ΦΑΡΜΑΚΟΓΝΩΣΙΑ 2

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Η κατανόηση, από τη μεριά των φοιτητών, των ουσιών που ανήκουν στις ομάδες των τερπενοειδών, των στεροειδών και των παραγώγων τους. Για την επίτευξη των στόχων αυτών παρουσιάζονται οι φυσικές, χημικές και βιολογικές ιδιότητες των παραπάνω ουσιών, η χημική τους κατάταξη, η βιοσύνθεσή τους και οι δρόγες στις οποίες περιέχονται. Επίσης, θα συζητηθούν οι χρήσεις των δρογών των οποίων τα κύρια δραστικά συστατικά ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες φυσικών προϊόντων. Επιπλέον, στα πλαίσια των εργαστηριακών ασκήσεων οι φοιτητές θα γνωρίσουν και θα αναλύσουν δρόγες που περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία 5, χρησιμοποιώντας τις ενδεικνυόμενες μεθόδους ανάλυσης (μικροσκοπικός και φυτοχημικός έλεγχος). Δεξιότητες: Εξοικείωση και βαθύτερη γνώση των φυτοχημικών ομάδων των τερπενοειδών, των στεροειδών και των παραγώγων τους, καθώς και των δρογών που τις εμπεριέχουν

ΤΕΡΠΕΝΟΕΙΔΗ, ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΑ Εισαγωγή, Βιογενετικές γενικότητες. Προέλευση των C5 μονάδων – Οδός μεβαλονικού οξέος και οδός σχηματισμού Ι.Ρ.Ρ. (GAP)/ Πυρουβικού). Διμερισμός Κεφαλής-Απόληξης των μονάδων C5. Διμερισμός Απόληξη-Απόληξη στους C15 και C20. • Μονοτερπένια: Εισαγωγή, χημικές δομές μονοτερπενίων. Βιοσυνθετική προέλευση. Κανονικές μονοτερπενικές και μη κανονικές μονοτερπενικές δομές. • Σεσκιτερπένια: Γενικές χημικές δομές σεσκιτερπενίων • Αιθέρια έλαια: Ορισμοί, Κατανομή τους στα φυτά και λειτουργικότητά τους. Φυσικές ιδιότητες. Χημική σύσταση. Τερπενοειδή και φαινυλοπροπανο-ειδείς ενώσεις που απαντούν στα αιθέρια έλαια (εκτός μονο- και σεσκι- τερπενίων). Παράγοντες επηρεάζοντες την ποικιλότητα των αιθερίων ελαίων (χημειότυποι, επίδραση του κύκλου βλάστησης, περιβαλλοντικοί παράγοντες, επίδραση του τρόπου παραλαβής). Μέθοδοι και τεχνικές παραλαβής των αιθερίων ελαίων. Έλεγχοι δρογών με αιθέρια έλαια. Έλεγχοι αιθερίων ελαίων. Φαρμακολογικές ιδιότητες των αιθερίων ελαίων. Τοξικότητα των αιθερίων ελαίων. Χρήσεις δρογών με αιθέρια έλαια. Αποθήκευση και συντήρηση αιθερίων ελαίων και δρογών τους. Αλλοιώσεις. • Κυριότερες δρόγες με αιθέρια έλαια κατά οικογένεια  Apiaceae: Pimpinella anisum L., Foeniculum spp., Anethum graveolens, Carum carvi L., Coriandrum sativum L., Apium graveolens L., Petroselinum crispum (Mill.) A.W.Hill  Asteraceae: Chamomilla recutica (L.), Artemissia vulgaris L., A. absinthum L. και A. dracunculus L.  Lamiaceae: Ocinum basilicum L., Lavandula spp., Origanum majorana L., Melissa officinalis L., Mentha x piperita L., Origanum vulgare L., Rosmarinus officinalis, Satureja montana L., Salvia spp., Thymus vulgaris L. και T. serpyllum L.  Lauraceae: Cinnamomum verum J.Presl (Κεϋλάνης), C. aromaticum Nees (Κίνας), C. camphora L., Laurus nobilis L.  Myrtaceae: Syzygium aromaticum, Eucalyptus globulus  Rutaceae: Citrus aurantium L., Aurantium spp., κ.α. αιθέρια έλαια των Citrus spp. Σε όλες τις παραπάνω αναφερόμενες δρόγες αναφέρεται η απόδοση, οι δομές των κυρίων συστατικών τους και οι χρήσεις τους. • Ολεορητίνες και σχετικά προϊόντα από Pinus spp.: Τερεβινθίνη, Juniperus spp. • Ιριδοειδή και Σεκο-ιριδοειδή: Γενικές δομές των Ιριδοειδών, Βιοσύνθεση, εκχύλιση και ταυτοποίηση, Βιολογικές και Φαρμακολογικές ιδιότητές τους. Δρόγες με Ιριδοειδή: Valeriana officinalis, Harpagophytum procumbens, Olea europaea L., Gentiana lutea, Centaurium erythreae, Menyanthes trifoliate, Lamium album L. Στις παραπάνω δρόγες αναφέρονται οι κύριες χημικές δομές, η δραστικότητα ή άλλες φαρμακευτικές ιδιότητες-χρήσεις. • Πυρεθρίνες: Δομές , ιδιότητες. Δρόγες: Chrysanthemum cinerariafolium. Χημική σύσταση. Βιολογικές ιδιότητες των πυρεθρινών-Χρήσεις. • Κανναβινοειδή: Παράγωγα μονοτερπενίου εξαιτίας της Βιοσύνθεσης. Χημικές δομές κυρίων Κανναβινοειδών ενώσεων και βιοσύνθεση της 1Δ-THC. Πόα Ινδικής Καννάβεως. Φυτό, κατηγορίες, τρόπος λήψεως ρητίνης, έλεγχος περιεχομένων και 1Δ-THC ποιότητες. Κάπνισμα κάνναβης, Μεταβολισμός της 1Δ-THC και ανάλογά της φάρμακα. Αποτελέσματα χρήσεως. Οξεία, Χρόνιες εκδηλώσεις, Χημικές δοκιμασίες και έλεγχοι. Ποιοτικοί έλεγχοι των Κανναβινοειδών. • Σεσκιτερπένια C15: Χημικές αλληλομετατροπές δομών. Δρόγες: Cnicus benedictus. Συστατικά, Κνικίνη, Αrtemisia absinthun L., Αρταψίνη, Χαμαζουλένιο. Matricaria recutica, Chamaemilum nobilis (Γερμανικό χαμαίμηλο). Συστατικά, ιδιότητες δρόγης, φυτοθεραπευτική, Πικροτοξίνη, Πικροτίνη, Artemissia annua, Kανθαριδίνη. • Σεσκιτερπενικές λακτόνες: Δομή, χημικές ομάδες, Βιολογικές ιδιότητες. Δρόγες: Artemisia annua L., Bιοσύνθεση, Χημική σύσταση Αρτεμισίνης, Χημικός έλεγχος της δρόγης, Φαρμακολογική δράση-Χρήσεις. Arnica montana L. Χημική σύσταση, Δράση-Τοξικότητα. Χρήσεις. Inula helenicum. Χημική σύσταση, Δραστικές δομές, Δυναμικές ιδιότητες. Tanacetum parthenium, χημική σύσταση, φαρμακολογική δράση, χρήσεις. Σεσκιτερπενικές λακτόνες και αλλεργία. • Διτερπένια: Γενικά, Κυριότερες χημικές δομές, Βιογενετική προέλευση. Κυκλικά, Δικυκλικά, Τρι- και Τετρακυκλικά διτερπένια. Ενδιαφέρον των διτερπενίων στη θεραπευτική. Δρόγες Taxus spp. Χημικές δομές και συνοπτική βιοσύνθεση Ταξόλης. Τοξικότητα του φυτού Taxus. Ταξόλη, ημισυνθετικά παράγωγά της. Φαρμακολογική δράση. Teucrium ssp. Συστατικά και δράση. Stevia rebaudiana. Χημική σύσταση. Ιδιότητες. Τοξικά φυτά με διτερπένια περιέχοντα εστέρες της φορβόλης, της ιγκενόλης καθώς και συγγενείς χημικές δομές: Daphne spp. και Euphorbia spp. Τοξικές δράσεις. Τοξικά μέλια από Rhpdodendron spp. και άλλα Ericaceae spp. (Kalmia, Pieris). • Τριτερπένια και Στεροειδή. • Γενικά και διάκριση σε Τριτερπένια Τετρακυκλικά, Πεντακυκλικά και Στεροειδή: Γενικές χημικές δομές. Αντιδράσεις Βιοσύνθεσης Τριτερπενικών και Στεροειδών. • Σαπωνίνες: Δομές γενινών α) Στεροειδικές γενίνες-δομές β) Τριτερπενικές γενίνες-Δομές γ) Δομές ετεροζιτών. • Εκχύλιση, χαρακτηρισμός (δείκτες, χρωματομετρικές αν/σεις, χρωματογραφικές μέθοδοι, ποσοτικός προσδιορισμός, φασματοσκοπικές τεχνικές). Βιολογικές και φαρμακολογικές ιδιότητες. Ημισυνθετικές μέθοδοι παραγωγής ορμονών από φυσικές πρώτες ύλες στερεοϊδών. • Δρόγες: Dioscorea spp., Agave siaalana, Solanum spp. (στερεοειδικά γλυκοαλκαλοειδη (τύπου σπειροσολανίου), Στερόλες. Μετατροπή των πρώτων υλών σε θεραπευτικού ενδιαφέροντος στεροειδή. • Άλλες δρόγες με τριτερπενικούς πεντακυκλικούς γλυκοζίτες κυρίως αντιφλεγμονώδους δράσεως. • Glycyrrhiza glabra. Χημική σύσταση, Δοκιμασίες, Φαρμακολογική δράση-Χρήσεις, Περιορισμοί. • Aesculus hippocastanum: Χημική σύσταση, Δοκιμασίες, Φαρμακολογική δράση-Χρήσεις. • Ruscus aculeatus: Χημική σύσταση, Φαρμακολογική δράση-Χρήσεις. • Polygala senega: Δομές, Φαρμακολογική δράση-Χρήσεις. • Hedera helix, Δομές, Βιολογικές ιδιότητες, Τοξικότητα, Χρήσεις. • Primula veris • Δρόγες με χρήση Δερματολογική. • Centella asiatica: Δομές – Χρήσεις • Calendula officinalis: Δομές, Φαρμακολογική δράση, Χρήσεις • Δρόγες με σαπωνοζίτες. «Προσαρμοσιογόνος» (Adaptogenic) • Panax ginseng: Φυτό-Δρόγη, Χημική σύσταση, Χημικές δοκιμασίες, Δράση, Χρήσεις. • Eleutherococcus senticosus: Φυτό, Δρόγη. Χημική σύσταση, Χρήσεις, Αντενδείξεις. • Δρόγες με σαπωνοζίτες απορρυπαντικούς. • Quillaia saponaria: Χημική σύσταση, Βιολογικές ιδιότητες-Χρήσεις. • Saponaria officinalis, Gypsophila spp. • Καρδιοτονωτικοί γλυκοζίτες. • Γενικά-Κατανομή-Χημικές δομές: Δομές αγλύκων. Δομές σακχάρων. Σχέσεις δομής-δράσης. Βιοσυνθετική προέλευση. Φυσικοχημικές ιδιότητες. Ποιοτικοί, ποσοτικοί έλεγχοι, Φαρμακολογικές ιδιότητες, Θεραπευτικές ενδείξεις, Προϋποθέσεις στη συνταγογράφηση. • Δρόγες με καρδιοτονωτικούς γλυκοζίτες. • Digitalis spp. Μορφολογία μακρο και μικροσκοπική. Χημική σύσταση. • Digitalis purpurea και Digitalis lanata. Αντιστοίχως χημικές δομές και χημική σύσταση. Δραστικές ενώσεις: Διγοξίνη, Διγιτοξίνη, Δεακέτυλο-λανατοζίτης C. • Urginea matitima: Χημική σύσταση και δραστικές δομές. Φαρμακολογική Δράση-Χρήση. • Strophanthus spp. • Convallaria majalis, Adonis vernalis, Heleborus niger, Nerium oleander. • Δηλητήριο Φρύνου, Μπουφοτοξίνη. • Άλλες στεροειδείς ενώσεις διαφόρων δράσεων. • Βιταμίνη D. Βιοσυνθετική προέλευση, παραγωγή, Ιδιότητητες. Μουρουνέλαιο: Τρόπος λήψεως και καθαρισμού. Περιεχόμενο, δράση του Vitex agnus-castus L. • Δρόγες με δράση οφειλόμενη στις περιεχόμενες στο φυτό στερόλες. • Urtica dioica L.: Χημική σύσταση-Φαρμακολογκή δράση • Τροποποιημένες τριτερπενικές δομές. • Κουκουρβιτακίνες, Μποσβελλικά οξέα, Λιμονοειδή, Κουασσινοειδή. • Τετρατερπένια (C40), Καροτενοειδή • Βιοσύνθεση Καροτενοειδών, Φυτοένιο,κυκλοποίηση άκρων [ψ,ψ-καροτένιο, β-, γ-, ε-, κ, κανθαξανθίνη]. Ιδιότητες Καροτενοειδών, χρησιμότητα. • Βιταμίνη Α-Χημεία. Επιπτώσεις έλλειψης και χρήσης. Δρόγες με Καροτενοειδή: Capsicum spp. Σύσταση και ιδιότητες. Crocus sativus L., Χημική σύσταση, Ιδιότητες, Χρήσεις. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ: Μικροσκοπικός και Φυτοχημικός έλεγχος δρογών με ενώσεις τερπενικής δομής. Μικροσκοπικός έλεγχος: Folia Menthae, Folia Melissae, Folia Lavandulae, Folia Salviae, Folia Digitalis, Radix Liquiritiae, Herba Absinthii, Flores Chamomillae, Radix Valerianae, Herba Cannabis, Radix Gentianae, Folia Eucalypti Φυτοχημικός έλεγχος: Digitalis purpurea: Χρωματογραφικός έλεγχος, ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός καρδιοτονωτικών γλυκοζιτών, Radix Liquiritiae: Ποιοτικός έλεγχος χρωματογραφικά

12-08-2013