ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ: ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα: Μπορούν να αξιολογούν τις διάφορες θεωρίες για την κατάκτηση του γραμματισμού. Γνωρίζουν τις διάφορες προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της γλώσσας στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου. Συνδυάζουν πρακτικές από διάφορες προσεγγίσεις για μια επιτυχημένη διδασκαλία. Κρίνουν το περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων ώστε να αποφασίζουν αν αυτό ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μαθητών και συνακόλουθα να το εμπλουτίζουν. Συνδυάζουν θεωρητικές προσεγγίσεις με πρακτικές εφαρμογές.

Η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο η γλώσσα συνδέεται με την επικοινωνία και τη μάθηση στο σχολικό περιβάλλον αποτελεί σημαντικό ζήτημα. Μολονότι η γλώσσα συναρτάται με την επικοινωνία, οι πιο σύγχρονες ερευνητικές προσεγγίσεις (κυρίως στο χώρο των σπουδών γραμματισμού) έχουν καταδείξει ότι η επικοινωνία στο σχολικό πλαίσιο συνιστά μια σύνθετη διαδικασία παραγωγής και διαπραγμάτευσης νοημάτων μέσα από ποικίλα είδη προφορικών και γραπτών κειμένων. Μέσα από το μάθημα αυτό υποστηρίζεται ότι τα ποικίλα είδη των κειμένων που το σχολείο προκρίνει ως περισσότερο ή λιγότερο σημαντικά αλλά και ο τρόπος που τα παιδιά συμμετέχουν σε διαδικασίες παραγωγής και διαπραγμάτευσης των κειμένων αυτών δεν είναι ουδέτερες επιλογές. Απηχούν και διαμορφώνουν ένα σύστημα στάσεων απέναντι στη γλώσσα, τη γνώση και τον κόσμο γενικότερα. Μέσα από τις στάσεις αυτές, οι μαθητές/τριες διαμορφώνονται σε συγκεκριμένης μορφής εγγράμματα υποκείμενα, με κριτική ή μη κριτική σκέψη. Επιπλέον το μάθημα παρουσιάζει τις βασικές προτάσεις που έχουν διατυπωθεί στη βιβλιογραφία σε σχέση με τη διδακτική της γλώσσας εντάσσοντάς την σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που σχετίζεται με την καλλιέργεια του γραμματισμού και ειδικότερα του κριτικού γραμματισμού. Μεταξύ των ζητημάτων που αναλύονται ενδεικτικά είναι τα εξής: Τι εννοούμε με τον όρο ‘προφορικός λόγος’ και ‘καλλιέργεια προφορικού λόγου’; Με ποιον τρόπο οι γλωσσικές, μεταγλωσσικές και επικοινωνιακές γνώσεις των παιδιών συναρτώνται με την κατάκτηση της πρώτης ανάγνωσης και γραφής ή με ζητήματα που αφορούν στην παραγωγή κειμένων; Ποια η σχέση προφορικού και γραπτού λόγου, παραγωγής και επεξεργασίας κειμένων; Ποιος ο ρόλος των κειμενικών ειδών; Ποιες γνωσιακές και μεταγνωστικές στρατηγικές λειτουργούν κατά την επεξεργασία κειμένων που συγκροτούν τα νοήματα στο σχολικό πλαίσιο; Το μάθημα μέσα από 3 ενότητες αναδεικνύει τους βασικούς άξονες (θέσεων, όρων, παραδοχών και ιδεολογικών συνυποδηλώσεων) που συναρτώνται με τη μελέτη και τη διδακτική της γλώσσας και του γραμματισμού στο σχολικό περιβάλλον. Ειδικότερα στην πρώτη ενότητα με τίτλο ‘Βασικές έννοιες’ εισάγονται οι βασικές έννοιες που προσδιορίζουν τη θεώρηση της γλώσσας ως συστήματος και ως λειτουργικής χρήσης. Παρουσιάζονται τα επίπεδα γλωσσικής περιγραφής, οι μονάδες ανάλυσης της γλώσσας και οι σχέσεις με τις οποίες τα γλωσσικά στοιχεία συνδέονται μεταξύ τους για να συγκροτήσουν κείμενα μέσω των οποίων τα άτομα επιτελούν επικοινωνιακές λειτουργίες και πραγματώνουν επικοινωνιακές προθέσεις. Στη δεύτερη ενότητα με τίτλο ‘Γραμματισμός στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία’ παρουσιάζονται οι ψυχογλωσσολογικές θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για την κατάκτηση του γραμματισμού, προσδιορίζονται οι ικανότητες που συνδέονται με τον αναδυόμενο γραμματισμό και διερευνώνται συστηματικά τα ζητήματα του γραμματισμού στην πρώτη σχολική ηλικία. Στην τρίτη ενότητα γίνεται συστηματική αναφορά στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά αλλά και οι εκπαιδευτικοί κατά τη διαδικασία κατάκτησης του γραμματισμού. Η συζήτηση στην ενότητα αυτή δίδει έμφαση στη διδακτική πράξη καθώς καταγράφει και παρουσιάζει κριτικά τις ποικίλες μεθόδους που έχουν προταθεί για τη διδασκαλία του γραμματισμού στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου.

Γραμματισμός, διδακτική γλώσσας, αναδυόμενος γραμματισμός, πρώτη ανάγνωση και γραφή, ψυχογλωσσολογικά μοντέλα

06-09-2019