Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Οι φοιτητές/τριες καλούνται:
- Να κατανοήσουν τις ιστορικές περιστάσεις μέσα στις οποίες κυοφορήθηκε η ελληνική επανάσταση του 1821 (Τα γενικά χαρακτηριστικά της οθωμανικής κοινωνίας. Κοινωνικές διαστρωματώσεις, διαχωριστικά όρια, κοινωνική ιεραρχία, εντάσεις και μηχανισμοί εξομάλυνσης.)
- Να εμβαθύνουν στο τι σήμαινε η Επανάσταση για τους φτωχούς και αμόρφωτους πληθυσμούς της Πελοποννήσου, για τους μουσουλμάνους, για τους εβραίους, στο ποια ήταν η σημασία των συνταγματικών κειμένων.
- Να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν κριτικά τις πολλαπλές και διαφορετικές ιστοριογραφικές ερμηνείες αυτής της διαδικασίας.
- Να μάθουν να μελετούν τις πρωτογενείς ιστορικές πηγές και να παράγουν ιστορικά επιχειρήματα με τα οποία να εξηγούν τις αιτίες των γεγονότων, τα αποτελέσματά τους και τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους.
- Να εξηγούν την ιστορική συνέχεια και αλλαγή.
Περιεχόμενο Μαθήματος
1. Στις παραμονές της Επανάστασης, η οθωμανική κοινωνία
Τα γενικά χαρακτηριστικά μιας οθωμανικής κοινωνίας. Κοινωνικές διαστρωματώσεις, διαχωριστικά όρια, κοινωνική ιεραρχία, εντάσεις και μηχανισμοί εξομάλυνσης.
Οι γεωγραφικές ζώνες της Ελληνικής Επανάστασης, ζώνες με ειδικά χαρακτηριστικά σε σχέση με άλλες περιοχές του οθωμανικού χώρου. Πολυσημία καταστάσεων, οικονομικών και κοινωνικών λειτουργιών.
Η νησιωτική κοινωνία,
οι ζώνες των Αρματολών,
οι ζώνες των Προυχόντων.
Οι κάτοικοι των ορεινών, οι κάτοικοι των πόλεων. Διαφορετικές και συχνά ανταγωνιστικές κοινωνικές δομές.
Η πολιτική και κοινωνική ρευστότητα στα προεπαναστατικά χρόνια: Οικονομική κρίση, οι αναταράξεις στην Πελοπόννησο, το κράτος του Αλή Πασά. Οι κοινωνικές συνέπειες των πολιτικών εξελίξεων.
2. Ο ξεσηκωμός.
Τι ήταν η Επανάσταση για τους φτωχούς και αμόρφωτους πληθυσμούς της Πελοποννήσου; Τι ήταν ο πόλεμος (με τον Αλή Πασά) και η Επανάσταση για τους αντίστοιχους της Στερεάς Ελλάδας; Ποιοι ήταν οι «άκληροι» που έσπρωχναν τους «καραβοκυραίους» σε Επανάσταση στα νησιά του Αιγαίου;
Η ειδική περίπτωση της Σάμου (η Επανάσταση από τα κάτω).
Στον Μωριά. Η τύχη των φτωχών.
(α) η τύχη των μουσουλμάνων αγροτών και ποιμένων, η τύχη των φτωχών στα πολιορκημένα κάστρα (Νεόκαστρο, Μονεμβασιά, Τριπολιτσά…). Στο περιθώριο των γεγονότων ως το -συνήθως- τραγικό τους τέλος.
(β)Οι Εβραίοι.
(γ) Οι φτωχοί των χριστιανών: στρατιώτες ή θύματα; Η αμηχανία για την επαναστατική στράτευση των φτωχών. Το παιχνίδι των προσδοκιών – οι μουσουλμανικές περιουσίες (οι πραγματικοί ή φανταστικοί -συνήθως- θησαυροί και ο ρόλος τους στη «στράτευση» των φτωχών.
3. Τα συνταγματικά κείμενα. Η ελευθερία, η ευημερία και η φτώχεια. Θεσμικές πρόνοιες για τους φτωχούς.
Ιδρύματα περίθαλψης, μέτρα ανακούφισης. Ελεημοσύνη.
Η φτώχεια και η «δουλεία»
Τα «θύματα» του Αγώνα. Ανάπηροι του πολέμου, χήρες, ορφανά, πρόσφυγες, απελεύθεροι, Η θέση τους στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα.
Λέξεις Κλειδιά
Επανάσταση 1821, Οθωμανοί, Έλληνες, Χριστιανοί Μουσουλμάνοι, Εβραίοι, Αρματολοί, Κλέφτες, Φαναριώτες, Οπλαρχηγοί, Προύχοντες, νησιά
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ, ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (1821-1829), Αθήνα 2016.
Θάνος Μ. Βερέμης, Γιάννης Σ. Κολιόπουλος, Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης, 1821: Η δημιουργία ενός έθνους-κράτους, Μεταίχμιο, Αθήνα 2018.