Υμνολογία
| Τίτλος | Υμνολογία / Hymnology |
| Κωδικός | Υ307 |
| Σχολή | Θεολογική |
| Τμήμα | Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού |
| Κύκλος / Επίπεδο | 1ος / Προπτυχιακό |
| Περίοδος Διδασκαλίας | Χειμερινή |
| Υπεύθυνος/η | Δημοσθένης Κακλαμάνος |
| Κοινό | Ναι |
| Κατάσταση | Ενεργό |
| Course ID | 600018252 |
| Τίτλος | Υμνολογία |
| Ακαδημαϊκό Έτος | 2020 – 2021 |
| Περίοδος Τάξης | Χειμερινή |
| Διδάσκοντες μέλη ΔΕΠ | |
| Ώρες Εβδομαδιαία | 3 |
| Class ID | 600167176
|
Πρόγραμμα Τάξης
| Κτίριο | Θεολογική |
| Όροφος | Όροφος 3 |
| Αίθουσα | ΑΙΘΟΥΣΑ B (99) |
| Ημερολόγιο | Τετάρτη 15:00 έως 18:00 |
Τύπος Μαθήματος
Γενικού Υποβάθρου
Τύπος Μαθήματος 2016-2020
- Υποβάθρου
- Επιστημονικής Περιοχής
Τύπος Μαθήματος 2011-2015
Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού
Τρόπος Παράδοσης
- Πρόσωπο με πρόσωπο
Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
- e-Οδηγός Σπουδών https://qa.auth.gr/el/class/1/600167176
- Στον ιστοχώρο του Τμήματος: https://www.past.auth.gr/el/node/3055
- eLearning (Moodle): https://elearning.auth.gr/course/view.php?id=4589
Erasmus
Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές
προγραμμάτων ανταλλαγής.
Γλώσσα Διδασκαλίας
- Ελληνικά (Διδασκαλία, Εξέταση)
- Αγγλικά (Εξέταση)
- Γαλλικά (Εξέταση)
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Στο τέλος του εξαμήνου οι φοιτητές θα:
- αναγνωρίζουν, περιγράφουν και συγκρίνουν τα επιμέρους είδη των υμνογραφικών κειμένων
- εντοπίζουν και περιγράφουν τα θεολογικά στοιχεία των υμνογραφικών κειμένων
- αναλύουν κρτικά και συγκριτικά τα υμνογραφικά κείμενα με άλλα θεολογικά γραμματειακά είδη
Γενικές Ικανότητες
- Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
- Αυτόνομη εργασία
- Ομαδική εργασία
- Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
- Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα
- Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
Περιεχόμενο Μαθήματος
Παρουσιάζονται οι πηγές και τα είδη της πρώιμης και βυζαντινής Υμνογραφίας και η βασική υμνογραφική ορολογία. Γίνεται διεξοδική αναφορά στις κύριες περιόδους της λειτουργικής υμνογραφίας. Εξετάζεται η προέλευση και η εξέλιξη της υμνογραφίας της αρχαϊκής Εκκλησίας, η γένεση και η εξέλιξη του Κοντακίου και του ασματικού Κανόνα. Παρουσιάζονται οι βασικότεροι υμνογράφοι της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου και επιχειρείται θεολογική και γραμματολογική προσέγγιση επιλεγμένων υμνογραφικών κειμένων.
1. Εισαγωγικά για τον επιστημονικό κλάδο της Υμνολογίας, τη θέση του στην επιστήμη της Θεολογίας και τη συνάφειά του με άλλες ανθρωπιστικές επιστήμες. Εργαλεία μελέτης της Υμνολογίας (Instrumenta Studiorum). Εγχειρίδια και Κλείδες της Υμνολογίας.
2. Πηγές της Υμνολογίας: Λειτουργικά Βιβλία - Υμνογραφικές Συλλογές.
3. Τα Υμνογραφικά είδη - Υμνογραφική ορολογία.
4. Η Υμνογραφία της αρχαϊκής Εκκλησίας. Η πρώτη λειτουργική ποίηση.
5. Η ακμή της Υμνογραφίας. Το Κοντάκιο: Γένεση – Ονομασία – Δομή, Περιεχόμενο, Γλώσσα του Κοντακίου.
6. Ρωμανός ο Μελωδός: Βιογραφικά - Υμνογραφικό έργο.
7. Ο Ακάθιστος Ύμνος: Ιστορική, φιλολογική και θεολογική προσέγγιση.
8. Η ποίηση των Κανόνων Ι: Γένεση και ονομασία του Κανόνα – Περιεχόμενο και χαρακτήρας – Βιβλικές ωδές και δομή – Γλώσσα και μέτρο.
9. Η ποίηση των Κανόνων ΙΙ: α) Κανόνας και ορθόδοξο δόγμα, β) Ο Μέγας Κανών: Ιστορική – φιλολογική και θεολογική προσέγγιση.
10. Υμνογραφικά κέντρα και ποιητές των Κανόνων Ι: α) Σαββαΐτες υμνογράφοι (Ανδρέας Κρήτης, Ιωάννης Δαμασκηνός, Κοσμάς ο Μελωδός) β) Στουδίτες Υμνογράφοι (Θεόδωρος Στουδίτης, Ιωσήφ Στουδίτης, Κλήμης Στουδίτης, Κυπριανός Στουδίτης).
11. Υμνογραφικά κέντρα και ποιητές των Κανόνων ΙΙ: α) Ιταλοέλληνες Υμνογράφοι (Μεθόδιος, Ιωσήφ ο Υμνογράφος, Γεώργιος, Θεοφάνης ο Γραπτός) β) Πατριάρχες και Επίσκοποι Υμνογράφοι: Γερμανός Α´, Ταράσιος, Φώτιος, Γεώργιος Νικομηδείας, Ιωάννης Μαυρόπους γ) Μοναχοί Υμνογράφοι: Κασσιανή, Συμεών Μεταφραστής).
12. Η παρακμή της Υμνογραφίας (ια´ αιώνας και εξής): Οι υμνογράφοι και οι σχολιαστές των ύμνων.
13. Μεταβυζαντινή Υμνογραφία: Νικόλαος Μαλαξός, Μανουήλ Κορίνθιος, Μελέτιος Συρίγος, Νικόδημος Αγιορείτης - Aγιορείτες Υμνογράφοι.
Λέξεις Κλειδιά
Υμνογραφία, Λειτουργική Ποίηση, Υμνογράφοι, Λειτουργικά Βιβλία
Τύποι Εκπαιδευτικού Υλικού
- Σημειώσεις
- Διαφάνειες
- Ήχος
- Βιβλίο
Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών
Χρήση Τ.Π.Ε.
- Χρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία
- Χρήση Τ.Π.Ε. στην Επικοινωνία με τους φοιτητές
Περιγραφή
Διδασκαλία με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων (παρουσιάσεις με powerpoint και videoclips). Ηλεκτρονική υποστήριξη με βοηθητικό υλικό και ασκήσεις μέσω της πλατφόρμας Blackboard. Επικοινωνία με τους φοιτητές και συμβουλευτική στήριξη με τη χρήση e-mails
Οργάνωση Μαθήματος
| Δραστηριότητες | Φόρτος Εργασίας | ECTS | Ατομικά | Ομαδικά | Erasmus |
|---|---|---|---|---|---|
| Διαλέξεις | 39 | 1,6 | ✓ | ✓ | |
| Σεμινάρια | 6 | 0,2 | ✓ | ✓ | |
| Μελέτη και ανάλυση βιβλίων και άρθρων | 53 | 2,1 | ✓ | ✓ | ✓ |
| Εξετάσεις | 2 | 0,1 | ✓ | ✓ | |
| Σύνολο | 100 | 4 |
Αξιολόγηση Φοιτητών
Περιγραφή
Δύο ώρες γραπτών εξετάσεων στην ύλη που καλύφθηκε κατά τη διάρκεια του εξαμήνου (80%). Προσμετράται και η ενεργός συμμετοχή στο μάθημα και η γραπτή εργασία (20%).
Μέθοδοι Αξιολόγησης Φοιτητών
- Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης (Συμπερασματική)
- Γραπτή Εξέταση με Ερωτήσεις Εκτεταμένης Απάντησης (Συμπερασματική)
- Γραπτή Εργασία (Διαμορφωτική)
Βιβλιογραφία
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
- Γ. Φίλιας, Εισαγωγή στην Ιστορία και Θεολογία των εκκλησιαστικών ύμνων, εκδ. Γρηγόρης, Αθήνα 2018.
- Σημειώσεις, διαθέσιμες στην πλατφόρμα του e-learning
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Θ. Δετοράκης, Βυζαντινή Υμνογραφία (Πανεπιστημιακές παραδόσεις) Ηράκλειο 1997.
Θ. Δετοράκης, Κοσμάς ο Μελωδός. Βίος και έργο, [Ανάλεκτα Βλατάδων 28], Θεσσαλονίκη 1979.
Δ. Κακλαμάνος, Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου Κανόνες Οκτώηχοι εις τα Εισόδια της Θεοτόκου. Εισαγωγή - Κριτική έκδοση, Ι. Μ. Παντοκράτορος - Άγιον Όρος 2017.
Κ. Μητσάκης, Βυζαντινή Υμνογραφία, τ. Α´: Από την Καινή Διαθήκη έως την Εικονομαχία, Θεσσαλονίκη 1971.
Ε. Μίνεβα, Το Υμνογραφικό έργο του Μάρκου Ευγενικού, εκδ. Κανάκη, Αθήνα 2004.
Θ. Ξύδης, Βυζαντινή Υμνογραφία, Αθήνα 1978.
Κ. Παΐδας, Εισαγωγή στη Βυζαντινή Ποίηση. Λόγια κοσμική Ποίηση, Θρησκευτική Ποίηση και Υμνογραφία, Θεσσαλονίκη 2006.
Α. Παναγιώτου, Ο Ιωάννης Μαυρόπους υμνογράφος του αγίου Νικολάου, [Βυζαντινή Γραμματεία 5], Αθήνα 2008.
Γ. Παπαγιάννης, Ακάθιστος Ύμνος. Άγνωστες πτυχές ενός πολύ γνωστού κειμένου, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006.
Σ. Πασχαλίδης, Το Υμναγιολογικό έργο των Κολλυβάδων. Συμβολή στη μελέτη της αγιολογικής γραμματείας της περιόδου της Τουρκοκρατίας, εκδ. Βάνιας Θεσσαλονίκη 2017.
Π. Πάσχος, Λόγος και Μέλος. Εισαγωγή στην βυζαντινή-λειτουργική Υμνογραφία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τ. Α´: Προεισαγωγικά, [Υμναγιολογικά Κείμενα και Μελέτες 6], Αθήνα 1999.
I. Πολέμης, Κανόνες εις τον όσιον Αθανάσιον τον Αθωνίτην. Κριτική έκδοσις, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφέλιμων βιβλίων, Αθήναι 1993.
Δ. Στρατηγόπουλος, Ο Νικόλαος Μαλαξός, πρωτόπαπας Ναυπλίου, και το συγγραφικό του έργο, [Βυζαντινά Κείμενα και Μελέται 47], Θεσσαλονίκη 2008.
Δ. Στρατηγόπουλος, Ο ιερός Φώτιος υμνογράφος του αγίου Νικολάου, [Βυζαντινή Γραμματεία 6], Αθήνα 2009.
Ε. Τωμαδάκης, Ιωσήφ ο Υμνογράφος. Βίος και έργον, [«Αθηνά», Σύγγραμμα Περιοδικόν της εν Αθήναις Επιστημονικής Εταιρείας, Σειρά Διατριβών και Μελετημάτων 11], εν Αθήναις 1971.
W. Horandner, Η Ποίηση στη βυζαντινή κοινωνία. Μορφή και Λειτουργία, (μτφρ. Ι. Βάσσης - Μ. Λουκάκη), εκδ. Κανάκη, Αθήνα 2017.
Τελευταία Επικαιροποίηση
27-09-2022
