Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
-να μάθουν να προσεγγίζουν κριτικά και να αναλύουν τη σύγχρονη ιστορία των Βαλκανίων
-να εντοπίζουν τις ομοιότητες και τις διαφορές στην ιδεολογική τους συγκρότηση, την πολιτική και την κοινωνική ζωή
-να ερμηνεύουν τις διαφορετικές προσλήψεις του ιστορικού παρελθόντος από τους βαλκανικούς λαούς
Περιεχόμενο Μαθήματος
Το μάθημα στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με τα σημαντικότερα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία των Βαλκανίων μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Επρόκειτο τόσο για πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές αλλαγές όσο και για βαθύτατες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτειακές μεταβολές.
Εβδομάδα #1 Ανακαλύπτοντας τα Βαλκάνια
Τι σημαίνει ο όρος Βαλκάνια. Γεωγραφικά όρια. Πολιτικές και πολιτισμικές σημασιοδοτήσεις. Νοοτροπίες και στερεότυπα. Βαλκάνια και Δύση. Οριενταλισμός
Εβδομάδα #2 Ο Μεσοπόλεμος. Μέρος Πρώτο
Τα νέο εδαφικό status quo. Ανταλλαγές πληθυσμών. Πρόσφυγες και μειονότητες. Αλυτρωτισμός. Πολιτειακές μεταβολές και πολιτικές αντιπαραθέσεις.
Εβδομάδα #3 Ο Μεσοπόλεμος. Μέρος Δεύτερο
Οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές. Το αγροτικό ζήτημα.
Εβδομάδα #4 Η βαλκανική προσέγγιση της δεκαετίας του 1930
Βαλκανικές Διασκέψεις. Το Βαλκανικό Σύμφωνο.
Εβδομάδα #5 Οι πολιτικοί θεσμοί: Ο στρατός και η βασιλεία
Η διαδικασία συγκρότησης αξιόμαχου στρατού, η κοινωνική του σύνθεση, η εμπλοκή του στις πολιτικές εξελίξεις καθώς και ο ρόλος των διαφόρων μυστικών οργανώσεων αποτελούν τα σημεία αναφοράς της παρουσίασης. Ο ρόλος του βασιλικού θεσμού.
Εβδομάδα#6 Η εμφάνιση του κομμουνισμού
Στη συγκεκριμένη ενότητα θα παρουσιασθούν οι βασικές ιδεολογικές θέσεις του κινήματος του κομμουνισμού, ο μηχανισμός της εξάπλωσής του στη Βαλκανική και οι επιπτώσεις του στην πολιτική ζωή των επί μέρους κρατών. Επίσης, θα αναλυθεί η κοινωνική συγκρότηση των βαλκανικών κομμουνιστικών κομμάτων, οι μεταξύ τους σχέσεις και οι επαφές με τη Σοβιετική Ένωση. Τέλος ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί στην επίδραση του βαλκανικού κομμουνιστικού κινήματος στο Μακεδονικό Ζήτημα.
Εβδομάδα #7 Το Μακεδονικό Ζήτημα. Μέρος Πρώτο
Η δράση της ΕΜΕΟ και της ΕΜΕΟ (Ενωμένης). Πολιτικές, διπλωματικές, οικονομικές και κοινωνικές συνιστώσες.
Εβδομάδα #8 Φασισμός, Ναζισμός και Αντίσταση
Κύριοι άξονες της ανάλυσης είναι: Η εμφάνιση φασιστικών και ναζιστικών πολιτικών σχηματισμών στα Βαλκάνια, η κοινωνική τους διαστρωμάτωση, το πολιτικό και ιδεολογικό οπλοστάσιό τους. Τα Βαλκάνια στο άρμα του Άξονα. Η συγκρότηση αντιστασιακών οργανώσεων, η πολιτική των εξόριστων κυβερνήσεων. Η Απελευθέρωση, νέα οράματα αλλά και νέα δεδομένα.
Εβδομάδα #9 Οι Μεγάλες Δυνάμεις
Θα παρουσιαστεί συνολικά η πολιτική των εκάστοτε Μεγάλων Δυνάμεων στο χώρο των Βαλκανίων. Τα ιδιαίτερα στρατηγικά συμφέροντα της κάθε χώρας, η μέθοδος της «προστασίας» και της επέμβασης, ο συσχετισμός των δυνάμεων, η αμφίδρομη σχέση με τα Βαλκανικά Κράτη, οι επιπτώσεις και η σημασία τους.
Εβδομάδα #10 Το Μακεδονικό Ζήτημα. Μέρος Δεύτερο
Η σλαβομακεδονική εθνογέννεση. Αίτια και συνέπειες. Η βουλγαρογιουγκοσλαβική διαμάχη. Η ιστορία ως πολιτικό και διπλωματικό επιχείρημα.
Εβδομάδα #11 Τα Βαλκάνια στον Ψυχρό Πόλεμο. Μέρος Πρώτο (1949-1974).
Οικοδομώντας τις λαϊκές δημοκρατίες. Το ιδιότυπο γιουγκοσλαβικό πείραμα. Εντάσεις και υπερβολές. Ιδεοληψίες και στερεότυπα.
Εβδομάδα #12 Τα Βαλκάνια στον Ψυχρό Πόλεμο. Μέρος Δεύτερο (1975-1989).
Η ήπια προσέγγιση. Η άνοδος νέων πολιτικών δυνάμεων. Η πολιτική των μεταρρυθμίσεων. Κοινωνικές επαναστάσεις και καθεστωτικές μεταβολές.
Εβδομάδα #13 Επανάληψη και προετοιμασία για τις εξετάσεις
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
Σπυρίδων Σφέτας, Εισαγωγή στη Βαλκανική Ιστορία, τόμ.Β΄, Από τον Μεσοπόλεμο στη λήξη του Ψυχρού Πολέμου (1919-1989), εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2011
Μαρία Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου, Οι βαλκανικοί λαοί. Από την τουρκική κατάκτηση στην εθνική αποκατάσταση (14ος-19ος αιώνας) (Θεσσαλονίκη, 1991, εκδόσεις Βάνιας)
Stevan Pavlowitch, A History of the Balkans 1804-1945 (Λονδίνο & Νέα Υόρκη, 1999)
Barbara Jelavich, History of the Balkans, τόμ.2 (Cambridge University Press, 1999, ανατύπωση)