Εισαγωγή στις Σπουδές Μνήμης

Οι διεθνώς πολιτογραφημένοι όροι “memory turn” ή “memory boom” περιγράφουν την κατά τα τελευταία περίπου 30 χρόνια αλματώδη αύξηση της σχετικής με τη «μνήμη» έρευνας στον ακαδημαϊκό χώρο, αλλά και φαινομένων που άπτονται της λεγόμενης «κουλτούρας μνήμης» σε επίπεδο κοινωνικής πρακτικής. Έννοιες όπως κοινωνική, συλλογική, πολιτισμική μνήμη, πολιτισμικό τραύμα, αντί-μνήμη κ.λπ. έχουν καταστεί χρήσιμα εργαλεία των ανθρωπιστικών σπουδών για τη διεπιστημονική ανάλυση πολιτισμικών και κοινωνικών φαινομένων. Πέραν τούτου, οι σύγχρονες κοινωνίες της εποχής της παγκοσμιοποίησης συχνά προβληματίζονται για ζητήματα του παρελθόντος, τα οποία συνδέονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διεθνείς σχέσεις: πώς είναι δυνατόν τόσο οι θύτες, όσο και τα θύματα γενοκτονιών που συνέβησαν κατά την πορεία της ιστορίας να υπερβούν τα εμπεδωμένα τραύματα και να επιτύχουν την πολυπόθητη αμοιβαία κατανόηση στο παρόν; Και υπό ποιες προϋποθέσεις η δημόσια αναγνώριση του πόνου του άλλου μπορεί να θεωρηθεί ειλικρινής; Ανάλογα ερωτήματα ανακύπτουν και σε περιπτώσεις εμφυλίων συρράξεων: άμα τω πέρας του πολέμου πώς οι πρώην εχθροί μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά; Επιπροσθέτως, η συλλογική μνήμη αποτελεί το κλειδί για τη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας –μία «κατασκευή», η οποία, με φόντο τη μαζική μετανάστευση και τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες, παρουσιάζει σήμερα ιδιαίτερες περιπλοκές. Ο αγώνας των διαφορετικών ομάδων για την προώθηση της δικής τους οπτικής για το παρελθόν συνδέεται επίσης με την επιστημονική έρευνα σε ματααποικιοκρατικά συμφραζόμενα. Αυτά και άλλα παρόμοια ζητήματα εξετάζονται στο μάθημα. Μετά από μια θεωρητική εισαγωγή στις σπουδές μνήμης και την εξοικείωση με τα σχετικά εργαλεία (πολλά από τα οποία εδράζονται στη γερμανική ακαδημαϊκή παραγωγή), οι φ/φ επεξεργάζονται –ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους –ένα από τα οικεία θέματα, με επίκεντρο κάποιο κείμενο (θεωρητικό, χρηστικό, λογοτεχνικό ή ακόμη και κινηματογραφικό).

07-10-2020