Νεοπλατωνικές ερμηνείες του πλατωνικού "Παρμενίδη"

Εμβάθυνσης / Εμπέδωσης Γνώσεων

Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αναμένεται μέσω του μεταπτυχιακού σεμιναρίου: - να γνωρίσουν εις βάθος τη θεολογική σκέψη (δηλ. τη φιλοσοφία για τις πρώτες αρχές του παντός) των ελλήνων φιλοσόφων του τέλους της Αρχαιότητας· - να ασκηθούν στην εκπόνηση και συγγραφή επιστημονικού δοκιμίου με θέμα από την περιοχή της αρχαίας Φιλοσοφίας.

Ο διάλογος "Παρμενίδης" διαβάζεται σήμερα κυρίως ως έργο απορητικό και ίσως ανατρεπτικό, στο οποίο ο Πλάτων συνειδητοποιεί και εκθέτει τα προβλήματα που προκύπτουν από τη διδασκαλία του για τις Ιδέες. Εντελώς διαφορετική υπήρξε η ερμηνεία του "Παρμενίδη" στην αρχαιότητα. Ιδωμένος αρχικά ως διάλογος «ελεγκτικός» ή «λογικός», δηλ. είτε ως λογική άσκηση στην οποία ελέγχεται ο Ζήνων ο Ελεάτης στο δικό του πεδίο είτε ως γνήσιο παράδειγμα πλατωνικής διαλεκτικής, ο "Παρμενίδης" ερμηνεύθηκε από τους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους, αρχής γενομένης με τον Πλωτίνο, ως περιέχων στο δεύτερο μέρος του (135d 6 κεξ.) ένα θεολογικό σύστημα, στο οποίο περιγράφονται οι αναβαθμοί της πραγματικότητας όπως προκύπτουν από την απόλυτη αρχή του παντός. Κομβική υπήρξε εδώ η ερμηνεία του Πλωτίνου ("Εννεάδες", Ε΄ 1, 8), σύμφωνα με την οποία οι τρεις πρώτες «υποθέσεις» του δεύτερου μέρους του διαλόγου (εν, εν πολλά, εν και πολλά) αντιστοιχούν στις τρεις αρχικές υποστάσεις, δηλ. στο Εν, στον Νου και στην Ψυχή. Σηματοδοτείται έτσι η μετάβαση από τον Μεσοπλατωνισμό στον Νεοπλατωνισμό (σύμφωνα με τις καθιερωμένες στην ιστορία της φιλοσοφίας ονομασίες), καθώς ο "Παρμενίδης" αντικαθιστά τον "Τίμαιο" ως προς την κανονικότητα, γίνεται δηλ. ο διάλογος από τον οποίο πρέπει να εκκινεί η ερμηνεία οποιουδήποτε άλλου διαλόγου του πλατωνικού έργου. Το μεταπτυχιακό σεμινάριο, το οποίο έχει σκοπό να διερευνήσει την κορυφαία αυτή στιγμή της ελληνικής φιλοσοφίας (η οποία συμπίπτει με το τέλος της), θα βασιστεί κυρίως σε επιλεγμένα χωρία από τα έργα "Περί της κατά Πλάτωνα θεολογίας" και "Υπόμνημα εις τον Πλάτωνος Παρμενίδην" του Πρόκλου, καθώς και από την πραγματεία "Περί των πρώτων αρχών" και το "Υπόμνημα εις τον Πλάτωνος Παρμενίδην" του Δαμασκίου. Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες στο σεμινάριο θα αναλάβουν να παρουσιάσουν και να συζητήσουν αφενός τα επιχειρήματα με βάση τα οποία οι νεοπλατωνικοί εξηγητές διακρίνουν τις διαφορετικές υποθέσεις στο δεύτερο μέρος του διαλόγου και αφετέρου τις διαφορετικές ερμηνείες τους σχετικά με την αντιστοίχιση των υποθέσεων στους αναβαθμούς της πραγματικότητας.

Νεοπλατωνισμός, Ελληνική θεολογία, Πρώτες Αρχές

30-07-2019