Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Στο τέλος του εξαμήνου οι φοιτητές θα:
- γνωρίζουν το μουσικό βιβλίο Ειρμολόγιο και την εξέλιξή του κατά την Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή περίοδο. Επίσης θα μελετηθεί το σύντομο και αργό μέλος του Ειρμολογίου με αντίστοιχα μουσικά παραδείγματα κατ΄ ήχον.
-μάθουν ιστορικά στοιχεία για τους μεταβυζαντινούς συνθέτες, Παναγιώτου Χρυσάφη, του Αρχιεπισκόπου Γερμανού Νέων Πατρών, Ιακώβου Πρωτοψάλτου, Πέτρου Λαμπαδαρίου και Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος, συνθέτες του Στιχηραρικού γένους μελοποιίας της μεταβυζαντινής περιόδου.
- έχουν εξασκηθεί σε συνθέσεις του Στιχηραρίου.
Περιεχόμενο Μαθήματος
Θα παρουσιαστεί το μουσικό βιβλίο Ειρμολόγιο όπως αυτό εξελίχθηκε κατά την Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή περίοδο. Επίσης θα μελετηθεί το σύντομο και αργό μέλος του Ειρμολογίου με αντίστοιχα μουσικά παραδείγματα κατ΄ ήχον.
Ακόμα, θα γίνει παρουσίαση του Στιχηραρικού γένους μελοποιίας της μεταβυζαντινής περιόδου με συνθέσεις του Παναγιώτου Χρυσάφη, του Αρχιεπισκόπου Γερμανού Νέων Πατρών, Ιακώβου Πρωτοψάλτου, Πέτρου Λαμπαδαρίου και Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος.
1.Το Ειρμολόγιο ως μουσικός κώδικας του ιη΄-ιθ΄ αιώνος.-Πέτρος Πελοποννήσιος (1778) και Πέτρος Βυζάντιος (1808).-
2.Το ΄΄σύντομο’’ ειρμολογικό μέλος.-Οι θέσεις του συντόμου μέλους ως δομικό στοιχείο.
3.Το ‘’αργό’’ ειρμολογικό μέλος: Α΄ Το Βυζαντινό Ειρμολόγιο (ιδ΄ -ιε΄ αιώνες). Ειρμολόγιο κατά τον ιζ΄ αιώνα: Θεοφάνης Καρύκης, Χρυσάφης ο νέος, Γερμανός Νέων Πατρών, Κοσμάς Ιβηρίτης.
4.Το Ειρμολόγιο του Μπαλάση ιερέως. –Το Ειρμολόγιο του Πέτρου Πελοποννησίου. –Οι θέσεις του αργού μέλους ως δομικό στοιχείο.
5.Θεωρία και Πράξη με σύντομα ειρμολογικά μέλη:
Α΄ Οι ‘’πρώτοι’’ ήχοι: α΄ και πλ α.
Β΄. Οι ‘’τέταρτοι’’ ήχοι δ΄ και πλ δ΄.
Γ’. Οι ‘’ τρίτοι’’ ήχοι: τρίτος και βαρύς.
Δ΄. Οι ‘’ δεύτεροι’’ ήχοι: β΄ και πλ β΄.
6.Το Αναστασιματάριο ως τμήμα του Βυζαντινού Στιχηραρίου.
7.Το Αναστασιματάριο του Χρυσάφη του νέου με ‘’καλλωπισμούς’’ (β΄ μισό του ιζ΄ αιώνος).
8.Οι θέσεις του αργού στιχηραρικού μέλους ως δομικό στοιχείο.
9.Το Αναστασιματάριο του Πέτρου Πελοποννησίου, ως ‘νέο αργό’’ στιχηραρικό μέλος.
10.Θεωρία και Πράξη με στιχηραρικά μέλη:
Α΄ Οι ‘’πρώτοι’’ ήχοι: α΄ και πλ α΄.
Β΄. Οι ‘’τέταρτοι’’ ήχοι δ΄ και πλ δ΄.
Γ’. Οι ‘’ τρίτοι’’ ήχοι: τρίτος και βαρύς.
Δ΄. Οι ‘’ δεύτεροι’’ ήχοι: β΄ και πλ β΄.
11.Τα Δοξαστικά ιδιόμελα των Στιχηραρίων του Χρυσάφη του νέου και του Γερμανού Νέων Πατρών με ‘’καλλωπισμούς’’ και ‘’καινοφανείς θέσεις’’ (β΄ μισό του ιζ΄ αιώνος).
12.Η απόσπαση των Δοξαστικών ιδιομέλων απ΄ το Στιχηράριο και η διαμόρφωση του κώδικος ‘’Δοξαστάριο’’. Τα Δογματικά θεοτοκία. Το Δοξαστάριο του Ιακώβου Πρωτοψάλτου.
13.Το Δοξαστάριο του Πέτρου Πελοποννησίου. Το Δοξαστάριο του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος.
Λέξεις Κλειδιά
Αναστασιματάριο, Ειρμολόγιο, Στιχηράριο, Δοξαστάριο, Καλλωπισμός, καινοφανείς θέσεις
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
* Αντωνίου Σπυρίδων πρωτοπρεσβύτερος, Το Ειρμολόγιον και η παράδοση του μέλους του, έκδοση ΙΒΜ, Αθήνα 2004.
* Αναστασίου Γρ., «Ὁ πρωτοψάλτης Κυζίκου Πέτρος Φιλανθίδης», Ανατολής το Περιήχημα τεύχος 1, 2014.
* Δοξαστάριον Πέτρου, Σύντομον Δοξαστάριον τοῦ ἀοιδίμου Πέτρου λαμπαδαρίου τοῦ Πελοποννησίου, μεταφρασθὲν κατὰ τὴν νέαν μέθοδον τῆς μουσικῆς τῶν μουσικολογιωτάτων διδασκάλων τοῦ νέου συστήματος, ἤδη εἰς φῶς ἀχθὲν ἀναλώμασιν τῶν ἐκδοτῶν, ἐν τῷ τοῦ Βουκουρεστίου νεοσυστάτῳ τυπογραφείῳ 1820 [= Ἀθήνα 1986]
* Στάθης Γρ. Θ., «Ἀνάλυση τοῦ στιχηροῦ τοῦ Γερμανοῦ ἀρχιερέως Νέων Πατρῶν ‘‘Τὸν ἥλιον κρύψαντα’’. [Ἡ παλαιὰ ‘‘Συνοπτικὴ’’ καὶ ἡ Νέα ‘‘Ἀναλυτικὴ’’ Μέθοδος τῆς Βυζαντινῆς Σημειογραφίας]», Τιμὴ πρὸς τὸν διδάσκαλον, σσ. 534-587.
* Στάθης Γρ. Θ., «Γερμανὸς ἀρχιερεὺς Νέων Πατρῶν (β΄ ἥμισυ ιζ΄ αἰῶνος). Ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του», ἀνάτυπο ἀπὸ τὸν 30ὸ τόμο Ἐπίσημοι Λόγοι Περιόδου ἀπὸ 31.8.1988 ἕως 31.8.1991 (Πρυτανεία Μιχ. Π. Σταθοπούλου), Ἀθήνα 1998, σσ. 391-418.
* Στάθης Γρ. Θ., «Ἡ σύγχυση τῶν τριῶν Πέτρων (δηλ. Μπερεκέτη, Πελοποννησίου καὶ Βυζαντίου)», Βυζαντινὰ 3 (1971), σσ. 216-251.
* Στάθης Γρ. Θ., «Ἰάκωβος Πρωτοψάλτης ὁ Βυζάντιος († 23 Ἀπριλίου 1800)», Ἐπιστημονικὴ Ἐπετηρὶς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν 32 (1997), σσ. 317-334.
* Μουσικός Πανδέκτης ΙΙΙ, Ειρμολόγιο, εκδόσεις ΖΩΉΣ,
* Αναστασιματάριον Πέτρου Πελοποννησίου, Διασκευή Ιωάννου Πρωτοψάλτου, Εκδόσεις ΖΩΗΣ.