ΜΠΑΡΟΚ – ΡΟΚΟΚΟ

Mε την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα: - εξοικειωθούν μεθοδολογικά με την ιστορία και τη θεωρία της τέχνης του Μπαρόκ και του Ροκοκό (17ος – 18ος αιώνας) και τη σχετική ορολογία - αναγνωρίζουν τα ιδιαίτερα τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των έργων τέχνης του Μπαρόκ και του Ροκοκό - είναι σε θέση να προσδιορίσουν τους ιστορικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες και συνθήκες δημιουργίας των έργων τέχνης του 17ου και 18ου αιώνα - έχουν ασκηθεί στην αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών μέσα από τη χρήση Βιβλιογραφίας και Νέων Τεχνολογιών και στην εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον - έχουν αναπτύξει δεξιότητες για αυτόνομη και ομαδική εργασία - προάγουν την ελεύθερη, δημιουργική και επαγωγική σκέψη Οι μαθησιακοί στόχοι του μαθήματος θα επιτευχθούν μέσα από την παράδοση στην αίθουσα, τη συμμετοχή των φοιτητών με διαλογική συζήτηση και ασκήσεις. Επίσης μέσα από τη συγγραφή εργασιών, μέσα από τις οποίες οι φοιτητές θα ασκηθούν στην πράξη σε όσα μαθαίνουν στη θεωρία. Η αξιοποίηση καινοτόμων μεθοδολογιών και εποπτικών μέσων όπως οπτικοακουστικό υλικό και πολυμέσα, θα συμβάλλουν στον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας, στη συνεχή διεύρυνση του εμπειρικού πεδίου αναφοράς των σπουδαστών, στην καλύτερη διατήρηση των παραστάσεων που δίνουν περιεχόμενο στη θεωρητική διδασκαλία και στην απόκτηση ενεργητικού ρόλου κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.

1. Εισαγωγή στην τέχνη του 17ου αιώνα. Χρονικά και γεωγραφικά όρια. Βασικές έννοιες. Ιστορικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο: Οι αυλές της Ευρώπης και η άνοδος της αστικής τάξης. Ρασιοναλισμός. Μεταρρύθμιση και Αντιμεταρρύθμιση. Propaganda fidae: τέχνη, Καθολική Εκκλησία και Νέος Κόσμος. Τέχνη και Προτεσταντισμός. Η τέχνη στην υπηρεσία της απολυταρχίας. Αισθητικές αρχές του Μπαρόκ: Αντικλασικές τάσεις, σημεία συνάντησης και τομές με τον Μανιερισμό. Η σημασία του Μιχαήλ Αγγέλου. Θεμελιώδεις εκφραστικές αρχές του Μπαρόκ κατά H. Wölfflin: ζωγραφικότητα, βάθος, ενότητα, ανοιχτή φόρμα και σχετική σαφήνεια. 2. Σκηνοθετημένος χώρος και εκφραστική δραματικότητα στο ιταλικό Μπαρόκ. Ζητήματα σύνθεσης στην αρχιτεκτονική, την κηποτεχνία και τη γλυπτική. Σύνθεση των τεχνών: η συμμετοχή της γλυπτικής και της ζωγραφικής στο αρχιτεκτονικό έργο. Η quadratura. Θεατρικές διαμορφώσεις του γλυπτικού χώρου. Σημαντικοί αρχιτέκτονες και γλύπτες και εμβληματικά έργα στην Ιταλία: Giacomo della Porta, Carlo Maderno, Pietro da Cortona, Gian Lorenzo Bernini, Francesco Borromini, Carlo Rainaldi, Pietro Longhena, Francesco Mochi, Nicola Salvi. 3. Φως, έκφραση και χειρονομία στην Μπαρόκ ζωγραφική της Ιταλίας. Η οικογένεια των Carracci.    Domenichino, Guido Reni, Elisabetta Sirani. Εκφραστική δραματικότητα και ρεαλισμός: η περίπτωση του Caravaggio. Καραβατζιστές και τενεμπριστές εντός και εκτός Ιταλίας: Bartolomeo Manfredi, Orazio και Artemisia Gentileschi, Σχολή της Ουτρέχτης, αδελφοί Le Nain, Georges de La Tour. 4. Ο «χρυσός» 17ος αιώνας: Ισπανία. Το Μπαρόκ στην υπηρεσία του καθολικισμού και της απόλυτης μοναρχίας στην Αυτοκρατορία «όπου ο ήλιος δε δύει ποτέ». Συνθήκες δημιουργίας και ανάπτυξης, σημαντικά καλλιτεχνικά κέντρα, σχέσεις με την Ιταλία. Ο χρυσός αιώνας της ζωγραφικής: Diego Rodriguez da Silva y Velásquez, Jusepe de Ribera (Lo Spagnoletto), Francisco de Zurbarán, Bartolomé Estaban Murillo. Αρχιτεκτονική: Fernando De Casas y Novoa, Francisco Hurtado Izquierdo, οικογένεια Churriguera, Narciso de Tomé, Leonardo de Figueroa. Εμβληματικά έργα στην Ιβηρική χερσόνησο και στη Λατινική Αμερική (Μεξικό, Περού, Χιλή, Ισημερινός). Γλυπτική: Alonso Cano, Juan Martínez Montañés, Gregorio Fernández. 5. Ο «χρυσός» 17ος αιώνας: Κάτω Χώρες. Η ζωγραφική στην καθολική Φλάνδρα και την προτεσταντική Ολλανδία. Φλάνδρα και Αμβέρσα. Peter Paul Rubens, Anthony van Dyck, Peter Snyders, Jacob Jordaens. Θεματολογία, παραγγελιοδότες, καλλιτεχνική κινητικότητα στην Ευρώπη. Καλλιτεχνικά κέντρα της Ολλανδίας: Άμστερνταμ, Χάαρλεμ, Ντελφτ. Νέες συνθήκες στο εμπόριο έργων τέχνης και η πατρωνία της αστικής τάξης. Η ιεραρχία των ζωγραφικών ειδών και η καθιέρωση της τοπιογραφίας, της νεκρής φύσης, των σκηνών καθημερινής ζωής, της tronie και της ομαδικής προσωπογραφίας στην προτεσταντική ζωγραφική: τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά και ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Το έργο του Rembrandt van Rijn. Johannes Vermeer, Frans Hals, Jacob van Ruisdael, Jan van Goyen, Meindert Hobbema, Willem Kalf, Pieter Claesz., Rachel Ruysch, Maria van Oostervijk, Clara Peeters. Ζωγραφικός ιλλουζιονισμός και θεωρία: η πραγματεία του van Hoogstraten (1678). Σύσταση συλλογών και cabinets de curiosités κατά τον 17ο αιώνα, μέσα από την μελέτη επιλεγμένων πινάκων: naturalia, mirabilia, artificialia. 6. Κλασικισμός και grand style στη Γαλλία κατά τον 17ο αιώνα. Η τέχνη στην υπηρεσία του Βασιλιά Ήλιου (Λουδοβίκου ΙΔ’ της Γαλλίας). Ίδρυση των Βασιλικών Ακαδημιών Ζωγραφικής, Γλυπτικής και Αρχιτεκτονικής. Δημιουργία των Βασιλικών Βιοτεχνιών. Μπαρόκ και κλασικιστική αρχιτεκτονική στη Γαλλία: Salomon de Brosse, François Mansart, Jacques Lemercier, Louis Le Vau, Jules Hardouin-Mansart. Η «διαμάχη των αρχαίων και των μοντέρνων»: η περίπτωση του Claude Perrault. Οι Βερσαλλίες ως πρότυπο ανακτορικής αρχιτεκτονικής. O André Le Nôtre και η γαλλική κηποτεχνία. Ο Vauban και η οχυρωματική αρχιτεκτονική. Φορμαλιστικές προσεγγίσεις της Αρχαιότητας και ραφαηλικά πρότυπα στη ζωγραφική: το grand style: Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Simon Vouet, Eustache Le Sueur, Charles Le Brun. Μπαρόκ γλυπτική: Pierre Puget, François Girardon, Guillaume Coustou. 7. Επιβιώσεις και Αναβιώσεις. Μπαρόκ τέχνη στην Αγγλία: Άνθηση της προσωπογραφίας: William Dobson, George Jamesone, Godfrey Kneller, Peter Lely, John Michael Wright. Η αγγλική αρχιτεκτονική κατά τον 17ο αιώνα: μπαρόκ (Christopher Wren, John Vanbrugh, Nicholas Hawksmoor) και παλλαδιανισμός (Inigo Jones, John Webb). Αρχιτεκτονικός κλασικισμός και το ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική της Αναγέννησης. Επιβιώσεις του Μπαρόκ στο α΄ μισό του 18ου αιώνα: όψιμη μπαρόκ αρχιτεκτονική στη Γερμανία (Fischer vol Erlach, Jakob Prandtauer, Johann Lukas von Hildebrandt, Christophe Dientzenhofer, Matthäus Daniel Pöppelmann) και τη Ρωσία (επί Πέτρου Α΄ και επί Ελισάβετ Α’), νέο-παλλαδιανισμός και ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική της Αναγέννησης: (έκδοση του Vitruvius Britannicus, αγγλική μετάφραση του Βιτρουβίου, έργα των Richard Boyle 3ου Earl Burlington, William Kent, John Vardy). 8. Ροκοκό, η τέχνη της οικειότητας. Ετυμολογία των όρων rocaille/rococo. Η περίοδος της γαλλικής Αντιβασιλείας (1715-1723) και οι συνθήκες γέννησης του ροκοκό. Αντίδραση στο Μπαρόκ: ανάλαφρος και παιγνιώδης χαρακτήρας, ασυμμετρία και ρευστότητα μορφών. Ο ρόλος της αριστοκρατίας ως παραγγελιοδότη. Ιδιωτικές διασκεδάσεις και οι αρχές της άνεσης και της οικειότητας στην αρχιτεκτονική. Η διαμόρφωση του hôtel particulier και της maison de plaisance. 9. Fêtes galantes και petite manière. Η ροκοκό ζωγραφική στη Γαλλία: θεματολογία και αισθητικές αρχές. Η γέννηση ενός νέου ζωγραφικού είδους: η fête galante και ο Antoine Watteau. Jean-Honoré Fragonard, François Lemoyne, François Boucher, Jean-François de Troy, Charles-Joseph Natoire, Nicolas Lancret, Jean-Baptiste Van Loo, Jean Pillement, Maurice Quentin de La Tour, Jean-Siméon Chardin. Η εξάπλωση του ροκοκό εκτός Γαλλίας: η ζωγραφική στην Ιταλία (Giovanni Battista Tiepolo, Pietro Longhi, Rosalba Carriera) και την Αγγλία (William Hogarth, Thomas Gainsborough). Ανάλυση αισθητικών αρχών μέσα από τη σύγκριση έργων παρόμοιας θεματικής από το Μπαρόκ και το Ροκοκό. 10. Εξωτισμός και διακοσμητικότητα. Επαφές Ευρώπης και Κίνας. Εισαγωγή πρώτων υλών και έργων τέχνης. Chinoiseries, turqueries και arabesques. Άνθηση των διακοσμητικών τεχνών.    Ο ρόλος του αρχιτέκτονα-διακοσμητή: Gilles-Marie Oppenord, Juste-Aurèle Meissonnier, Germain Boffrand, Nicolas Pineau, Jacques de Lajoue. Διακοσμητική γλυπτική: . Edmé Bouchardon, Jean-Baptiste Lemoyne, Claude Michel, Etienne Falconnet. Κυκλοφορία και διάδοση διακοσμητικών μοτίβων μέσω χαρακτικών. Αργυροχρυσοχοΐα και έργα σε πορσελάνη. Ο ρόλος των ευρωπαϊκών Βασιλικών Βιοτεχνιών. Πρωσικό και ρωσικό ροκοκό. Οι πρώτες αντιδράσεις ενάντια στο ροκοκό. 11.-13. Παρουσιάσεις εργασιών

Απόλυτη μοναρχία, Μεταρρύθμιση, Αντιμεταρρύθμιση, propaganda fidae, ρασιοναλισμός, μπαρόκ, quadratura, ιλλουζιονισμός, ζωγραφικότητα, βάθος, ενότητα, ανοικτή φόρμα, δραματικότητα, νατουραλισμός, chiaroscuro, τενεμπρισμός, νεκρή φύση, ρωπογραφία, cabinet de curiosité, διαμάχη αρχαίων και μοντέρνων, grand style, κλασικισμός, νεο-παλλαδιανισμός, ροκοκό, hôtel particulier, maison de plaisance, petite manière, fête galante, αριχτέκτονας-διακοσμητής, chinoiserie, turquerie, arabesque

23-01-2024