Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Περιεχόμενο Μαθήματος
Στα πλαίσια του μαθήματος επιχειρείται, καταρχήν, η διαπραγμάτευση του όρου «Κοινωνικός Αποκλεισμός» και η εκτενής ανάλυση και κατανόηση του αντίστοιχου κοινωνικού φαινομένου. Στη συνέχεια αναδεικνύονται τα βασικά χαρακτηριστικά του, που τον καθιστούν κοινωνικό πρόβλημα και αναζητούνται οι αιτίες παραγωγής, συντήρησης και αναπαραγωγής του. Περιγράφονται τα πεδία στα οποία αναπτύσσεται (επιστήμη, πολιτική, ΜΜΕ), οι τεχνικές και τα μέσα με τα οποία συντηρείται (αποσιωπήσεις, διαστρεβλώσεις, επιλεκτικές αναφορές, γενικότερα ρατσιστικά στερεότυπα και προκαταλήψεις), η ιδεολογία στη βάση της οποίας εκλογικεύεται και νομιμοποιείται, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η μορφή κοινωνικοοικονομικής συγκρότησης στα πλαίσια της οποίας ενσαρκώνεται. Ομοίως, μέσω μιας ευρύτερης κριτικής ανάγνωσης του φαινομένου, εξετάζεται και η ενδεχόμενη υπέρβαση και επίλυσή του. Η συζήτηση, ωστόσο, διεξάγεται με ευθείες αναγωγές στο χώρο της εκπαίδευσης, έχοντας απώτερο σκοπό την αντιμετώπιση μιας από τις ιδιαίτερες διαστάσεις του φαινομένου (εκείνης του εκπαιδευτικού αποκλεισμού). Επομένως, αναπόφευκτη κρίνεται η συμπερίληψη όλων εκείνων που τελούν σε κίνδυνο ή έχουν ήδη βιώσει τον εκπαιδευτικό και –κατ’ επέκταση- κοινωνικό αποκλεισμό στη χώρα μας (παιδιά μεταναστών, προσφύγων και παλιννοστούντων, παιδιά με αναπηρίες, παιδιά φτωχών οικογενειών και της ευρύτερης λαϊκής τάξης, Τσιγγανόπουλα κ.ά.). Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ανάλυση των πολύ συγκεκριμένων και αρκετά διαφοροποιημένων κοινωνικών και εκπαιδευτικών συνθηκών, στις οποίες υπόκεινται αυτά. Στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης εφικτών λύσεων του φαινομένου, συζητιούνται οι όροι και παρουσιάζονται αναλυτικά οι βασικές αρχές της Διαπολιτισμικής και της Αντιρατσιστικής Εκπαίδευσης, τόσο κατ’ αντιπαράθεση μεταξύ τους όσο και με τα ιστορικά προγενέστερα, ωστόσο κυρίαρχα σήμερα, παραδείγματα της αφομοίωσης και της ενσωμάτωσης. Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στην ανάλυση της νέας τάσης θεσμικής νομιμοποίησης εξαιρετικά ρατσιστικών, νεοναζιστικών μορφωμάτων στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, στη βάση πάντα μιας προσπάθειας κατάδειξής τους ως βασικών πηγών κοινωνικού αποκλεισμού διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων στην Ελλάδα και διεθνώς.
Λέξεις Κλειδιά
κοινωνικός αποκλεισμός, ενσωμάτωση, αφομοίωση, διαπολιτισμική εκπαίδευση, πολυπολιτισμικότητα, αντιρατσιστική αγωγή, εκπαιδευτικός αποκλεισμός.
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
• Μπαλιμπάρ, Ετ., & Βαλλερστάιν, Ιμ. (1991) (μτφρ.: Άγ. Ελεφάντης & Ελ. Καλαφάτη). Φυλή, Έθνος, Τάξη. Οι διφορούμενες ταυτότητες. Αθήνα: Ο Πολίτης.
• Cummins, J. (1999). Ταυτότητες υπό διαπραγμάτευση. Εκπαίδευση με σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας. Αθήνα: Gutenberg.
• Τσιάκαλος, Γ., & Σπανού, Ε. (Επιμέλεια), (1999). Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός. Εκπαιδευτική Πολιτική στην Ευρώπη. Εταιρεία Πολιτικού Προβληματισμού Ν. Πουλαντζάς. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Παπαδημητρίου. Δ. Ζ. (2000). Ο Ευρωπαϊκός Ρατσισμός. Εισαγωγή στο φυλετικό μίσος. Ιστορική, Κοινωνιολογική και Πολιτική μελέτη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Τσιάκαλος, Γ. (2000). Οδηγός Αντιρατσιστικής Εκπαίδευσης. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
• Λαμπριανίδης, Λ., & Λυμπεράκη, Αντ. (2001). Αλβανοί μετανάστες στη Θεσσαλονίκη. Διαδρομές ευημερίας και παραδρομές δημόσιας εικόνας. Αθήνα: Παρατηρητής.
• Κάτσικας, Χρήστος, & Πολίτου, Εύα. (2005). Εκτός «Τάξης» το «Διαφορετικό»; Τσιγγάνοι, Μειονοτικοί, Παλιννοστούντες και Αλλοδαποί στην Ελληνική Εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg.
• Μαυρίδης, Μπ. (2007). Κυρίαρχος Λόγος και Κοινωνικός Αποκλεισμός. Τα πεδία της Πολιτικής, της Επιστήμης και της Εκπαίδευσης. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
• Oliver, Michael. (2009). Αναπηρία και Πολιτική. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
• Foucault, M. (2011) (μτφρ.: Τ. Μπέτζελος). Επιτήρηση και τιμωρία. Η γέννηση της φυλακής. Αθήνα: Πλέθρον.
• Τουρτούρας, Χρ. (2012). (β΄ έκδοση). Σχολική αποτυχία και αποκλεισμός. Η περίπτωση των παιδιών από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
• Παληκίδης, Άγ. (Επιμ.) (2013) (α΄ έκδ.). Κριτικές προσεγγίσεις του ναζιστικού φαινομένου. Από την ιστοριογραφία και την πολιτική θεωρία στη σχολική ιστορική μάθηση. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
• Κυρίδης, Αργ. (Επιμ.) (2014). Ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και διά βίου μάθηση. Αθήνα: Gutenberg.
• Melzer, R., & Serafin, S. (Επιμ.) (2014) (μτφρ.: Ελ. Παπαδάκη). O δεξιός εξτρεμισμός στην Ευρώπη. Αναλύσεις χωρών, αντίπαλες στρατηγικές, προσπάθειες εξόδου προς την αγορά εργασίας. Αθήνα: Πόλις.
• Τσιάκαλος, Γ. (2015). Για τη ναζιστική ακροδεξιά και την πολιτική καθημερινότητα στην εποχή της κρίσης. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
• Winkler, A. H. (2015) (ανατύπωση) (μτφρ.: Άντζη Σαλταμπάση). Βαϊμάρη. Η ανάπηρη δημοκρατία 1918-1933. Αθήνα: Πόλις.
• Ελευθεράκης, Γ. Θ., & Οικονομίδης, Δ. Β. (Επιμ.) (2018) (α΄ έκδ.). Παιδαγωγική και Κοινωνιολογία της Δημοκρατίας & των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Αθήνα: Διάδραση.