Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα μπορούν:
(1) να αναγνωρίζουν, να περιγράφουν, να αναλύουν και να συγκρίνουν τα ψηφιδωτά έργα σε συνάρτηση με το θεολογικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν.
(2) να εξοικειώνονται με τεχνικά ζητήματα κατασκευής και συντήρησης των ψηφιδωτών έργων.
(3) να αξιοποιούν τις θεολογικές γνώσεις τους και να αναπτύσσουν διάλογο με την ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού πάνω στην αισθητική ανάλυση και εικαστική έκφραση της τέχνης του ψηφιδωτού διαχρονικά.
Περιεχόμενο Μαθήματος
Το μάθημα αποτελεί μια προσέγγιση στην τέχνη του ψηφιδωτού που διαδόθηκε από τον αρχαίο στο βυζαντινό κόσμο και χρησιμοποιήθηκε επί αιώνες χωρίς διακοπές για τη διακόσμηση δαπέδων και τοίχων τόσο ιδιωτικών οικιών όσο και εκκλησιαστικών και κοσμικών κτηρίων. Στο πλαίσιο του μαθήματος εξετάζονται ζητήματα τέχνης και τεχνικής των ψηφιδωτών και παρουσιάζονται οι κυριότεροι σταθμοί στην εξέλιξή τους μέσα στους αιώνες με έμφαση στην Ύστερη Αρχαιότητα και το Βυζάντιο. Επιπλέον, μελετώνται τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία με επιδαπέδιο και εντοίχιο ψηφιδωτό διάκοσμο.
1. Εισαγωγή στην τέχνη του αρχαίου ψηφιδωτού: ορισμός, ορολογία, τεχνική και διαδικασία κατασκευής (υλικά, σχεδιασμός και ψήφωση) - Συντήρηση και αποκατάσταση ψηφιδωτών.
2. Καταγωγή και σταθμοί εξέλιξης της τέχνης των ψηφιδωτών δαπέδων.
3. Τα κέντρα παραγωγής ψηφιδωτών δαπέδων και τα συνεργεία-εργαστήρια ψηφοθετών στην Ύστερη Αρχαιότητα και το πρώιμο Βυζάντιο: η μαρτυρία των γραπτών πηγών, των ψηφιδωτών επιγραφών και των ανασκαφικών ευρημάτων.
4. Χορηγοί, παραγγελιοδότες και θεματολόγιο των ψηφιδωτών δαπέδων της Ύστερης Αρχαιότητας και της παλαιοχριστιανικής περιόδου.
5. Εντοίχια παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά στη Δύση: Ραβέννα, Ρώμη, Μιλάνο.
6. Εντοίχια παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά στην Ανατολή: Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Σινά, Κύπρος.
7. Επίσκεψη των παλαιοχριστιανικών μνημείων της Θεσσαλονίκης με ψηφιδωτό διάκοσμο: Ροτόντα, Όσιος Δαυίδ (Μονή Λατόμου), Αχειροποίητος, Άγιος Δημήτριος.
8. Εντοίχια ψηφιδωτά μεταξύ 7ου και 10ου αι.
9. Εντοίχια ψηφιδωτά του 11ου και 12ου αι.
10. Εντοίχια ψηφιδωτά της παλαιολόγειας περιόδου.
11. Επίσκεψη ναών Αγίας Σοφίας και Αγίων Αποστόλων (Θεσσαλονίκη).
12. Επίσκεψη στα Εργαστήρια Συντήρησης Ψηφιδωτών στο Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (Θεσσαλονίκη).
13. Ανασκόπηση ύλης μαθήματος - Παρουσίαση εργασιών.
Λέξεις Κλειδιά
Βυζαντινά ψηφιδωτά, Ψηφιδωτά δάπεδα, Εντοίχια ψηφιδωτά, Ψηφοθέτες, Συντήρηση ψηφιδωτών
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
1) Π. ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ-ΑΤΖΑΚΑ, Ψηφιδωτά δάπεδα. Προσέγγιση στην τέχνη του αρχαίου ψηφιδωτού: έξι & ένα κείμενα (β΄ έκδοση), εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2019.
2) Ε. ΚΟΥΡΚΟΥΤΙΔΟΥ-ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ/Χ. ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΤΣΙΟΥΜΗ/Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης 4ος-14ος αιώνας, εκδ. Καπόν, Αθήνα 2010.