Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
1 να κατανοήσουν τις μεθόδους επιστημονικής προσέγγισης των συγχρόνων μεθόδων μελέτης του αρχαίου κόσμου.
2. να εξοικειωθούν με τα δεδομένα γνώσης της ιστορίας της έρευνας των ελληνιστικών χρόνων.
3. να κατανοήσουν της έννοιας του "συστήματος',της "παράδοσης" και του "νεωτερισμού ως κατεξοχήν χαρακτηριστικά της Ελληνιστικής εποχής.
4. να προσεγγίσουν τις έννοιες της 'κεντρομόλου" κοινωνίας των κλασικών χρόνων και της "κεντρόφυγου" κοινωνίας των ελληνιστικών χρόνων.
Περιεχόμενο Μαθήματος
Κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής εποχής συντελείται μια άνευ προηγουμένου ανάμειξη των πληθυσμών. Την χρονική αυτή περίοδο μεταναστεύουν όλο και περισσότεροι Έλληνες στο χώρο της Ανατολής, που τον έχουν γνωρίσει από τις εκστρατείες του Αλεξάνδρου, με σκοπό να ακολουθήσουν ένα καινούργιο και καλύτερο τρόπο ζωής απ’ αυτόν που είχαν μέχρι τότε στο χώρο των πατρογονικών τους εστιών. Το γεγονός αυτό επιφέρει μια διεύρυνση στον τρόπο σκέψης των Ελλήνων, η οποία δεν καθορίζεται πλέον από τα στενά πλαίσια του ελληνοκεντρισμού των κλασικών χρόνων, αλλά από την ευρύτερη συμμετοχή των ανθρώπων στον ελληνικό τρόπο σκέψης. Οι πνευματικοί ορίζοντες των ανθρώπων της εποχής διευρύνονται και μεταβάλλονται σύμφωνα με το καινούργιο κοσμοείδωλο. Κατά τη διάρκεια αυτής της νέας εποχής δημιουργείται για πρώτη φορά μια σαφής διάκριση ανάμεσα σε δύο πολιτισμικές πραγματικότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να περιγραφούν με τους όρους της «τοπικής» και της «ουτοπικής» αντίληψης του κόσμου. Η πρώτη μορφή διακρίνεται για το στατικό και κλειστό χαρακτήρα, ενώ η δεύτερη αντίστοιχα για το δυναμικό και ανοικτό της χαρακτήρα. Η κίνηση ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο καταστάσεις θεωρείται ως μια μετάβαση από ένα κλειστό και περιορισμένο σύστημα προς το χώρο του απέραντου και του αχανούς. Παύει να υφίσταται πλέον η έννοια του κέντρου που αποτελεί ένδειξη σταθερότητας και αρμονίας και χαρακτηριστικό όλων των κοινωνιών με θρησκείες «εθνικού χαρακτήρα». Ο άνθρωπος των ελληνιστικών χρόνων ζει σε περίοδο «κρίσης της ελευθερίας». Οι νόμοι του πατρογονικού περιβάλλοντός του, που του υπαγόρευαν να ζει σύμφωνα με τους κανόνες της φυλής του και της πόλης κράτους, δεν αποτελούν πλέον καθοριστικό παράγοντα επιλογής, γεγονός που επηρεάζει καθοριστικά τον τρόπο σκέψης καθώς και τη θρησκευτική συμπεριφορά των ατόμων που ζουν σ’ ένα οικουμενικό και συγκρητιστικό πλέον περιβάλλον. Από την οργανωμένη κοινωνική και θρησκευτική ζωή της πόλης – κράτους μεταβαίνουν σ’ έναν κόσμο άμετρης ελευθερίας, μεταβολών και διαρκούς περιπλάνησης. Όσο περισσότερο αποξενώνεται ο άνθρωπος, όμως, από την πατρογονική του εστία τόσο περισσότερο αισθάνεται να καταλαμβάνεται από ένα αίσθημα ανασφάλειας. Ζει μέσα σε μια διαρκή περιπλάνηση, χωρίς προορισμό και κυρίως χωρίς δυνατότητα επιστροφής στο αρχικό σημείο της εκκίνησής του.
Λέξεις Κλειδιά
Ελληνιστική εποχή, περιπλάνηση, κεντρομόλος (κοινωνία), κεντρόφυγος (κοινωνία), συγκρητισμός, οικουμενισμός, "ανατολικές λατρείες" ελληνρωμαϊκών χρόνων
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
1. W. Burkert, Ancient Mystery Cults (Carl Newell Jackson Lectures), Cambridge, Mass:Harvard University Press, 1987.
2. L.H. Martin, Hellenistic Religions: An Introduction, Oxford: Oxford University Press, 1987.
3. L.H. Martin, "The Anti-Individualistic Ideology of Hellenistic Age", Numen 41 (1994), 117-140.
4. Π. Πάχης, "Η περιπλάνηση του ατόμου κατά τη διάρκεια της ελληνορωμαϊκής εποχής", επιστημονικ΄ηεπετηρίδα Θεολογικής Σχολής. Νέα Σειρά. Τμήμα Θεολογίας, τομ. 12, Θεσσαλονίκη, 2002, σελ. 273-323.
5. Π.Παχής, Ίσις Καρποτόκος, τομ. Ι: Προλεγόμενα στον συγκρητισμό των ελληνιστικών χρόνων, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας, 2003.
6. P.Pachis, "Hominids vagis vitam: The Wandering of Homo Hellenisticus in an Age of `transformation", in: W. Braun-r. McCutcheon (eds.), Realting Religion. Essays in Honor of Jonathan Z. Smith,London-Oakville:Equinox, 2008, pp.388=405.
7. J.Z. Smith, Map is not Territory. Studies in the History of Religions, Leiden: Brill, 1978.
8. J. Z. Smith, "Here, There and Anywhere", in: J. Z . Smith, Relating Religion. Essays in the Study of Religion, Chicago:Chicago University Press, 2004.