Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Οι στόχοι του μαθήματος Θεωρία του Χώρου – Ιστορία της Αρχιτεκτονικής όπως αυτό απευθύνεται στους φοιτητές του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών είναι πολλαπλοί και προσαρμοσμένοι στις ανάγκες του συγκεκριμένου Τμήματος.
Η κατανόηση της έννοιας της αρχιτεκτονικής και γενικότερα του δομημένου περιβάλλοντος και του χώρου είναι πρωταρχικός στόχος. Η έννοια της αρχιτεκτονικής αναλύεται αρχικά μέσα από τις τρεις παραμέτρους που έθεσε ο αρχαίος συγγραφέας Βιτρούβιος, δηλαδή την Firmitas-utilitas-venustas (στερεότητα – λειτουργικότητα και αισθητική/συμβολισμός). Πέραν των οπτικών και αισθητικών επιζητείται η κατανόηση των ψυχολογικών παραμέτρων της αρχιτεκτονικής και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των κτιρίων και της ανθρώπινης κοινότητας τόσο σήμερα όσο και στο παρελθόν. Αναλύονται έννοιες όπως η αντίληψη του χώρου, τα στοιχεία του και η δυναμική του αυτοτελώς και μέσα στις διάφορες εποχές.
Σημαντικός στόχος του μαθήματος είναι να παρέχει γνώση σχετικά με τα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά επιτεύγματα του ανθρώπου και να διευρύνει με τον τρόπο αυτό την ανθρωπιστική παιδεία των καλλιτεχνών. Τα επιτεύγματα αυτά παρουσιάζονται με επιστημονική μέθοδο και χρονολογική σειρά. Τα μνημεία συσχετίζονται με τις γενικότερες κοινωνικές συνθήκες και τα κινήματα του πνεύματος κάθε εποχής. Γίνεται προσπάθεια να κατανοηθούν και να εκτιμηθούν οι μορφές του παρελθόντος, πολλές από τις οποίες αποτελούν και σήμερα τμήματα του περιβάλλοντος χώρου μας. Η προσπάθεια αυτή συνοδεύεται από στυλιστικές αναλύσεις και ερμηνείες παραδειγμάτων αρχιτεκτονικών συνθέσεων από τους ιστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα, των οποίων οι αρχιτεκτονικές και άλλες αξίες άντεξαν στον χρόνο. Η κατανόηση και η ανάλυση της σχέσης της αρχιτεκτονικής με τις εικαστικές τέχνες αλλά και τις εφαρμοσμένες είναι καίριο θέμα των μαθημάτων. Έτσι η ανάλυση των αρχιτεκτονικών επιτευγμάτων και της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής συνοδεύεται πάντα από αντίστοιχα καλλιτεχνικά ρεύματα και εξελίξεις.
Μέσα από το μάθημα ενθαρρύνεται η οπτική παρατήρηση του δομημένου περιβάλλοντος. Καταβάλλεται προσπάθεια ώστε η παρατήρηση να πηγαίνει πέρα από την απλή εικόνα που παρουσιάζεται στον αμφιβληστροειδή και να γίνεται διαδικασία ανάλυσης και κριτικής σκέψης. Μέσα από τη διαδικασία αυτή αναμένεται ο εμπλουτισμός των εικόνων που δέχεται ο φοιτητής και η διεύρυνση των οριζόντων του για τη βελτίωση των εκφραστικών του δυνατοτήτων και μέσων.
Τέλος επιχειρείται η ευαισθητοποίηση των φοιτητών σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς και η συμβολή, μέσω της γνώσης και της κατανόησης, στην προστασία των μνημείων του παρελθόντος, και στη διατήρηση του πλούτου της μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς.Να αποκτήσουν γνώσεις καθώς και μεθοδολογικά παιδαγωγικά εργαλεία για να διδάξουν τις γνώσεις που αποκτούν στην αισθητική στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
To μάθημα συμβάλλει στην παιδαγωγική και διδακτική επάρκεια.
Περιεχόμενο Μαθήματος
Το μάθημα προσφέρει μία συνολική επισκόπηση της αστικοποίησης και της αρχιτεκτονικής παραγωγής των μεγάλων πολιτισμών που αναπτύχθηκαν γύρω από τη Μεσόγειο από τη νεολιθική εποχή ώς το τέλος της Αρχαιότητας με έμφαση στην κλασική ελληνική αρχιτεκτονική. Γίνεται σύντομη παρουσίαση και κριτική ανάλυση των εδραιωμένων αντιλήψεων για την εμφάνιση, εξέλιξη και παρακμή των κυρίαρχων αρχιτεκτονικών ρευμάτων της κάθε περιόδου. Η εξέταση βασίζεται στη σύνδεση του ευρύτερου ιστορικού – πολιτικού και πολιτισμικού πλαισίου, που διαμόρφωσε και διαμορφώθηκε από τις εξελίξεις στην εδραίωση του αστικού πολιτισμού, και των εκάστοτε αρχιτεκτονικών ρευμάτων. Παρουσιάζονται, αναλύονται και ερμηνεύονται έργα - κλειδιά, που συμπυκνώνουν και αντιπροσωπεύουν τους πολιτισμικούς επικαθορισμούς κάθε περιόδου, οι οποίοι με τη σειρά τους διαμορφώνουν τις εξελίξεις στο πέρασμα του χρόνου. Αναλύονται έτσι με συνοπτικό τρόπο οι θεωρίες για τις συνέχειες και τις τομές στην εξέλιξη της Αρχιτεκτονικής της περιόδου. Συγκεκριμένα τα μαθήματα οργανώνονται ως εξής:
1. Εισαγωγή στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής και στη Θεωρία του Χώρου. Βασικές έννοιες
2. Νεολιθική αρχιτεκτονική στην Ευρώπη και γύρω από τη Μεσογειακή λεκάνη.
3. Αιγυπτιακή αρχιτεκτονική. Πυραμίδες, ναοί και κοσμικά κτίρια.
4. Η αρχιτεκτονική των λαών της Μεσοποταμίας. Περσική αρχιτεκτονική. Χετταίοι και Χιττίτες.
5. Η αρχιτεκτονική στη Μινωική Κρήτη και στη Μυκηναϊκή Ελλάδα
6. Η αρχιτεκτονική στην Ελλάδα και τις ελληνικές αποικίες κατά τη τη γεωμετρική και την αρχαϊκή εποχή. Ο δωρικός ρυθμός στην Ελλάδα και στην Κάτω Ιταλία. Ζητήματα ορολογίας και ερμηνείας. Οι δωρικοί ναοί.
7. Ο Ιωνικός ρυθμός στην Ελλάδα και την Ιωνίας. Οι ιωνικοί ναοί. Μορφολογικά και κατασκευαστικά ζητήματα της κλασικής αρχιτεκτονικής. Οι οπτικές διορθώσεις ή εκλεπτύνσεις
8. Τα μνημεία της Ακρόπολης των Αθηνών κατά τον 5ο αιώνα. Παρθενών, Ερέχθειο, Προπύλαια και ναός Απτέρου Νίκης.
9. Ο τέταρτος αιώνας. Ο κορινθιακός ρυθμός. Η ελληνιστική εποχή. Τα μνημεία.
10. Τα δημόσια κτίρια στην Αρχαία Ελλάδα. Θέατρα, βουλευτήρια, χορηγικά μνημεία, στοές. Η αγορά, τα κτίριά της και η σημασία του δημόσιου χώρου. Το Ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα. Η κατοικία στην Αρχαία Ελλάδα.
11. Ετρούσκοι και Ρωμαίοι. Ρωμαϊκή αρχιτεκτονική. Τα υλικά και οι κατασκευαστικές μέθοδοι των Ρωμαίων. Η επίδραση της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Γέφυρες, υδραγωγεία, θέατρα, αμφιθέατρα, λουτρά και θέρμες.
12. Η Ρωμαϊκή πολεοδομία. Το ρωμαϊκό Forum. Τα ανάκτορα, οι επαύλεις και οι κατοικίες.
13. Η αρχιτεκτονική και η πολεοδομία στη Θεσσαλονίκη κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή. Επίσκεψη στη Ρωμαϊκή Αγορά, στο Γαλεριανό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης και στο Αρχαιολογικό Μουσείο.
Λέξεις Κλειδιά
Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Κρήτη, Μυκήνες, κλασική αρχιτεκτονική, ρωμαϊκή αρχιτεκτονική
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
J. Gympel (μετάφραση Α. Χατζηανδρέου), Ιστορία της Αρχιτεκτονικής. Από την αρχαιότητα έως σήμερα, εκδ. Κöneman, 2006, σ. 6-13.
W. Müller-Wiener (μετάφραση Μ. Σμίτ-Δούνα), Η αρχιτεκτονική στην Αρχαία Ελλάδα, Θεσσαλονίκη, 1995.
R. Furneau-Jordan (μετάφραση Δ. Ηλίας), Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, Αθήνα, 1981, 9-93.
E. Gombrich (μετάφραση Λ. Κάσδαγλη), Το χρονικό της τέχνης, Αθήνα, 1998