Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Περιεχόμενο Μαθήματος
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Το μάθημα αποτελεί ένα «ταξίδι» τέχνης και πολιτισμού στις άλλοτε βυζαντινές κτήσεις της Ιταλίας και σε όσες ιταλικές περιοχές επηρεάστηκαν άμεσα ή έμμεσα από την πολιτισμική κληρονομιά και την καλλιτεχνική παραγωγή του Βυζαντίου. Ειδικότερα, εξετάζονται οι μνημειακές μαρτυρίες και οι καλλιτεχνικοί θησαυροί που άφησαν πίσω τους οι Βυζαντινοί σε διάφορα τμήματα της Ιταλικής χερσονήσου, όπου παρέμειναν κυρίαρχοι ανά περιοχές για περισσότερο από πέντε αιώνες (535-1071), γονιμοποιώντας τις τοπικές παραδόσεις με το ελληνικό πνεύμα και συμβάλλοντας μακροπρόθεσμα στις πολιτιστικές ζυμώσεις και καλλιτεχνικές αναζητήσεις που οδήγησαν -πολύ μετά το τέλος της κυριαρχίας τους- στο κίνημα του Ανθρωπισμού και την Αναγέννηση. Στο τελευταίο μέρος του μαθήματος μελετάται η ακτινοβολία της βυζαντινής τέχνης στην καλλιτεχνική παραγωγή των εργαστηρίων που δρούσαν στις ιταλικές πόλεις μεταξύ 13ου και 14ου αι., έτσι όπως αυτή ανιχνεύεται στα έργα σημαντικών εκπροσώπων της Ιταλικής Πρωτοαναγέννησης (maniera greca) και Πρώιμης Αναγέννησης.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Το περιεχόμενο του μαθήματος διαρθρώνεται στις παρακάτω 13 διδακτικές ενότητες:
1. Ιστορική επισκόπηση της βυζαντινής κυριαρχίας στην Ιταλία (535-1071): Το βυζαντινό εξαρχάτο της Ιταλίας (6ος-8ος αι.). - Η βυζαντινή Νότια Ιταλία (9ος-11ος αι.).
2. Η καλλιτεχνική παραγωγή στις βυζαντινές κτήσεις της Ιταλίας (6ος-11ος αι.). - Η ακτινοβολία της βυζαντινής τέχνης στην Ιταλία κατά τους 12ο και 13ο αιώνες (εισαγωγή).
3. Τα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Βόρειας Ιταλίας (Ακηλυία, Grado, Βενετία, Μιλάνο).
4. Τα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Ραβέννας.
5. Τα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Ρώμης.
6. Επιρροές της βυζαντινής παράδοσης στην μεσαιωνική τέχνη της Ρώμης και της κεντρικής Ιταλίας.
7. Οι μνημειακές μαρτυρίες στην Νότια Ιταλία (Νάπολη, Ματέρα, Καλαβρία, Απουλία-Σαλέντο), την Σικελία (Συρακούσες, Μεσσήνη, Παλέρμο) και την Σαρδηνία (Cagliari).
8. Η βυζαντινή ζωγραφική στην Νότια Ιταλία και την Σικελία μετά τον 11ο αι.
9. Επιδράσεις της βυζαντινής καλλιτεχνικής παράδοσης σε μνημεία της Βενετίας (Άγιος Μάρκος) και της περιοχής της (Murano, Torcello).
10. Η επίδραση της βυζαντινής τέχνης σε πολυτελή έργα μικροτεχνίας και λειτουργικά αντικείμενα στην βυζαντινή Ιταλία (7ος-9ος αι.).
11. Η άνθηση της τέχνης των χειρογράφων στην βυζαντινή Ιταλία. - Η βυζαντινή νομισματοκοπία στην Ιταλία.
12. Η διαμόρφωση της maniera greca στην ιταλική ζωγραφική της Πρωτοαναγέννησης (13ος αι.) και η επίδραση της τέχνης των βυζαντινών φορητών εικόνων.
13. Από την maniera greca στην Ιταλική Πρώιμη Αναγέννηση: καλλιτέχνες (Cimabue, Duccio, Cavallini, Giotto, Gaddi, Masaccio, Piero della Francesca, Gozzoli, Mantegna κ.ά.) και εργαστήρια (Βενετία, Πάντοβα, Φλωρεντία, Σιένα, Ασσίζη, Ρώμη).
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
M. BONFIOLI, Bisanzio e l’Italia. Scritti di archeologia e storia dell’arte, Roma 2002.
G. CAVALLO, V. von FALKENHAUSEN, R. FARIOLI CAMPANATI, M. GIGANTE, V. PACE, F. PANVINI ROSATI (ed.), I Bizantini in Italia, Milano 1982.
A. CHASTEL, L’Italie et Byzance, Paris 1999.
S. COSENTINO, Storia dell'Italia bizantina (VI-XI secolo). Da Giustiniano ai Normanni, Bologna 2008.
S. COSENTINO (ed.), A Companion to Byzantine Italy [Brill's Companions to the Byzantine World 8], Leiden 2021.
G. DIMITROKALLIS, Contribution à l’étude des monuments byzantins et médiévaux d’Italie, Athènes 1971.
Φ. ΚΑΪΜΑΚΗ, Η Ελλάδα του Σαλέντο, Αθήνα 2008.
Τ. ΛΟΥΓΓΗΣ, Η βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία, Αθήνα 1989.
G. RAVEGNANI, I Bizantini in Italia, Bologna 2004.
G. RAVEGNANI, Andare per l’Italia bizantina, Bologna 2016.