Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Mε την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα
• περιγράφουν την πατερική ερμηνευτική παράδοση από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες ώς την Τουρκοκρατία
• αναλύουν την κεντρική θέση της Γραφής σε σύνολη την πατερική γραμματεία
• συγκρίνουν -και θα διακρίνουν- τις πατερικές ερμηνευτικές αρχές από τις σύγχρονες ερμηνευτικές μεθόδους
• εφαρμόζουν τα πατερικά κριτήρια διάκρισης της Εκκλησιαστικής Παράδοσης από τις επιμέρους χριστιανικές παραδόσεις
Περιεχόμενο Μαθήματος
Σεμιναριακό μάθημα το οποίο πραγματοποιείται με τη μορφή διαλέξεων από πατρολόγους, βιβλικούς και συστηματικούς θεολόγους. Στις διαλέξεις αυτές παρουσιάζεται η δυναμική διαπλοκή των σχέσεων των Πατέρων της Εκκλησίας με την Αγία Γραφή και την εκκλησιαστική Παράδοση. Οι Πατέρες, ακόμη και μέσα στο πλαίσιο των θεολογικών τους αγώνων για την προάσπιση του ορθόδοξου δόγματος, λειτούργησαν κυρίως ως ερμηνευτές της Γραφής, αφού μέσα στα κείμενα της Γραφής διατυπώθηκε το περιεχόμενο της πίστεως. Ωστόσο, η Γραφή δεν απετέλεσε το μοναδικό φορέα της Παράδοσης της Εκκλησίας. Εξίσου σημαντικός, τουλάχιστον κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες φορέας της αλήθειας της πίστεως καθίσταται και η άγραφη παράδοση, την οποία επικαλούνται τόσο οι Αλεξανδρινοί θεολόγοι όσο και οι Καππαδόκες πατέρες. Στο Σεμινάριο αυτό γίνεται αναφορά τόσο σε βασικά μεθοδολογικά ζητήματα (ερμηνευτικές αρχές και προϋποθέσεις των Πατέρων της Εκκλησίας) όσο και σε ειδικά θέματα που σχετίζονται με το τρίπτυχο Πατέρες-Γραφή-Παράδοση και αναπτύσσονται σε διαφορετικές περιόδους, από τους πρώτους αιώνες ώς την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
1. Εισαγωγικά ζητήματα του Σεμιναρίου. Οι πατέρες της Εκκλησίας και οι δύο μορφές της Παράδοσης - Σ. Πασχαλίδης
2. Βασικές ερμηνευτικές προϋποθέσεις στη σκέψη των πατέρων της Εκκλησίας – Θ. Πιτταράς
3. Ο Ωριγένης κι η αλληγορική ερμηνεία των Γραφών - Αικ. Τσαλαμπούνη
4. Αγιογραφικά χωρία ερμηνευόμενα από Πατέρες και Εκκλησιαστικούς συγγραφείς στο πλαίσιο της αντιρρητικής γραμματείας, Α´- Σ. Λάμπρου
5. Αρχές της πατερικής ερμηνευτικής κατά τον 4ο αιώνα: Μ. Αθανάσιος - Αθ. Παπαρνάκης
6. Το ζήτημα της Παράδοσης κατά την Αρειανική έριδα - π. Χρ. Φιλιώτης
7. Διάλογος της σύγχρονης με την πατερική Ερμηνευτική. Από τον άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο και τη λειτουργική πράξη στις θεωρίες των γλωσσικών πράξεων και την επιτελεστική ανάλυση - Κ. Παπαδημητρίου
8. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ως ερμηνευτής των Καθολικών Επιστολών - Α. Καραμανίδου
9. Η Θεοτόκος στην παράδοση της Εκκλησίας μέσα από πατερικά κείμενα - Θ. Πιτταράς
10. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ως ερμηνευτής των Επιστολών του Απ. Παύλου - Α. Καραμανίδου
11. Οι βυζαντινές ερμηνευτικές σειρές (catenae) ως παράδειγμα πρόσληψης της Αγίας Γραφής. Το παράδειγμα της catena στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο - Αικ. Τσαλαμπούνη
12. Αγιογραφικά χωρία ερμηνευόμενα από Πατέρες και Εκκλησιαστικούς συγγραφείς στο πλαίσιο της αντιρρητικής γραμματείας, Β´ - Σ. Λάμπρου
13. Οι Πατέρες και η Παράδοση στη νεότερη και σύγχρονη θεολογική σκέψη – Ανακεφαλαίωση - Σ. Πασχαλίδης
Λέξεις Κλειδιά
Πατέρες Εκκλησίας, Αγία Γραφή, Εκκλησιαστική Παράδοση, Πατερικές ερμηνείες, Άγραφος Παράδοση
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
π. Γεωργίου Φλορόφσκυ, Αγία Γραφή, Εκκλησία, Παράδοση, μτφρ. Π. Μικροπανδρεμένου, εκδ. Αθ. Αλτιντζή, Θεσσαλονίκη 2018, σσ. 9-108, 133-204.
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Ι. Παναγόπουλος, Η ερμηνεία της Αγίας Γραφής στην Εκκλησία των Πατέρων, τ. Α´, Αθήνα 2010
Σ. ΑΓΟΥΡΙΔΗΣ, ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ - ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΓΡΑΦΩΝ, ΕΚΔ. ΑΡΤΟΣ ΖΩΗΣ, ΑΘΗΝΑ 2008
Δ. Τρακατέλλης, Οι Πατέρες ερμηνεύουν. Απόψεις Πατερικής Βιβλικής Ερμηνείας, Αθήνα 1996.
Χρ. Αραμπατζής, Ερμηνεία και Παρερμηνεία της Πατερικής Παράδοσης μέσα στην Ιστορία της Εκκλησίας, Θεσσαλονίκη 2012
Κ. Παπαδημητρίου, Πριν τη θεωρία - προδρομική πατερική ερμηνευτική, Θεσσαλονίκη 2012.