Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές αναμένεται:
1. να γνωρίσουν το εικονογραφικό πρόγραμμα του ιερού Βήματος και να κατανοήσουν την αμφίδρομη σχέση της εκκλησιαστικής ζωγραφικής με τη Θεία Λειτουργία,
2. να αξιοποιήσουν την αποκτηθείσα γνώση στην περαιτέρω ερμηνεία των εικονογραφικών θεμάτων του ιερού Βήματος,
3. να κατανοήσουν την τεχνοτροπία και τις τεχνικές που αναδεικνύουν το πνευματικό βάθος της εκκλησιαστικής ζωγραφικής,
4. να αναπτύσσουν την κριτική και αναλυτική τους σκέψη ώστε να ερευνήσουν μέσω των εικονογραφικών θεμάτων τις έννοιες και τους συμβολισμούς της Θείας Λειτουργίας.
Περιεχόμενο Μαθήματος
Στο πλαίσιο του μαθήματος εξετάζεται η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην Oυράνια Λειτουργία και την επίγεια, τον Ιησού ως Μέγα Αρχιερέα και τους ιερείς, τους αποστόλους και τους συμπροσευχόμενους πιστούς, όπως εκφράζεται μέσω των εικονογραφικών παραστάσεων του ιερού Βήματος. Η διαλεκτική αυτή σχέση ερμηνεύεται μέσω της τέχνης, η οποία αισθητοποιεί και καθιστά κατανοητές τις έννοιες και τους συμβολισμούς της Θείας Λειτουργίας.
Το περιεχόμενο του μαθήματος διαρθρώνεται στις παρακάτω 13 διδακτικές ενότητες:
1. Το Ευχαριστιακό – Λειτουργικό μήνυμα στην εικονογραφία. Η θεία Λειτουργία και η Ιερά Παράδοση.
2. Η χρονική αντίληψη της Θείας Λειτουργίας. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του Ιερού Βήματος.
3. Οι παραστάσεις της Θεοτόκου.
4. Το Άγιο Μανδήλιο. Ιστορική εξέλιξη, παραλλαγές, αναφορά στην εκκλησιαστική γραμματεία, θεολογική ερμηνεία.
5. Το εικονογραφικό θέμα της Ετοιμασίας του Θρόνου. Θεολογικές έριδες.
6. Η παράσταση της Θείας Κοινωνίας. Η ιστορική εξέλιξη της παράστασης.
7. Άγγελοι, Ουράνιες Δυνάμεις, Διάκονοι.
8. Η διάρθρωση της παράστασης και οι τύποι του Μελισμού.
9. Οι συλλειτουργούντες ιεράρχες.
10. Η εικονογραφία της Προθέσεως.
11. Η εικονογραφία του Διακονικού.
12. Το Τέμπλο.
13. Οι εικόνες και ο ρόλος τους στη Θεία Λειτουργία.
Λέξεις Κλειδιά
Βυζαντινή και μεταβυζαντινή ζωγραφική, εικονογραφία, Θεία Λειτουργία, ιερό Βήμα, συμβολικές παραστάσεις
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
1. Ιεροτελεστία και Πίστη. Βυζαντινή Τέχνη και Θεία Λειτουργία / Ceremony and Faith. Βyzantin Art and The Divine Liturgy, Αθήνα 1999.
2. Κωνσταντινίδη Χ., Ο Μελισμός, [Βυζαντινά Μνημεία 14], Αθήνα 1991.
3. Patterson Ševčenko Nancy, Icons in the Liturgy, Dumbarton Oaks Papers Vol. 45 (1991), 45-57.