων που αψηφούν τις παραδοσιακές και κυρίαρχες δομές της διεθνούς κοινότητας, όσο και από την άποψη των big data και της σημασίας τους τόσο ως προς την ΤΝ όσο και ως προς τα πολιτικά μοντέλα. Θα συζητηθεί το ζήτημα της ολιγοπωλιακής δομής των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και η προσπάθειά τους να επικαθορίσουν τη ροή της πληροφορίας, τον έλεγχο χρήσης τους και τη διαδικασία της λεγόμενης μηχανογνωσίας (machine learning). Θα αναλυθούν οι επιπτώσεις στο επίπεδο της πολιτικής θεωρίας και πρακτικής. 3. Ζητήματα λαϊκής συμμετοχής και πολιτικών δικαιωμάτων (2 μαθήματα) Η ενότητα αυτή θίγει την επίδραση των νέων τεχνολογιών και της ΤΝ στα θέματα δημοκρατίας και στις διαφορετικές θεσμικές και θεωρητικές προσεγγίσεις. Η ΤΝ θα αναλυθεί από την οπτική γωνία των ανισοτήτων που προκύπτουν από τις υπάρχουσες μορφές της ΤΝ αλλά και πιθανών μελλοντικών εφαρμογών της, όπως είναι η προϊούσα σύζευξη μηχανής και ανθρώπου, οι μετά- ανθρώπινες κοινωνίες, οι νέες μορφές πολιτικών κοινοτήτων. Το ερώτημα που θα συζητηθεί αφορά τη λαϊκή συμμετοχή και τη δημοκρατία υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων, όπως και πολιτικών δικαιωμάτων. 4. Η εμπορική χρήση της ΤΝ: ποιοι δικαιούνται να επωφελούνται από αυτόνομες δημιουργίες; ΤΝ, εργασία και συσσώρευση κέρδους. Η ΤΝ ήδη παράγει ή και «δημιουργεί» στο πλαίσιο της αυτονομίας της, συνθήκη που θα επιταθεί στο μέλλον. Ποιοι δικαιούνται να επωφελούνται όταν ο άνθρωπος- προγραμματιστής δεν ανιχνεύεται αιτιωδώς στην αφετηρία της «δημιουργίας» ή της παραγωγής από την ΤΝ; Πώς αποτιμάται η παραγωγή της ΤΝ και πού πρέπει να ανήκει το παραγόμενο προϊόν; Η προοπτική ανεξάρτητων παραγωγών ή και ενός δημοσίου χώρου, εντός του οποίου θα μπορούσαν να ανήκουν τα προϊόντα της αυτόνομης λειτουργίας της ΤΝ. Στο μάθημα αυτό θα συζητηθεί το ζήτημα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η οποία εν πολλοίς καθοδηγείται από την ΤΝ, και των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων. 5. Θεωρίες διεθνών σχέσεων και νέες τεχνολογίες (2 μαθήματα) Η εν λόγω ενότητα καταπιάνεται με βασικές θεωρίες διεθνών σχέσεων και με τον τρόπο που αυτές προσαρμόζονται υπό την επίδραση των νέων τεχνολογιών. Ο ρεαλισμός, ο μαρξισμός, ο φιλελευθερισμός και οι μετά- μοντέρνες προσεγγίσεις των διεθνών σχέσεων αναλύονται υπό το φως των νέων τεχνολογιών. Πόσο επίκαιρες παραμένουν και πως επηρεάζονται σε ό,τι αφορά τη μετεξέλιξή τους; Ποια η επίδραση στο ζήτημα της κρατικής κυριαρχίας; 4. Ο διακρατικός ανταγωνισμός γύρω από την ΤΝ και τις νέες τεχνολογίες (2 μαθήματα) Η εν λόγω ενότητα ασχολείται με το διακρατικό ανταγωνισμό γύρω από την απόκτηση δεσπόζουσας θέσης στο πεδίο των νέων τεχνολογιών γενικότερα και της ΤΝ ειδικότερα. Προκειμένου να μελετηθεί έκταση αλλά και οι πιθανές επιπτώσεις του εν λόγω ανταγωνισμού θα γίνει αναφορά στις στρατηγικές σημαντικών δυνάμεων, όπως η Κίνα, οι ΗΠΑ, το ΗΒ, η Γαλλία, η Ρωσία, η ΕΕ. Θα υπάρξει ιστορικού τύπου αναφορά σε προηγούμενους διεθνείς ανταγωνισμούς γύρω από την επιδίωξη του τεχνολογικού προβαδίσματος καθώς και στο ρόλο που είχαν επί της εξέλιξης των διεθνών σχέσεων. Θα εξεταστούν περιπτώσεις όπως ο ανταγωνισμός για τα δίκτυα 5G. Θα γίνει προβολή θεωριών διεθνών σχέσεων πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα. Θα αναζητηθούν εργαλεία ελέγχου του ανταγωνισμού και διαπραγμάτευσης. Το νομικό καθεστώς σχετικά με τον έλεγχο του ανταγωνισμού. 6. Η στρατιωτική χρήση της ΤΝ: “killer robots”. (1 μάθημα) Η ΤΝ έχει ήδη εισέλθει στο χώρο της στρατιωτικής τεχνολογίας με τη χρήση της, στο πλαίσιο διευρυνόμενης αυτονομίας και με σταδιακά μικρότερο έλεγχο από τον ανθρώπινο χειριστή. Η προοπτική είναι η ανάπτυξη οπλικών συστημάτων με τη μικρότερη δυνατή ανθρώπινη συμμετοχή. Ποιες θα είναι οι συνέπειες; Ποια είναι τα επιχειρήματα των υποστηρικτών και των πολέμιων των λεγομένων “killer robots”; Θα εξεταστούν ζητήματα ελέγχου των εξοπλισμών και επίδρασης της κούρας εξοπλισμών στις διεθνείς σχέσεις. Θα προσεγγίσουμε τις διαφορετικές θέσεις των κρατών πάνω στο εν λόγω ζήτημα. Επιπλέον θα πραγματευθούμε ζητήματα επίδρασης της ΤΝ σε σχέση με τα οπλικά συστήματα στην προσφυγή στη χρήση βίας. 7. Ο ρόλος της ΤΝ για αναδυόμενες δυνάμεις και για τους μη κρατικούς δρώντες. (1 μάθημα) Πέραν των κυρίαρχων δυνάμεων αλλά και των κρατών εν γένει και άλλα κράτη ή και μη κρατικοί δρώντες διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην εξέλιξη της ΤΝ αλλά και επωφελούνται εν δυνάμει από την εξέλιξή της. Σε αυτό θα μελετήσουμε τον τρόπο αλλά και το βαθμό κατά τον οποίο αναδυόμενες δυνάμεις μπορούν να διεκδικήσουν ισχυρότερο ρόλο χάρη στη φύση της τεχνολογίας της ΤΝ, όπως και τα οφέλη ή και τους κινδύνους στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων από τη συμμετοχή των μη κρατικών δρώντων- και ποιών- στην εξέλιξη της ΤΝ. 8. Συμπεράσματα: στοχασμός για το μέλλον της ΤΝ(1 μάθημα) Στην τελευταία ενότητα θα συζητήσουμε για το μέλλον των πολιτικών θεωριών και των διεθνών σχέσεων υπό το πρίσμα των νέων τεχνολογιών και της ΤΝ, Θα κληθούν οι φοιτήτριες και οι φοιτητές να στοχαστούν με δημιουργικό τρόπο πάνω στο μέλλον όπου οι ταξικές συγκρούσεις, οι διακρατικοί ανταγωνισμοί, η πληροφορία και τα πολιτικά δικαιώματα θα κινούνται υπό την επίπτωση των προαναφερθέντων φαινομένων, είτε στην πιο περιορισμένη, είτε στην πλέον ευρεία και μετά -ανθρώπινη εκδοχή τους. Ο στόχος είναι να εντοπίσουμε τις προοπτικές αλλά τους κινδύνους, μέσα από δημιουργική συζήτηση.

21-02-2020