Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Το μάθημα αυτό επιχειρεί μια συνολική (ολιστική) προσέγγιση του γλωσσικού φαινομένου εστιάζοντας στην Ελληνική και εν μέρει στην Ιταλική αλλά χωρίς να περιορίζεται σε αυτές. Βασική του επιδίωξη είναι να εξοικειώσει τους φοιτητές με τις γενικές αρχές της (δομικής και γενετικής) γλωσσολογίας και συγκεκριμένα: α) με την τυπική μελέτη του κάθε επιπέδου γλωσσικής ανάλυσης και β) με τη λειτουργική πλευρά της γλώσσας. Οι γνώσεις που αποκτούν οι εκπαιδευόμενοι προάγουν την κατανόηση της γλώσσας ως σύνθετου φαινομένου με γνωσιακή και κοινωνική βάση, ενώ οι σχετικές δεξιότητες τους επιτρέπουν να αναλύουν γλωσσικά φαινόμενα διαφόρων επιπέδων με συστηματικό τρόπο, να κατανοούν τη δομή διαφορετικών γλωσσών και να πραγματοποιούν στοιχειώδη περιγραφική γλωσσολογική ανάλυση της μητρικής τους γλώσσας και μιας ξένης γλώσσας σε διαφορετικά επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης. Στο τέλος του εξαμήνου οι φοιτητές αναμένεται να έχουν εξοικειωθεί με την ιδέα της επιστημονικής ενασχόλησης και εξασκηθεί στην επιστημονική ανάλυση της γλώσσας, ώστε μέσω της παρουσίασης των βασικών αρχών που δέχεται η σύγχρονη γλωσσική επιστήμη, της κατάδειξης των δύο βασικών αξόνων της θεώρησης της γλώσσας και του χαρακτήρα των προκαταλήψεων σχετικά με τη γλώσσα να έχουν προετοιμαστεί αναφορικά με διάφορα θέματα και για αυτό που θα κληθούν στο μέλλον να εφαρμόσουν κατά τη διδασκαλία του μαθήματος της ιταλικής ως ξένης γλώσσας, μέσα στη σχολική τάξη ως καθηγητές.
Περιεχόμενο Μαθήματος
1. Εισαγωγή: Βασικές αρχές της γλωσσολογίας. Αντικείμενο της γλωσσολογίας. Αιτιολόγηση των επιπέδων στην ανάλυση της γλώσσας.
2. Φωνητική: Αντικείμενο της φωνητικής. Περιγραφή του ήχου και τομείς της φωνητικής. Ακουστική φωνητική. Ακροατική φωνητική. Αρθρωτική φωνητική.
3. Φωνολογία: Αντικείμενο της φωνολογίας. Φθόγγοι σε παραδειγματικές σχέσεις αντίθεσης. Φωνήματα. Η εξεύρεση των φωνημάτων μιας γλώσσας. Διακριτικά χαρακτηριστικά. Σημάδεμα, ουδετεροποίηση. Τα φωνήματα της κοινής νεοελληνικής. Συνταγματικές σχέσεις μεταξύ φωνημάτων. Προσωδιακά στοιχεία.
4. Μορφολογία: Αντικείμενο της μορφολογίας. Μορφήματα. Η εξεύρεση των μορφημάτων μιας γλώσσας. Είδη μορφημάτων. Συνταγματικές σχέσεις μεταξύ μορφημάτων: οι λέξεις. Σύνθεση-Παραγωγή. Γλωσσική τυπολογία.
5. Σύνταξη: Αντικείμενο της σύνταξης. Πρωτεύουσες γραμματικές κατηγορίες. Δευτερεύουσες γραμματικές κατηγορίες. Φράση. Πρόταση. Ανάλυση σε Άμεσα Συστατικά. Γενετικές Γραμματικές.
6. Σημασιολογία: Η διπλή άρθρωση του περιεχομένου. Η μορφή του περιεχομένου. Λειτουργίες της γλώσσας και είδη σημασίας. Σημασία μορφήματος/λέξης (λεξική σημασία). Σημασία της πρότασης (προτασιακή σημασία). Προβλήματα στην οριοθέτηση της σημασίας και της σημασιολογίας.
7. Πραγματολογία: Αντικείμενο της πραγματολογίας. Γλωσσική πράξη. Η δομή της γλωσσικής πράξης. Ικανοποιητική επιτέλεση των γλωσσικών πράξεων. Οριοθέτηση της πραγματολογίας.
8. Κοινωνιογλωσσολογία: Αντικείμενο της κοινωνιογλωσσολογίας. Διαστάσεις της γλωσσικής ποικιλότητας. Γλώσσα και κοινωνική ανισότητα.
Λέξεις Κλειδιά
γλώσσα, γλωσσολογική ανάλυση, φωνητική, φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, συμασιολογία, πραγματολογία, κοινωνιογλωσσολογία
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
-ΠΑΥΛΙΔΟΥ, Θεοδοσία (2008), Επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη.
-ΓΟΥΤΣΟΣ, Διονύσης (2020), Γλώσσα, Αθήνα: Κριτική.