Aspects of didactics in Byzantine music

Power-Point Presentations, digitalized musical examples, communication via e-mail

The student assessment is based on the following: 1. an oral presentation of a project in class during the term and its written form, to be submitted by the end of the examination period, 2. an oral examination with chanting and conducting of selected troparia from the practical material of the course, as well as questions from the historical and theoretical material of the course 3. the active participation in all the activities of the course, comprising also the field work and the common organization of an educational event concerning Byzantine music.

1. Χαλδαιάκης, Αχιλλεύς. (2014). Βυζαντινομουσικολογκά, τόμος Α΄, Θεωρία. Βυζαντινὴ Μουσικολογία - 1. Εκδόσεις Σταμούλη. 2. Χαλδαιάκης, Αχιλλεύς. (2015). Παχώμιος Μοναχός, Ἑρμηνεία σύντομος εἰς τὴν καθ’ ἡμᾶς μουσικήν. Εἰσαγωγή – Κριτικὴ ἔκδοση – Σχόλια Ἁχιλλεὺς Γ. Χαλδαιάκης. Βυζαντινὴ Μουσικολογία, 5, Μνημεῖα Ἑλληνορθόδοξης Μουσικῆς, 1. Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλη.

Σημειώσεις της διδάσκουσας και η εξής βιβλιογραφία για περαιτέρω μελέτη: 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ: • Αποστολόπουλος, Θωμάς. (2002). Ὁ Ἀπόστολος Κώνστας ὁ Χῖος καὶ ἡ συμβολή του στὴ θεωρία τῆς Μουσικῆς Τέχνης. IBM, Μελέται 4. Αθήνα: Έκδ. Γρ. Στάθης. • Γαβριὴλ Ἱερομόναχος. Περὶ τῶν ἐν τῇ ψαλτικῇ σημαδίων. Επιμ. Chr. Hannick και G. Wolfram, Gabriel Hieromonachos, Abhandlung über den Kirchengesang. Monumenta Musicae Byzantinae, Corpus Scriptorum de Re Musica, Ι. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1985. • Γιαννέλος, Δημήτρης. (2009). Σύντομο Θεωρητικό Βυζαντινής Μουσικής. Κατερίνη: Επέκταση. • Γιαννόπουλος, Εμμανουήλ Στ. (2011). Θεωρητικὲς ὑπηχήσεις καὶ μουσικὲς κλίμακες Γρηγορίου τοῦ Πρωτοψάλτου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. • Ἰωάννης Πλουσιαδηνός. Ἑρμηνεία τῆς παραλλαγῆς. Επιμ. Αντώνιος Αλυγιζάκης, Η οκταηχία στην ελληνική λειτουργική υμνογραφία (σ. 235-239). Θεσσαλονίκη: Πουρναράς, 1985. • Καράς, Σίμων. (1982). Μέθοδος τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς. Θεωρητικόν. 2 τ. Αθήνα: Σύλλογος πρὸς Διάδοσιν τῆς Ἐθνικῆς Μουσικῆς. • Μανουὴλ Χρυσάφης. Περὶ τῶν ἐνθεωρουμένων τῇ ψαλτικῇ τέχνῃ καὶ ὧν φρονοῦσι κακῶς τινες περὶ αὐτῶν. Επιμ. D. Conomos, The Treatise of Manuel Chrysaphes, The Lampadarios: On the Theory of the Art of Chanting and on Certain Erroneous Views That Some Hold About it. Monumenta Musicae Byzantinae, Corpus Scriptorum de Re Musica, II. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1985. • Μαυροειδής, Μάριος. (1999). Οι μουσικοί τρόποι στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο βυζαντινός ήχος, το αραβικό μακάμ, το τούρκικο μακάμ. Αθήνα: Fagotto. • Μουσικὴ Ἐπιτροπὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. (1888). Στοιχειώδης Διδασκαλία τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς, ἐκπονηθεῖσα ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ Ψαλτηρίου ἐν ἔτει 1883. Κωνσταντινούπολις. Eπαν. Αθήνα: Κουλτούρα, 1978. • Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ. Εἰσαγωγὴ εἰς τὸ θεωρητικὸν καὶ πρακτικὸν τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. Εἰσαγωγή, κριτικὴ ἔκδοση κειμένου παρὰ Ἐμμανουὴλ Στ. Γιαννόπουλου (β΄ έκδ.). Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2007. • Χουρμούζιος Χαρτοφύλαξ. Εἰσαγωγὴ εἰς τὸ θεωρητικὸν καὶ πρακτικὸν τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς. Αύτόγραφα τοῦ Θεωρητικοῦ, Ἠχογραφημένα μέλη. Επιμ. Γ. Κωνσταντίνου. Βατοπαιδινὴ Μουσικὴ Βίβλος, Μουσικολογικὰ Μελετήματα 2. Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου. • Χρύσανθος Ἀρχιεπίσκοπος Διρραχίου ὁ ἐκ Μαδύτων. Θεωρητικὸν Μέγα τῆς Μουσικῆς. Εκδ. Π. Πελοπίδου. Τεργέστη: τυπογραφία M. Weis, 1832, επαν. Κουλτούρα. • Χρύσανθος ὁ ἐκ Μαδύτων. Θεωρητικὸν μέγα τῆς μουσικῆς. Τὸ ἀνέκδοτο αὐτόγραφο τοῦ 1816. Τὸ ἔντυπο τοῦ 1832. Κριτικὴ ἔκδοση ὑπὸ Γεωργίου Ν. Κωνσταντίνου. Βατοπαιδινὴ Μουσικὴ Βίβλος, Μουσικολογικὰ Μελετήματα 1. Άγιον Όρος: Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, 2007. • Gertsman, Εvgeny Vladimirovich. (Επιμ., 1994). Petersburg Theoreticon. Odessa: Variant Publishers. • Giannopoulos, Emmanouil. (2013). Collections of Byzantine Chant Treatises in Manuscripts of the 17th and 18th Centuries. The Continuation of the Tradition. Σε Gerda Wolfram & Christian Troelsgård (επιμ.), Tradition and Innovation in Late- and Postbyzantine Liturgical Chant II, Proceedings of the Congress held at Hernen Castle, the Netherlands, 30 October – 3 November 2008, Eastern Christian Studies, 17 (σ. 97-122). Leuven, Paris, Walpole, MA: A.A. Bredius Foundation, Peeters. • Konstantinou, Georgios N. (2012). Teoria și practica muzicii bisericești. Volumul I. Traducere Adrian Sîrbu. Iași: Asociația Culturală Byzantion. • Raasted, Jørgen. (Eπιμ., 1983). The Hagiopolites, A Byzantine Τreatise on Musical Theory. Preliminary Edition. Cahiers de l’ Institut du Moyen-Âge Grec et Latin, 45. • Tardo, Lorenzo, Jeromonaco. (1938). Lʼ antica melurgia bizantina nellʼ interpretazione della Scuola Monastica di Grottaferrata. Grottaferrata. 2. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ Β.Μ.: √ Iστορία της παιδαγωγικής Β.Μ. √ Μέθοδοι διδασκαλίας Β.Μ., προσαρμοσμένες σε διάφορες ηλικίες, θεσμικά πλαίσια, ειδικά μαθήματα Α. Γενικές επισκοπήσεις και προβληματισμοί: α. Εισαγωγικά, ιστορικά: • Α. Χαλδαιάκης, “Ἡ διδασκαλία τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης: Παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον”, σε: Α. Χαλδαιάκης, Βυζαντινομουσικολογικά, Βυζαντινὴ Μουσικολογία – 1, Αθήνα 2010: Κυριακίδη, σ. 29-87. • Αθανάσιος Βουρλής, Ἡ ἱερὰ ψαλμωδία ὡς μέσον ἀγωγῆς (Ἠθικομουσικολογικὴ μελέτη), Αθήνα 1995. • Antonios Alygizakis, “The Contribution of the Ecumenical Patriarchate to the Research and Education of Ecclesiastic Music”, Ανακοίνωση στο Ιnternational Symposion of Byzantine Music, Academia de Muzică “Gheorghe Dima”, Cluj-Napoca, International Cultural Association Riga’s Chart, Athens, Direcţia pentru Cultură, Culte şi Patrimoniu Cultural Naţional a Jud. Neamţ, Piatra Neamţ 2002. β. Δεδομένα στη σύγχρονη εποχή: • Α. Αλυγιζάκης, “O Θεσμικός Εκσυγχρονισμός των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της Βυζαντινής Μουσικής”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 195-198. - Στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Θέματα επιμόρφωσης: • Κωνσταντίνος Καραγκούνης, Ἡ διδασκαλία τῆς Ἑλληνικῆς Μουσικῆς στὴν πρωτοβάθμια καὶ δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση, Βόλος 2005. • Αντώνιος Πατρώνας, “To Mάθημα της Βυζαντινής Μουσικής”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 252-254. • Γεώργιος Πατρώνας, “Η Συστηματική Ανάπτυξη της Διδακτικής και Παιδαγωγικής της Βυζαντινής Μουσικής και τα Οφέλη της”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 249-251. • Κωνσταντίνος Πατσαντζόπουλος, “Επιμόρφωση-Εξομοίωση Εκπαιδευτικών Μουσικής Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 265-269. • Αθανάσιος Σαλαμάνης, “H Ανάγκη Επιμόρφωσης στο Χώρο της Βυζαντινής Μουσικής σε Θέματα Εκκλησιαστικής Αγωγής και Καλλιτεχνικής (Μουσικής) Παιδείας”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 290-297. - Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: • Γρηγόριος Στάθης, “Bυζαντινή Μουσικολογία”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 45-51. • Δημήτριος Γιαννέλος, “H Βυζαντινή Μουσικολογία στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου: Μαθήματα και Ερευνητική Δραστηριότητα”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 63-74. • Αχιλλέας Χαλδαιάκης, “Βυζαντινομουσικολογικὲς μεταπτυχιακὲς σπουδές. Ὀργάνωση καὶ προοπτικές”, σε: Α. Χαλδαιάκης, Βυζαντινομουσικολογικά, Βυζαντινὴ Μουσικολογία – 1, Αθήνα 2010: Κυριακίδη, σ. 993-1005. • Δημήτριος Μπαλαγεώργος, “Συγγενείς Επιστημονικές Ειδικότητες, επίκουροι προαγωγής της βυζαντινής μουσικολογίας σ’ ένα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 242-246. • Παναγιώτης Παναγιωτίδης, “Διαθεματικὴ προσέγγιση διδασκαλίας τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης”, Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, έτος 89, τεῦχος 812 (2006), σ. 1023-1028. - Σε ωδεία και μουσικές σχολές: • Λυκούργος Αγγελόπουλος, “Η Διδασκαλία της Βυζαντινής Μουσικής στα Ωδεία και τις Μουσικές Σχολές κατά το β΄ μισό του 20ού αιώνα”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 153-156. • Απόστολος Παπαδόπουλος, “Η Συμβολή του Πρωτοψάλτου Σπυρίδωνος Περιστέρη στην Ωδειακή Εκπαίδευση”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 239-241. • Αθανάσιος Καραμάνης, “Το Μυστικό της Επιτυχίας του Διδακτικού μου Έργου”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 247-248. - Σε άλλες χώρες: • Νicolae Gheorghiţă, “Tradition and Renewal in the Romanian Byzantine Music Education”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 148-152. • Toυ ιδίου, “Oι Καλλιτεχνικές και Μουσικολογικές Σπουδές Βυζαντινής Μουσικής στη Ρουμανία”, ό.π., σ. 235-238. • Μιλτιάδης Παππάς, “Η Θέση της Θρησκευτικής Μουσικής στην Ανώτατη Εκπαίδευση της Τουρκίας. Σκέψεις-Προτάσεις”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 255-264. Β. Ειδικοί τομείς: • Κωνσταντίνος Καραγκούνης, “Aνάλυση και διδακτική του βυζαντινού εκκλησιαστικού μέλους”, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Μουσική Θεωρία και ανάλυση – Μεθοδολογία και Πράξη, Πρακτικά Συμποσίου, 29.09.-1.10. 2006, Θέρμη Θεσσαλονίκης, επιμ. Κώστας Τσούγκρας, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 337-345. • Του ιδίου, “Ἡ ρυθμικὴ ἀνάλυση τῶν μελῶν ὡς μέσον διδασκαλίας τῆς Ψαλτικῆς”, ανακοίνωση στο Δ΄ Διεθνές Συνέδριο Μουσικολογικό και Ψαλτικό «Θεωρία καὶ Πράξη τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης». «Τὰ γένη τῆς Ρυθμοποιίας» καὶ τρέχοντα «Ψαλτικὰ Θέματα», Αθήνα, 10.12.2009. • Ανδρέας Γιακουμάκης, “Ἡ διδακτικὴ τῆς Ὀκταηχίας”, Θεωρία καὶ πράξη τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης. Ἡ Ὀκταηχία, Πρακτικὰ Γ’ Διεθνοῦς Συνεδρίου Μουσικολογικοῦ καὶ Ψαλτικοῦ. Ἀθήνα, 17-21 Ὀκτωβρίου 2006, επιμ. Δ. Μπαλαγεώργος/Γρ. Αναστασίου, Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος – ΙΒΜ, έκδ. Γρ. Στάθης, Aθήνα 2010, σ. 553-557. • Γεώργιος Πατρώνας, “Ἡ διδακτικὴ τῆς Ὀκταηχίας• Ἐρευνητικὲς προσεγγίσεις”, Θεωρία καὶ πράξη τῆς Ψαλτικῆς Τέχνης. Ἡ Ὀκταηχία, Πρακτικὰ Γ’ Διεθνοῦς Συνεδρίου Μουσικολογικοῦ καὶ Ψαλτικοῦ. Ἀθήνα, 17-21 Ὀκτωβρίου 2006, επιμ. Δ. Μπαλαγεώργος/Γρ. Αναστασίου, Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος – ΙΒΜ, έκδ. Γρ. Στάθης, Aθήνα 2010, σ. 602-605. • Γρηγόριος Αναστασίου, “Tα κρατήματα της Ψαλτικής Μελοποιίας αναφορικά προς το θεματικό τρίπτυχο έρευνα-εκπαίδευση-καλλιτεχνικό έργο”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 161-171. • Θωμάς Αποστολόπουλος, “Eποπτικά μουσικά όργανα για τη διδασκαλία ελληνικής παραδοσιακής μουσικής”, Εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο για τα παραδοσιακά μουσικά όργανα, Καστοριά, Ιούνιος 2001. • Δημήτριος Γιαννέλος, “H Συμβολή της Πληροφορικής στην Έρευνα και τη Διδασκαλία της Βυζαντινής Μουσικής. Μια πρώτη προσέγγιση”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 199-209. • Ιωάννης Παπαθανασίου, “Παλαιογραφία της Μουσικής: Η Προσέγγιση των Πηγών στα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 286-289. • Θωμάς Αποστολόπουλος, “Θεωρία Βυζαντινής Μουσικής – Επαναπροσέγγιση της Διδασκαλίας”, Μελουργία, επιμ. Α. Αλυγιζάκης, Έτος Α΄, τεύχος Α΄, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 274-279. • Μaria Alexandru, “Στοχασμοί για το μάθημα «Εισαγωγή στη Βυζαντινή Μουσική»”, Βυζαντινός Μουσικός Πολιτισμός, Δεύτερο Διεθνές Συνέδριο του Αμερικανικού Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικής και Υμνολογίας, 10-14 Ιουνίου 2009, Αθήνα (υπό δημοσίευση).