ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα εξασκηθούν να αντιλαμβάνονται την εκπαίδευση, το σχολείο όχι μόνο ως «θεσμό», «σύστημα», αλλά ως κοινωνικό χώρο που παράγεται από τις πράξεις των εμπλεκόμενων υποκειμένων, αλλά ταυτόχρονα και παράγει αυτά τα υποκείμενα.

Στο μάθημα αυτό θα διευρύνουμε την οπτική μας και θα προσεγγίσουμε το σχολείο ως ένα ζωντανό κοινωνικό χώρο μέσα στον οποίο δρουν, εργάζονται και επομένως δημιουργούν και δημιουργούνται μια σειρά από διαφορετικά υποκείμενα. Με βάση αυτήν την προσέγγιση, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους/τις εκπαιδευτικούς το γεγονός ότι ο κοινωνικός χώρος «σχολείο» αναπόφευκτα παράγει, αφενός, διαφορετικές κατηγορίες υποκειμένων και τις μεταξύ τους σχέσεις, και, αφετέρου, παράγεται και ο ίδιος από τις δραστηριότητες των υποκειμένων αυτών. Συνεπώς το «σχολείο» είναι ταυτόχρονα παραγωγός και προϊόν κοινωνικών πρακτικών μέσω των οποίων δομείται μια σημαντική κοινωνιακή αντίφαση: η αντίφαση ανάμεσα στην «ανάγκη για μόρφωση» (δηλ. στην ανάπτυξη των υποκειμένων) και στην «ανάγκη για εξουσία» (δηλ. στην αναπαραγωγή των σχέσεων και δομών της κοινωνίας). Ωστόσο, η εφικτή οργάνωση αυτής της αντίφασης δεν «δια-τάζει» (δεν καθορίζει) ολοκληρωτικά τις ενέργειες των (διαφορετικών) υποκειμένων σε ένα διπολικό «είτε-είτε» (π.χ. είτε μόρφωση και προσωπική ανάπτυξη, είτε αναπαραγωγή της εξουσίας), αλλά η ίδια η αντιφατικότητα συγκροτείται μέσα σε/από ένα διαλεκτικό μίγμα, γεγονός που σημαίνει ότι στην πρακτική των υποκειμένων ενυπάρχουν «και το ένα και το άλλο». Η κοινωνική οργάνωση αυτής της αντίφασης – π.χ. ως κοινωνικός χώρος «σχολείο» - επιφυλάσσει για τα εμπλεκόμενα υποκείμενα πάντα ένα διττό πρόσωπο: επιφυλάσσει τόσο περιορισμούς, όσο και ευκαιρίες, θέτει εμπόδια αλλά παρέχει και διευκολύνσεις, ανοίγει δυνατότητες στα υποκείμενα, αλλά και πραγματοποιεί αποκλεισμούς. Τα υποκείμενα έχουν συνεπώς, αφενός, δικούς τους καλούς λόγους για να συμμετέχουν σε αυτόν τον κοινωνικό χώρο, αφετέρου όμως, πρέπει να αντιμετωπίσουν και επιβολές. Σκοποί Σκοπός του μαθήματος είναι να συμβάλει στον προβληματισμό που έχει αναπτυχθεί στην κοινωνική ψυχολογία πάνω στη «μικροφυσική» και στη «μικροπολιτική» της αντιφατικής καθημερινότητας που χαρακτηρίζει τους εκπαιδευτικούς χώρους, π.χ. το «σχολείο». Παράλληλα, το μάθημα αποσκοπεί να πραγματοποιήσει «μικρο-τομές» σ’ αυτή την καθημερινότητα. Θα ανιχνεύσουμε δηλαδή τη διαλεκτική μέσα στις πρακτικές των διαφορετικών υποκειμένων αυτού του κοινωνικού χώρου. Θα επικεντρωθούμε σε δύο στόχους: Πρώτον, θα ασχοληθούμε με την κατανόηση, κατάδειξη και διερεύνηση των (νοητικών και «χειροπιαστών») συγκρούσεων μέσα στις (και μέσα από τις) οποίες, για παράδειγμα, ο/η εκπαιδευτικός οι μαθητές/-τριες ως υποκείμενα πρέπει να δράσουν, πρέπει να παραμείνουν ικανά για δράση, και παράλληλα πρέπει να αναπτύξουν την προσωπικότητα τους. Ενδεικτικές ερωτήσεις: • Πώς νοηματοδοτούν τα υποκείμενα (π.χ. εκπαιδευτικοί ή μαθητές/-τριες) αυτόν τον κοινωνικό χώρο; Τι σημαίνει π.χ. «σχολείο» - και συμμετοχή σε αυτό - για τα διάφορα εμπλεκόμενα υποκείμενα; • Ποιες πρακτικές αναπτύσσουν τα υποκείμενα (π.χ. οι εκπαιδευτικοί ή οι μαθητές/-τριες) για να αντιμετωπίσουν τις αντιφατικές απαιτήσεις/δυνατότητες του κοινωνικού χώρου «σχολείο», να αναπτύξουν και να αρθρώσουν τη δική τους «φωνή» (το φάσμα εδώ φτάνει από τη συμμόρφωση έως τις διάφορες μορφές αντίστασης); • Ποιοι διακριτοί Λόγοι (discourses) αρθρώνονται γύρω και μέσα στούς κοινωνικούς χώρους εκπαίδευσης, π.χ. το «σχολείο»; Από ποιους/ποιες; Με ποιες συνέπειες και για ποιον/ποια; Δεύτερον θα ασχοληθούμε με την κατανόηση, κατάδειξη και διερεύνηση των προϊόντων του εκπαιδευτικού, π.χ. σχολικού, καθεστώτος και της δράσης των υποκειμένων. Ενδεικτικά ερωτήματα: • Τι δημιουργούν και τι αποκτούν, αλλά και τι «πληρώνουν» τα εμπλεκόμενα υποκείμενα στους εκπαιδευτικούς χώρους, π.χ. στο σχολείο, μέσα από τη συμμετοχή τους σε αυτούς τους κοινωνικούς χώρους; • Ποιες κοινωνικές ομάδες δημιουργούνται μέσα σε/από έναν εκπαιδευτικό χώρο, πώς και με ποιες συνέπειες για τα υποκείμενα; (π.χ. πετυχημένοι & αποτυχημένοι); • Ποιες «εντάσεις» αντανακλώνται αλλά και αποκρύπτονται πίσω από τις σχολικές «φιγούρες», για παράδειγμα, του «ήσυχου αλλά μέτριου μαθητή» ή του «αυστηρού αλλά καλού δασκάλου»; Μέθοδοι διδασκαλίας & αξιολόγηση Το μάθημα έχει εργαστηριακό χαρακτήρα και περιλαμβάνει: διαλέξεις, συζητήσεις με απώτερο στόχο τη διατύπωση ερωτημάτων προς περαιτέρω διερεύνηση, επιτόπια έρευνα, συμμετοχή και συνεργασία γύρω από τη διερεύνηση ενός συγκεκριμένου θέματος και γραπτή παρουσίασή του.

κοινωνικός χώρος, σχολείο, σχολικό καθεστώς, υποκείμενα, μικροφυσική της εξουσίας, μικροπολιτική της δράσης

16-11-2020