ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Τον 20ο αιώνα ο κλάδος της φιλοσοφίας του δικαίου γνώρισε διαρκείς ανατροπές, που εκδηλώθηκαν παράλληλα στην ηπειρωτική νομική παράδοση όσο και στο αγγλοσαξωνικό χώρο. Μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, ωστόσο, η ένταση, η συστηματικότητα αλλά και το βάθος των φιλοσοφικών αντιπαραθέσεων μεταξύ αγγλοσαξώνων στοχαστών οδήγησε, με τη συνδρομή της ευρύτατης διάδοσης του γλωσσικού εργαλείου, στη σταδιακή επικράτηση των όρων της φιλοσοφικής συζήτησης που αυτοί έχουν θέσει και στις χώρες της ηπειρωτικής παράδοσης. Με τη μορφή αυτή η φιλοσοφία του δικαίου άρχισε να έχει μια πρωτόγνωρη ουσιώδη επιρροή στη νομική πράξη. Άρχισε να επηρεάζει καθοριστικά την επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται στο πλαίσιο ιδίως της συνταγματικής δικαιοσύνης αλλά και της δικαιολόγησης των νομοθετικών επιλογών. Ωστόσο, το πεδίο του παγκοσμιοποιημένου αυτού διαλόγου παραμένει ακόμη εν πολλοίς απρόσιτο στους νέους νομικούς των ηπειρωτικών συστημάτων, καθώς τα προγράμματα σπουδών εστιάζουν σε μια κλαδική ύλη, οργανωμένη με τρόπο που ανάγεται σε παλαιότερες στιγμές της ηπειρωτικής παράδοσης. Γι' αυτό μαθησιακοί στόχοι του συγκεκριμένου μαθήματος είναι: Να μυηθούν οι φοιτητές στις εξελίξεις της νομικής σκέψης, που έχουν δώσει τα τελευταία 50 χρόνια δυναμικό ρόλο τη φιλοσοφία του δικαίου, ιδίως στον αγγλοσαξωνικό χώρο. Να εξοικειωθούν με τη τεχνική ορολογία των συζητήσεων, ώστε να καταστεί εφικτό αφ'ενός να ωφεληθού, αφ' ετέρου δε να συμβάλλουν ίσωσς στην επιστημονική έρευνα και διάλογο που εξελίσσεται σε διεθνές επίπεδο Να αποκτήσουν διανοητικό εξοπλισμό που θα τους επιτρέψουν να γεφυρώσουν στη σκέψη τους τις διαφορετικές παραδόσεiς Να αποκτήσουν σαφή επίγνωση της κρισιμότητας και του καθοδηγητικού ρόλου της φιλοσοφικής επιχειρηματολογίας για τη νομική πράξη, ιδίως μέσα από την ανάδειξη του πρακτικού χαρακτήρα της φιλοσοφίας του δικαίου και την επίδρασή της στη πρακτική μέθοδο των νομικών. Να αναδείξει το ηθικά και πολιτικά διακυβεύματα που μοιραία υποκρύπτουν οι νομικές διχογνωμίες και να τους εμφυσήσει αίσθημα ευθύνης για την ερμηνευτική τους στάση

Ο άξονας γύρω από τον οποίο οργανώνονται οι παραδόσεις είναι η τοποθέτηση των συγχρόνων ρευμάτων στο κομβικό ζήτημα της σχέσης του δικαίου με την ηθική. Αφετηρία αποτελεί έτσι η εδραίωση των θετικιστικών ρευμάτων κατά τον 19ο αιώνα. Οι επιμέρους θεματικές που αρθρώνονται γύρω από τον άξονα αυτό είναι: 1. Η εδραίωση του νομικού θετικισμού: βρετανοί ωφελιμιστές - η εννοιοκρατία των γερμανών ρωμαϊστών – η βουλησιαρχία των νομικών προσταγών. 2. Η αντιφορμαλιστική πρόκληση του μεσοπολέμο: στροφή σε σκοπούς και συμφέροντα – θεσμοκρατία – κοινωνική μηχανική - νομικός ρεαλισμός. 3. Η ανασύνταξη του θετικισμού (Hans Kelsen, H.L.A. Hart): αντιπαράθεση με το αναγεννημένο φυσικό δίκαιο και τον ρεαλισμό – αποστάσεις από τον παραδοσιακό θετικισμό – η επινόηση της περιγραφικής “κανονιστικότητας” 4. Η διαμάχη για τη διακριτική ευχέρεια του δικαστή και τη φύση της δικαιοδοτικής πράξης: ο διάλογος Hart - Fuller– η έφοδος του Dworkin κατά του θετικισμού– η αμυντική στάση του ήπιου θετικισμού 5. H διαμάχη για τη φύση και τη δεσμευτικότητα των κανόνων δικαίου: μια σύγκρουση μέσα στο θετικιστικό στρατόπεδο, H.L.A. Hart, J. Raz, N.McCormick – η αξίωση ορθότητας και ο ηπειρωτικός αντιθετικισμός του R. Alexy. 6. Οι εντεινόμενες αποκλίσεις από τον θετικιστικό κανόνα: οικονομική θεωρία του δικαίου – θεωρίες αναλογικότητας και στάθμισης -ριζοσπαστικός σκεπτικισμός (critical legal studies, θεωρίες βιοπολιτικής).

προσταγές, κυριαρχία, κανόνας, σκοποί του δικαίου, συμφέρον, ρεαλισμός, ελεύθερη ερμηνεία, απόφαση, γλώσσα του δικαίου, εσωτερική σκοπιά, νομικό σύστημα, βασικός κανόνας κανόνας αναγνώρισης, αξία του ανθρώπου, φυσικό δίκαιο, διακριτική ευχέρεια, ορθότητα νομικής κρίσης, αρχές δικαίου, δικαιώματα, πρακτικός λόγος, λόγοι αυθεντίας, αξίωση ορθότητας, οικονομική ανάλυση, στάθμιση, βιοπολιτική, δίκαιο και λογοτεχνία

22-06-2022