Religious topography of Thessaloniki during the Byzantine and the Ottoman period
| Title | Θρησκευτική Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά τη Βυζαντινή και Οθωμανική περίοδο / Religious topography of Thessaloniki during the Byzantine and the Ottoman period |
| Code | Χ336 |
| Faculty | Theology |
| School | Social Theology and Christian Culture |
| Cycle / Level | 1st / Undergraduate |
| Teaching Period | Winter |
| Coordinator | Angeliki Trivyzadaki |
| Common | Yes |
| Status | Active |
| Course ID | 600019667 |
| Academic Year | 2020 – 2021 |
| Class Period | Winter |
| Faculty Instructors |
|
| Weekly Hours | 3 |
| Class ID | 600167372
|
Course Type 2011-2015
Knowledge Deepening / Consolidation
Mode of Delivery
- Distance learning
Digital Course Content
- e-Study Guide https://qa.auth.gr/en/class/1/600167372
- eLearning:
Learning Outcomes
Upon successful completion of the course, students will:
1. know the living levels of the Thessaloniki as they are shaped by the historical stratigraphy of the city
2. understand the mechanism for evaluating history
3. be able to deepen on and understand multiculturalism historically and will be pushed to its salience
General Competences
- Apply knowledge in practice
- Work in an interdisciplinary team
- Generate new research ideas
- Appreciate diversity and multiculturality
- Respect natural environment
- Be critical and self-critical
- Advance free, creative and causative thinking
Course Content (Syllabus)
The course examines the monuments that shaped the religious geography of Thessaloniki during the Byzantine and Ottoman period. More specifically, with references to information derived from texts and
monuments we attempt to present how the three main religious populations of the city (Christian, Jewish, Muslim)
left their imprint on the historical course of Thessaloniki.
1. Establishment of Thessaloniki. History and monuments.
2. The visit of the Apostle Paul to Thessaloniki and the consolidation of Christianity, as can be described from the written sources and proved by archaeological findings.
3. Thessaloniki through the monuments of the early, middle and late Byzantine period.
4. Visit to the Museum of Byzantine Culture of Thessaloniki.
5. Visit to monuments of the Byzantine period.
6. Visit to monuments of the Byzantine period.
7. Jewish districts and synagogues in Thessaloniki during the Ottoman period.
8. The Christian Thessaloniki of the Ottoman period.
9. The Christian Thessaloniki in Petros Papageorgiou’s work.
10.Muslim districts and mosques in Thessaloniki during the Ottoman period.
11. The religious geography of Thessaloniki during the Byzantine and Ottoman period as presented in the 19th and 20th century press.
12. Thessaloniki in the eyes of travelers.
13. Liberation of Thessaloniki (1912). Use of religious sites in the Greek city.
Keywords
Thessaloniki, Monuments, Culture, Archaeology, Art
Educational Material Types
- Video lectures
- Book
Use of Information and Communication Technologies
Use of ICT
- Use of ICT in Course Teaching
- Use of ICT in Communication with Students
Course Organization
| Activities | Workload | ECTS | Individual | Teamwork | Erasmus |
|---|---|---|---|---|---|
| Lectures | 39 | 1.6 | ✓ | ||
| Reading Assigment | 22 | 0.9 | ✓ | ||
| Written assigments | 40 | 1.6 | ✓ | ||
| Total | 101 | 4.0 |
Bibliography
Course Bibliography (Eudoxus)
Μ. Καζαμία - Τσέρνου, Μνημειακή τοπογραφία της χριστιανικής Θεσσαλονίκης, εκδ. Γράφημα,
Θεσσαλονίκη 2009.
Additional bibliography for study
Ε. Αγγέλκου, «Όψεις και μνημεία της Θεσσαλονίκης μέσα από παλιές κάρτ ποστάλ», Θεσσαλονικέων Πόλις 22 (2007) 24-29.
Γ. Αναστασιάδης & Ε. Χεκίμογλου, Θεσσαλονίκη: Εικονογραφημένη ιστορία των δρόμων, τόμοι 1-4, Θεσσαλονίκη 1995-1998.
Π. Ασημακοπούλου-Ατζακά, Σύνταγμα των Παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Ελλάδος, ΙΙΙ. Μακεδονία-Θράκη, Ι. Τα ψηφιδωτά δάπεδα της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1998.
Ι. Βασδραβέλλης, «Ο βομβαρδισμός της εν Θεσσαλονίκη εκκλησίας του Αγίου Μηνά παρά των Ενετών», Γέρας Αντωνίου Κεραμοπούλου, Αθήναι 1953, 420-425.
Βασίλειος Απαμείας, «Η Θεσσαλονίκη της Σήμερον. Το εξελισσόμενον άστυ του Αγίου ΔΗμητρίου», Γρηγόριος ο Παλαμάς 10 (1926) 180-186, 249-251.
Γ. Βελένης, «Πολεοδομικά Θεσσαλονίκης», Αρχαιολογικό Έργο Μακεδονίας-Θράκης (ΑΕΜΘ) 10Β (1996) 491-498.
Γ. Βελένης, Μεσοβυζαντινή Ναοδομία Θεσσαλονίκης, Αθήνα 2003.
Έ. Γκαλά-Γεωργιλά & Ε. Χεκίμογλου, «Τοπογραφικά της μητροπολιτικής συνοικίας της Θεσσαλονίκης κατά την τουρκοκρατία», Θεσσαλονικέων Πόλις 17 (Απρίλιος 2005) 92-99.
Έ. Γκαλά-Γεωργιλά & Ε. Χεκίμογλου, «Η ακριβής θέση των "Ενκαντάδας". Ταύτιση βάσει αρχειακών πηγών», ΛΒ΄ Πανελλήνιο ιστορικό συνέδριο της Ελληνικής Ιστορικής Εταιρείας 27-29/5/2011, 1-12.
Αλ. Γρηγορίου & Ε. Χεκίμογλου, Η Θεσσαλονίκη των περιηγητών 1430-1930, Θεσσαλονίκη-Αθήνα 2008.
Δ. Δεβολής, «Η "κατακόμβη" του Αϊ Γιάννη των πιστών, το "νυμφαίο" των λογίων και η βυζαντινή τοπογραφία της Θεσσαλονίκης», Θεσσαλονικέων Πόλις 23 (2007) 9-55.
Β. Δημητριάδης, Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας (1430-1912), Θεσσαλονίκη 1983.
Μ. Καζαμία-Τσέρνου, «Απόπειρα τοπογραφικής προσέγγισης της Θεσσαλονίκης του 1ου αι. μ.Χ.», Μακεδονικά 32 (2001) 59-82.
Α. Καραδήμου-Γερολύμπου, Επανασχεδιασμός και ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917. Ένα ορόσημο στην ιστορία της πόλης και την ανάπτυξη της ελληνικής πολεοδομίας, Θεσσαλονίκη 1985.
Α. Καραδήμου-Γερόλυμπου & Ε. Χεκίμογλου, «Η Θεσσαλονίκη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, 1915-1919», Θεσσαλονικέων Πόλις 7 (Μάρτιος 2002) 167-182.
Ι. Κολτσίδα-Μακρή, «Η Θεσσαλονίκη μέσα από την σιγιλλογραφική μαρτυρία (8ος-10ος αι.)», Το νόμισμα στο Μακεδονικό χώρο. Νομισματοκοπεία, κυκλοφορία, εικονογραφία, ιστορία. Αρχαίοι, Βυζαντινοί και νεώτεροι χρόνοι, Πρακτικά Β¨Επιστημονικής Συνάντησης, Θεσσαλονίκη 2000, Οβολός 4 (2000) 243-268.
Θ. Μαντοπούλου-Παναγιωτοπούλου, «Ο παραθαλάσσιος ναός του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη», ΜΑκεδονικά 20 (1980) 175-192.
Θ. Μαντοπούλου-Παναγιωτοπούλου, Το κτηριακό συγκρότημα της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1985.
Θ. Μαντοπούλου-Παναγιωτοπούλου, Θρησκευτική αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη κατά την τελευταία φάση της Τουρκοκρατία (1839-1912). Εκκλησίες-Συναγωγές-Τζαμιά, Θεσσαλονίκη 1989.
Θ. Μαντοπούλου-Παναγιωτοπούλου & Ε. Χεκίμογλου, «Για ένα βυζαντινό τοίχο που χάθηκε: Μετόχι της αγιορειτικής μονής του Αγίου Παύλου στη Θεσσαλονίκη», Θεσσαλονικέων Πόλις 5 (Μάιος 2001) 109-118.
Μέγας Οδηγός Θεσσαλονίκης και Περιχώρων (1932-1933), Θεσσαλονίκη 1933.
Γ. Μέγας & Ν. Χόρμπος, Η Θεσσαλονίκη μέσα από τον φακό του Γεώργιου Λυκίδη, Αθήνα 2006.
Α. Μέντζος, Το προσκύνημα του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης στα βυζαντινά χρόνια, Αθήνα 1994.
Χ. Μπακιρτζής, «Η θαλάσσια οχύρωση της Θεσσαλονίκης», Βυζαντινά 7 (1975) 289-341.
Χ. Μπακιρτζής, «Η αγορά της Θεσσαλονίκης στα παλαιοχριστιανικά χρόνια», Πρακτικά 10ου Διεθνούς Συνεδρίου Χριστιανικής Αρχαιολογίας, Θεσσαλονίκη 28/9-4/10-1980, τ. Β΄, Θεσσαλονίκη 1984.
Α. Μπαντέλλας, Π. Σαββαΐδης & Ι. Δούκας, «Ο προσανατολισμός των ναών της Θεσσαλονίκης», Κληρονομία 15 (1983) 37-58.
Α. Ναρ, Κειμένη επί ακτή θαλάσσης..., Θεσσαλονίκη 1997.
Ν. Νικονάνος, «Οι βυζαντινές Εκκλησίες της Θεσσαλονίκης», Μακεδονία-Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη 1980, 127-164.
Π. Νίγδελης, Πέτρου Ν. Παπαγεωργίου του Θεσσαλονικέως. Αλληλογραφία (1880-1912), Θεσσαλονίκη 2004.
Σ. Σερέφας & Α. Γεωργίου, Η Θεσσαλονίκη του Excelsior, Θεσσαλονίκη 2010.
Χ. Παπαδόπουλος, «Η εκκλησιαστική ζωή και οι ναοί της Θεσσαλονίκης μετά την άλωση του 1430», Θεσσαλονίκη 7 (2008) 55-68.
Κ. Ράπτης, «Hamza Bey Τζαμί Θεσσαλονίκης: νέα στοιχεία για τη θεμελίωση του οθωμανικού μνημείου βάσει πρόσφατων ανασκαφικών ερευνών», ΑΕΜΘ 23 (2009) 285-292.
Κ. Ράπτης, «Seeking the Marketplaces of Byzantine Thessalonike», Niš and Byzantium, 13th Symposium, Ζbornik radova XΙΙI (2015) 237-249.
Σ. Ταμπάκη, Η Θεσσαλονίκη στις περιγραφές των περιηγητών 12ος-19ος αι. μ.Χ., Θεσσαλονίκη 1998.
Α. Τριβυζαδάκη, «"Βιβλίον Πρακτικών της επί των καταληφθεισών εκκλησιών επιτροπής"στη Θεσσαλονίκη του 1912 "Βιβλίον Πρακτικών της επί των καταληφθεισών εκκλησιών επιτροπής" στη Θεσσαλονίκη του 1912», ΚΟΣΜΟΣ - Επιστημονικό Περιοδικό του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, 4 (2017) 143-168.
Α. Τριβυζαδάκη, Η βυζαντινή Θεσσαλονίκη του Πέτρου Παπαγεωργίου Α΄, Κόσμος - Επιστημονικό Περιοδικό του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας Α.Π.Θ. - Μονογραφίες 6, Θεσσαλονίκη 2018.
Χ. Χατζηαντωνίου-Δεληβογιατζή, «Ο μιναρές της Ροτόντας», Θεσσαλονίκη 3 (1992) 59-74.
Μ. Χατζηιωάννου, Αστυγραφία Θεσσαλονίκης ήτοι τοπογραφική περιγραφή της Θεσσαλονίκης, εν Θεσσαλονίκη 1976 (ανατύπωση 1880).
Ε.Χεκίμογλου, «Το μητροπολιτικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης κατά τον 19ο αιώνα», Πρακτικά ΙΔ΄ Πανελλήνιου Ιστορικού Συνεδρίου, Θεσσαλονίκη 1994, 445-468.
Ε. Χεκίμογλου, Θεσσαλονίκη. Τουρκοκρατία και Μεσοπόλεμος. Κείμενα για την ιστορία και την τοπογραφία της πόλης, Θεσσαλονίκη 1996.
Ε. Χεκίμογλου, Όταν η Θεσσαλονίκη μπήκε στον 20ο αιώνα, Θεσσαλονίκη 2000.
Ε. Χεκίμογλου, Τα μυστήρια της Θεσσαλονίκης. Κείμενα για τους χαμένους τόπους της πόλης, Θεσσαλονίκη 2001.
Ε. Χεκίμογλου, «Η τύχη των κατοίκων της συνοικίας του Αγίου Δημητρίου μετά το 1478. Απόπειρα χρονολόγησης του ‘Κανουναμέ των αρχών του 16ου αιώνα’ βάσει του περιεχομένου του», Θεσσαλονικέων Πόλις 11 (Σεπτέμβριος 2003) 99-108.
Ε. Χεκίμογλου, «Συμβολή στην τοπογραφία των χριστιανικών σχολείων της Θεσσαλονίκης κατά τον δέκατο ένατο αιώνα», Θεσσαλονικέων Πόλις 17 (Απρίλιος 2005) 100-121.
Ε. Χεκίμογλου, «Άγνωστος ναός του αγίου Βλασίου στη Θεσσαλονίκη (15ος-16ος αι.)". ΚΘ΄ Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο 16-18 Μαΐου 2008, Πρακτικά, Θεσσαλονίκη 2009, 33-40.
Ε. Χεκίμογλου, «Οι καμένες συναγωγές της Θεσσαλονίκης. Κτηματογραφικός εντοπισμός των γεωγραφικών θέσεών τους (1917)», Θεσσαλονίκη 1870-1912, Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσίου, Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης 2012 (Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης 2015) 163-194.
Ε. Χεκίμογλου, «Το κτιριακό συγκρότημα Ταλμούδ Τορά της Θεσσαλονίκης. Γεωγραφική θέση, σύνθεση και σημασία για την ιστορική τοπογραφία της πόλης», 34ο Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο 2013, Πρακτικά, Θεσσαλονίκη 2015, 33-59.
Ε. Χεκίμογλου, "Η σχέση των εκπαιδευτηρίων της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Θεσσαλονίκης με τον ναό του Αγίου Μηνά: Επανεξέταση των πηγών", Θέματα ιστορίας της ελληνικής εκπαίδευσης και φύλο (19ος και 20ός αιώνας) προς τιμήν της Ομότιμης Καθηγήτριας Σιδηρούλας Ζιώγου-Καραστεργίου, Θεσσαλονίκη χ.χ. [2017] 143-163.
Ch. Bakirtzis, "The urban Continuity and the size of Late byzantine Thessaloniki", DOP 57 (2003) 35-64.
Ch. Diehl, Salonique, Paris 1920 (ελληνική μετάφραση Θεσσαλονίκη 1980).
Ch. Diehl, M. Le Tourneau & H. Saladin, Les monuments chretiens de Salonique, Paris 1918.
K. Hattersley-Smith, Byzantine Public Architecture between the fourth and the early eleventh centuries AD with special reference to the towns of Byzantine Macedonia, Thessaloniki 1996.
E. Hebrard, "Les travaux du Service Archeologique de l' Armee d' Orient a l' Arc de Triomphe "de Galerie" et a l' eglise Saint Georges a Salonique", BCH XLIV (1920) 5-40.
O. Tafrali, Topographie de Thessalonique, Paris 1913.
A. Tsioumis, "Some remarks on the Church orientation in the town of Thessaloniki", Αφιέρωμα στη μνήμη του Σωτήρη Κίσσα, Θεσσαλονίκη 2001, 663-669.
M. Vitti, Η πολεοδομική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης. Από την ίδρυσή της έως τον Γαλέριο, Αθήνα 1996.
Last Update
03-11-2020
