ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ: ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.

Με την παρακολούθηση και επιτυχή εξέταση του μαθήματος, οι φοιτητές αναμένεται: - να αποκτήσουν μία ευρεία γνώση των αρχαιολογικών δεδομένων για την κατανόηση των κοινωνικοπολιτικών φαινομένων και των αντιλήψεων των ανθρώπων σε διάφορες περιοχές του Αιγαίου κατά την 3η και 2η χιλιετία π.Χ. - να είναι σε θέση να προσεγγίσουν με κριτικό τρόπο ειδικά ζητήματα που αφορούν τη διαμόρφωση του κοινωνικού τοπίου και ειδικών όψεων της υλικής ζωής των πολιτισμών που αναπτύχτηκαν στο Αιγαίο στην 3η και 2η χιλιετία π.Χ. και σχετίζονται με την τεχνολογία, την αρχιτεκτονική και την οργάνωση του χώρου, τις ανταλλαγές και τα δίκτυα, τα συστήματα γραφής και διοίκησης, τη διαχείριση των νεκρών, την τελετουργική κατανάλωση ποτού και τροφής, την εικονογραφία κλπ.

Εβδομάδα #1: Εισαγωγή: χρονολόγηση, ιστορία της έρευνας, ερμηνευτικές προσεγγίσεις, επιφανειακές έρευνες, επιστήμες και αρχαιολογία (βιοαρχαιολογία, γεωαρχαιολογία, αναλύσεις προέλευσης και τεχνολογίας), περιβάλλον και φυσικοί πόροι στο Αιγαίο. Εβδομάδα #2: Τελική Νεολιθική – Πρώιμη Εποχή Χαλκού (ΠΕΧ) στην ηπειρ. Ελλάδα & Μακεδονία (μέσα 4ης- 3η χιλ π.Χ.): γενικά χαρακτηριστικά της Τελικής Νεολιθικής (μέσα 4ης χιλ. π.Χ.): οικιστική οργάνωση, τεχνολογία, δίκτυα και ανταλλαγές. Βασικά στοιχεία της ΠΕΧ στην ηπειρ. Ελλάδα με έμφαση στην ΠΕ ΙΙ περίοδο (μέσα 3ης χιλ. π.Χ.): οικιστική οργάνωση, μνημειώδης αρχιτεκτονική (οικίες με διαδρόμους), μεταλλοτεχνία, τεχνολογία, πρακτικές κατανάλωσης και αποθήκευσης, διοίκηση και σφραγιστικά συστήματα, ανταλλαγές και δίκτυα επαφών, ταφικές πρακτικές - ΠΕΧ στη Μακεδονία: οικιστική οργάνωση, μεταλλοτεχνία, κεραμική, αποθήκευση, ταφικές πρακτικές. Οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις, νέες αντιλήψεις και κοινωνικές πρακτικές. Εβδομάδα #3: Πρώιμη Εποχή Χαλκού στο ΒΑ Αιγαίο, Τρωάδα, Κυκλάδες (3η χιλ. π.Χ.): αρχιτεκτονική και οργάνωση oικισμών, στρατηγικές επιβίωσης. Πρώτες ύλες και τεχνολογία: μεταλλοτεχνία, κεραμική, λιθοτεχνία. Κυκλαδικά ειδώλια και ταφικές πρακτικές Επαφές και δίκτυα επικοινωνίας: ο κοινωνικός ρόλος των μετάλλων και της ναυσιπλοΐας στις επικοινωνίες και οι νέες μορφές κοινωνικής πολυπλοκότητας. Εβδομάδα #4: Προ-ανακτορική Κρήτη Ι (3η χιλ. π.Χ.): οικιστική οργάνωση, νοικοκυριά και κοινότητες: Μύρτος Φούρνου Κορυφή, Βασιλική. Διαχείριση των νεκρών και ταφική αρχιτεκτονική, δημόσιες τελετουργίες και ιερά. Εβδομάδα #5: Προ-ανακτορική Κρήτη ΙΙ (3η χιλ. π.Χ.): τεχνολογία: κεραμική (παραγωγή και διακίνηση), μεταλλουργία (πρώτες ύλες, θέσεις με μεταλλουργικές δραστηριότητες, ο ρόλος των μετάλλων στη διαμόρφωση των δικτύων επαφών με το υπόλοιπο Αιγαίο). Ανταλλαγές και δίκτυα επαφών στο Αιγαίο και εκτός Αιγαίου. Σφραγίδες και σφραγιστικά συστήματα. Οι μηχανισμοί εμφάνισης τοπικών κοινωνικών ιεραρχιών: κοινωνικές ανακατατάξεις και ανταγωνισμοί. Εβδομάδα#6: Παλαιο-ανακτορική Κρήτη Ι (αρχές 2ης χιλ. π. Χ): η εμφάνιση των πρώτων ανακτόρων: παλαιές και νέες απόψεις για το ρόλο τους στο κοινωνικό τοπίο. Οικιστική οργάνωση, η αρχιτεκτονική των πρώτων ανακτόρων (Κνωσός, Φαιστός, Μάλια), δημόσιοι χώροι, αποθήκευση, τελετουργικοί χώροι: επιδεικτική κατανάλωση τροφής και ποτού, κεραμική τεχνολογία και κατασκευή πολυτελούς κεραμικής π.χ. καμαραϊκή κεραμική, εργαστήρια και κατασκευή αντικειμένων γοήτρου: το παράδειγμα της συνοικίας Μ στα Μάλια, η οργάνωση μικρότερων ανακτορικών συγκροτημάτων π.χ. Πετράς (ανατ. Κρήτη), Μοναστηράκι (κεντρ. Κρήτη), εμφάνιση γραφής (Γραμμική Α και Kρητική ιερογλυφική) και στοιχείων διοίκησης. Εβδομάδα #7: Παλαιο-ανακτορική Κρήτη ΙΙ (αρχές 2ης χιλ. π. Χ): ταφικές πρακτικές και διαχείριση των νεκρών: Αρχάνες και Μάλια. Η διαμόρφωση του λατρευτικού τοπίου στο νησί: ιερά κορυφής, λατρευτικά σπήλαια, υπαίθρια ιερά. Τεχνολογία: λίθινα αγγεία, σφραγίδες. Δίκτυα και ανταλλαγές στο Αιγαίο και στην ανατ. Μεσόγειο: νέα μέσα μεταφοράς, διαμόρφωση μικρής και μεγάλης εμβέλειας εμπορικών διαδρομών. Εβδομάδα #8: Μέση Εποχή Χαλκού και περίοδος των κάθ. λακκοειδών στην κεντρ. - νότια ηπειρ. Ελλάδα (2000-1600 π.Χ.): οικιστική οργάνωση και αρχιτεκτονική. Παραγωγή και διακίνηση της κεραμικής. Ταφικές πρακτικές και κοινωνική διαφοροποίηση: από το απλό στο σύνθετο νοικοκυριό από την ομοιογενή κοινότητα στις ιεραρχικές ενδοκοινοτικές διακρίσεις (ταφικοί τύμβοι Μεσσηνίας, νεκροταφεία εντός οικισμών στην Αργολίδα, τύμβοι Άργους). Το φαινόμενο των κάθετων λακκοειδών στην ηπειρ. Ελλάδα: τα δεδομένα και οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις στις διαδικασίες ανάδειξης αριστοκρατικών ομάδων. Εβδομάδα #9: Νεο-ανακτορική περίοδος στην Κρήτη Ι (1750-1500 π.Χ.): τα νέα ανάκτορα και οι καινοτομίες τους: τελετουργικοί χώροι, δημόσιοι χώροι, ιερά, χώροι διαμονής, επέκταση της κατοίκησης στο τοπίο και διακοινοτική ιεραρχία: ανακτορικά συγκροτήματα, επαύλεις, αγροικίες, πόλεις, λιμάνια. Η κοινωνικοπολιτική οργάνωση στην Κρήτη κατά τη νεοανακτορική περίοδο: ερμηνευτικές προσεγγίσεις Εβδομάδα #10: Νεο-ανακτορική περίοδος στην Κρήτη ΙΙ (1750-1500 π.Χ.) – Η μινωϊκή επίδραση στο νησιωτικό Αιγαίο: τοιχογραφίες: εικονογραφία και συμβολικοί τρόποι έκφρασης. Λατρεία και χώροι λατρείας: λατρευτικά σπήλαια, ιερά κορυφής, ιερά ανακτόρων, αναθηματικά αντικείμενα, τελετουργικά σκεύη και σύμβολα λατρείας: ανάγλυφα ρυτά, ειδώλια, εικονογραφικές παραστάσεις σε σφραγιδόλιθους και δαχτυλίδια. Μεταλλοτεχνία και χρηστικά εργαλεία, χρυσοχοΐα, κεραμική. Ταφικές πρακτικές και ταφική διαφοροποίηση στο νησί (τα νεκροταφεία Κνωσού, τάφος Ιερό κλπ.) –«Μινωϊκή θαλασσοκρατία»? Η μινωική επίδραση από τη Μέση στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού στο νησιωτικό Αιγαίο: Φυλακωπή Μήλου, Αγία Ειρήνη Κέας, Κύθηρα. Ακρωτήρι, Θήρας: αρχιτεκτονική, τοιχογραφίες. Εβδομάδα #11: Μυκηναϊκή περίοδος στην ηπειρ. Ελλάδα: πρώιμη Μυκηναϊκή (1700-1400 π.Χ.) και ανακτορική περίοδος Ι (1400-1200 π.Χ.): οργάνωση οικισμών και ταφική αρχιτεκτονική στην πρώιμη Μυκηναϊκή περίοδο. Η εμφάνιση των ανακτορικών συστημάτων στη νότια και κεντρ. ηπειρωτική Ελλάδα. Μυκηναϊκές ακροπόλεις. Το ανάκτορο και ο άνακτας: δημόσιες συναθροίσεις και τελετές, τοιχογραφίες. Ανάκτορο και πόλη. Δημόσια έργα. Ταφική αρχιτεκτονική. Το μυκηναϊκό συμβολικό τοπίο. Το παράδειγμα των Μυκηνών. Εβδομάδα #12: Μυκηναϊκή ανακτορική περίοδος στην ηπειρ. Ελλάδα ΙΙ (1400-1200 π.Χ.): πινακίδες Γραμμικής Β και διοικητική οργάνωση, παραγωγή και εργαστήρια, δίκτυα και μυκηναϊκό εμπόριο στο Αιγαίο και στην ευρύτερη Μεσόγειο. Ναυάγια: εμπορικά φορτία και διαδρομές στην ανατ. Μεσόγειο. Εβδομάδα #13: Μυκηναϊκή επικράτεια στην Κρήτη και στα νησιά (1500-1400 π.Χ.) – ΥΕΧ Μακεδονία: Γραμμική Β, διοικητική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην Κρήτη. Τάφοι των «πολεμιστών» στην Κνωσό, νεκροταφεία θαλαμωτών τάφων στην Κρήτη. Η μυκηναϊκή επίδραση στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα – Η Ύστερη Εποχή του Χαλκού στη Μακεδονία: εναλλακτικοί τρόποι ζωής στο Αιγαίο. Οργάνωση των οικισμών στο ενδοκοινοτικό και διακοινοτικό επίπεδο: οι τούμπες Θεσσαλονίκης, Ασσήρου και Καστανά. Στρατηγικές επιβίωσης και ο ρόλος της αποθήκευσης. Νεκροταφεία και διαχείριση των νεκρών. Η υιοθέτηση στοιχείων του Μυκηναϊκού πολιτισμού: κεραμική, και κατανάλωση φαγητού και ποτού και αρωματικών ουσιών, επαφές με την κεντρ. Ευρώπη και τα Βαλκάνια.

Αιγαίο, Eποχή του Χαλκού, Κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, Ιδεολογία, Αρχιτεκτονική και οικιστική οργάνωση, Διοίκηση, Δίκτυα και επαφές

26-04-2020