ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ: ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

Εμβάθυνσης / Εμπέδωσης Γνώσεων

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες αναμένεται ότι θα: • έχουν διαμορφώσει μια πιο σύνθετη κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας • είναι σε θέση να διαβάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα κείμενα της κοινωνικής πραγματικότητας μέσα από τις λεξικογραμματικές, κειμενικές και πολυσημειωτικές τους επιλογές δομούν και ενισχύουν ή αναδομούν και αμφισβητούν συγκεκριμένες αναπαραστάσεις του κόσμου. • είναι σε θέση να οικοδομούν, μέσα από τα κείμενα που επιλέγουν και τις δραστηριότητες που συνδιαμορφώνουν με τους μαθητές και τις μαθήτριες, μια θεματική ενότητα με στόχο την καλλιέργεια της κριτικής στάσης των μαθητών/τριών απέναντι στα κείμενα και τον κόσμο. • έχουν αποκτήσει τα εργαλεία μέσα από τα οποία θα αναστοχάζονται το είδος της μαθησιακής κουλτούρας που οι ίδιοι/ες ως εκπαιδευτικοί θα συνοικοδομούν με τους μαθητές/τριές τους καθώς και το είδος των στρατηγικών και παιδαγωγικών πρακτικών που αναπτύσσουν το διάλογο του σχολείου με την κοινωνία.

Το μάθημα διερευνά ζητήματα που αφορούν στον τρόπο με τον οποίο οι βασικές αρχές και θέσεις της παιδαγωγικής του Κριτικού Γραμματισμού μπορούν να αξιοποιηθούν στη διδασκαλία της γλώσσας και την καλλιέργεια του σχολικού γραμματισμού. Εκκινώντας από τη βασική θέση της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου (ΚΑΛ), που υποστηρίζει ότι η γλώσσα δεν συνιστά το μέσο για την αποτύπωση μιας στατικής και παγιωμένης πραγματικότητας αλλά το μηχανισμό για τη δόμηση της κοινωνικής πραγματικότητας καθώς και για τη διαπραγμάτευση ποικίλων κοινωνικών νοημάτων και κοινωνικών σχέσεων, το μάθημα επιδιώκει θεωρητικούς και πρακτικούς στόχους. Στο θεωρητικό επίπεδο, το μάθημα επιδιώκει να εξοικειώσει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες με μια πιο σύνθετη, ιδεολογικά προσανατολισμένη προσέγγιση της γλώσσας και να συμβάλει στην κατανόηση της λειτουργικής διάστασης των λεξικογραμματικών, κειμενικών δομών και τη διαπλοκή τους με σημειωτικούς πόρους. Μέσα από τη λεπτομερή παρουσίαση της Συστημικής Λειτουργικής Γραμματικής, όπως έχει διαμορφωθεί από τους Halliday και Martin, το μάθημα επιδιώκει να καλλιεργήσει στους φοιτητές και τις φοιτήτριες την ικανότητα να αντιλαμβάνονται τις ιδεολογικές χρήσεις της γλώσσας – να κατανοούν, δηλαδή το πώς τα άτομα μέσα από γλωσσικούς και σημειωτικούς τρόπους (εικόνα, ήχο κλπ.) που επιλέγουν στα κείμενά τους (γλωσσικά και πολυτροπικά) δομούν και αναπαραγάγουν συγκεκριμένες αναπαραστάσεις του κόσμου, προβάλλουν συγκεκριμένες ταυτότητες, ενισχύουν ή αμφισβητούν ηγεμονικούς Λόγους. Στο πρακτικό επίπεδο, που σχετίζεται με την παιδαγωγική πράξη, το μάθημα επιδιώκει να παράσχει στους φοιτητές και τις φοιτήτριες τα εργαλεία μέσα από τα οποία μπορούν να σχεδιάσουν διαλογικές παιδαγωγικές πρακτικές, δηλαδή πρακτικές που συμβάλλουν στο να μετασχηματιστούν οι σχολικές κοινότητες από μονολογικά πλαίσια διδασκαλίας σε πολυφωνικές κοινότητες γραμματισμού. Οι φοιτητές/τριες καλούνται, αξιοποιώντας τα εργαλεία αυτά, να παρακολουθήσουν μια τάξη δημοτικού σχολείου, να ‘διαβάσουν’ τη μαθησιακή κουλτούρα που δομείται στη σχολική αυτή κοινότητα και να αναλύσουν τον τρόπο που μαθητές/τριες και εκπαιδευτικοί στην καθημερινή σχολική πράξη, μέσα από τη γλώσσα, τα κείμενα και της αλληλεπιδράσεις τους, διαμορφώνονται σε εγγράμματα υποκείμενα που προβάλλουν και διαπραγματεύονται ποικίλες κοινωνικές και εγγράμματες ταυτότητες. Το πρακτικό μέρος του μαθήματος ολοκληρώνεται με τον σχεδιασμό μιας εναλλακτικής θεματικής ενότητας με βάση τις αρχές της παιδαγωγικής του Κριτικού Γραμματισμού, την εφαρμογή αυτής στην τάξη-παρακολούθησης και τον αναστοχασμό της όλης διαδικασίας.

Παιδαγωγική του κριτικού γραμματισμού, συστημική λειτουργική γραμματική, ηγεμονικοί Λόγοι, διαλογικές κοινότητες, ετερογλωσσία, κείμενα ως ιδεολογικές δομές, ανάγνωση και γραφή ως κοινωνικές πρακτικές.

04-06-2021