Η ΕΣΔΑ ΚΑΙΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΕ .

Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού

Στόχος του μαθήματος είναι να - εξοικειωθούν οι φοιτητές με την ερμηνεία και εφαρμογή της ΕΣΔΑ και του ΧΘΔ - οξυνθεί η ικανότητά τους να διακρίνουν τις πηγές του δικαίου(διεθνείς και εθνικές) κατά την επίλυση πρακτικών ζητημάτων που θέτει η δικαστηριακή πράξη. Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές / φοιτήτριες θα μπορούν να: - Παρουσιάζουν και αναλύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα σε επίπεδο διεθνών/περιφερειακών συστημάτων έννομης προστασίας(ΕΣΔΑ και ΧΘΔ της ΕΕ) με την βοήθεια νομολογιακών παραδειγμάτων. - οριοθετούν τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ εθνικού Συντάγματος, ΕΣΔΑ και ενωσιακού δικαίου καθώς και των ερμηνευτικών μεθόδων που υιοθετούν τόσο οι θεωρητικοί του δικαίου όσο και η εθνική νομολογία για την αρμονική συνύπαρξη των τριών αυτών διακριτών επιπέδων έννομης προστασίας. - Αναλύουν και κατανοούν νομολογιακά παραδείγματα στα πεδία του δημοσίου δικαίου, του αστικού δικαίου, του εργατικού δικαίου, της πολιτικής δικονομίας και του ποινικού δικαίου, όπου εντοπίζεται η εφαρμογή κανόνων της ΕΣΔΑ και του ΧΘΔ και ανιχνεύονται επιρροές των κανόνων αυτών στην ερμηνεία των εθνικών κανόνων.

Συντονίστρια: Μ. Καϊάφα-Γκμπάντι Ι. Προσφορά σεμιναρίου στο 6ο εξάμηνο ΙΙ. Κατανομή σε 14 εβδομάδες: Διδακτέα ύλη και διδάσκοντες 1η εβδομάδα (4 ώρες) (Π.Στάγκος): Εισαγωγή στην κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ευρώπη-Ι • Ο πλουραλισμός των εννόμων τάξεων και η πολυμέρεια της ένδικης προστασίας στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην Ευρώπη: ΕΣΔΑ, δίκαιο της ΕΕ, εθνικό δίκαιο. • Το εύρημα του διαλόγου των δικαστών, η δυναμική και τα αποτελέσματά του – Παραδείγματα από την ευρωπαϊκή και την εθνική νομολογία. 2η εβδομάδα (4 ώρες) (Π.Στάγκος) Εισαγωγή στην κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ευρώπη-ΙΙ • Η αμείλικτη πραγματικότητα των συγκρούσεων μεταξύ θεμελιωδών δικαιωμάτων – Παραδείγματα από την ευρωπαϊκή και την εθνική νομολογία. • Η τάση προς ένα συγκεντρωτικό, ευρωπαϊκό έλεγχο της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην Ευρώπη – Η (μελλοντική) προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΔΑ ως καταλύτης αυτής της τάσης και η υπεραξία της για την εθνική προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου 3η εβδομάδα: Δημόσιο (Π. Μαντζούφας-Λ. Παπαδοπούλου) Μεθοδολογικά: - Η σχέση εθνικού Συντάγματος, ΕΣΔΑ και ενωσιακού δικαίου - Σύμφωνη με την ΕΣΔΑ και το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία του νόμου και του Συντάγματος -Αρχή της αναλογικότητας: ΔΕΕ, ΕΔΔΑ και εθνικά δικαστήρια Ουσιαστικά θέματα -I: -ΕΣΔΑ και θρησκευτική ελευθερία - ΕΣΔΑ και σωματεία (συλλογική αυτονομία) 4η εβδομάδα: Δημόσιο (Π. Μαντζούφας-Λ. Παπαδοπούλου) Ουσιαστικά θέματα -II: -ΕΣΔΑ και απαλλοτριώσεις -ΕΣΔΑ, ΔΕΕ και προσωπικότητα o C-291/12 – Schwarz (δακτυλικά αποτυπώματα στα διαβατήρια δεν παραβιάζουν τα ά 6 και 7 Χάρτας ΘΔ ΕΕ) o Επαγγελματική ελευθερία και δικαίωμα ελεύθερης εγκατάστασης – αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων αποκτηθέντων σε διαφορετικό –Κ-Μ -Aρχή της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως εθνικής ή φυλετικής καταγωγής -ΕΣΔΑ και σύμφωνο συμβίωσης (προσωπική και οικογενειακή ζωή) 5η εβδομάδα: ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ και Αστικό (Κ. Φουντεδάκη) Ι. ΕΣΔΑ και προστασία της προσωπικότητας 1. Υγεία και σωματική ακεραιότητα (ιδίως: η συναίνεση σε ιατρικές πράξεις) 2. Όνομα, εικόνα, φήμη 3. Ιδιωτική ζωή 4. Ελευθερία της έκφρασης, της επιστήμης και της τέχνης ΙΙ. ΕΣΔΑ και οικογενειακό δίκαιο 1. Έννοια «οικογενειακής ζωής» και αξιοποίησή της στο ελληνικό δίκαιο 2. Θέματα ομόφυλων ζευγαριών 3. Θέματα συγγένειας και υποβοηθούμενης αναπαραγωγής 6η εβδομάδα: ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ και περιουσιακές αξιώσεις (Α. Βαλτούδης) Α. Η έννοια της περιουσίας Β. Προστατευόμενα πρόσωπα Γ. Η αρχή της ειρηνικής απόλαυσης των αγαθών Δ. Η στέρηση της περιουσίας 1. Έννοια 2. Προϋποθέσεις επιτρεπτής στέρησης 3. Ο ρόλος της αποζημίωσης ειδικότερα Ε. Οι περιορισμοί των περιουσιακών δικαιωμάτων 1. Έννοια 2. Προϋποθέσεις επιτρεπτού περιορισμού 3. Ο ρόλος της αποζημίωσης ειδικότερα ΣΤ. Συμπερασματικές παρατηρήσεις 7η εβδομάδα: ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και Εργατικό Δίκαιο (Α.Καζάκος) 1.Οι συνδικαλιστικές ελευθερίες ως θεμελιώδεις ελευθερίες στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο και η αρχή της αποτελεσματικής προστασίας 1.1.Ένα παράδειγμα εφαρμογής: Υπάγονται τα μνημονιακά νομοθετικά μέτρα στην Ελλάδα στο πεδίο εφαρμογής του Χάρτη (άρθρο 51); 1.2.Σύγκρουση των συνδικαλιστικών ελευθεριών με την επιχειρηματική ελευθερία και την αρχή της ανταγωνιστικότητας σε συνθήκες ασύμμετρης παγκοσμιοποίησης και οικονομικής κρίσης 2.Παράγωγο ενωσιακό δίκαιο προστασίας και αποπροστασίας των εργαζομένων 2.1.Η προστασία: Η οδηγία 70/1999 για την απαγόρευση της κατάχρησης των συμβάσεων ορισμένου χρόνου και τα εθνικά (ελληνικά) ισοδύναμα μέτρα, η οδηγία 98/59 για τις ομαδικές απολύσεις και η οδηγία 2001/23 για τη διατήρηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε περίπτωση μεταβιβάσεων επιχειρήσεων – Οι ex lege ομαδικές απολύσεις κατά τη μεταβίβαση των επιχειρήσεων του ομίλου της Ολυμπιακής και της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. – Το μνημονιακό μέτρο της αύξηση των ορίων των ομαδικών απολύσεων το 2014 - Ανάλυση της σχετικής νομολογίας της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου 2.2.Η αποπροστασία: Οι επισφαλείς εργασιακές σχέσεις στο παράγωγο δίκαιο της ΕΕ (μεταξύ άλλων: δανεισμός εργαζομένων, ελεύθερη παροχή υπηρεσιών) 3.Η ΕΣΔΑ και ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, η εναρμονισμένη με την ΕΣΔΑ και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ ερμηνεία στο Εργατικό Δίκαιο και η νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων για τα μνημονιακά νομοθετικά μέτρα 8η εβδομάδα: ΕΣΔΑ (ιδίως άρθρ. 6) - Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων ΕΕ (ιδίως άρθρ. 47) και πολιτική δίκη (βάσει της νομολογίας του ΕυρΔΔΑ, του ΔΕΕ και του ΑΠ) (Ε. Ποδηματά) 1. Το δικαίωμα προς λήψη ασφαλιστικών μέτρων ως στοιχείο της αξίωσης για (αποτελεσματική) πρόσβαση στην δικαιοσύνη 2. Συμφωνίες παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας ή κατά τόπο αρμοδιότητας βάσει εκμετάλλευσης της υπερέχουσας θέσης του ενός συμβαλλομένου και προσβολή της αξίωσης για πρόσβαση στην δικαιοσύνη 3. Η αρχή του νόμιμου δικαστή ως στοιχείο της αξίωσης για δίκαιη δίκη 4. Κατ’ εξαίρεση νομιμοποίηση μη δικαιούχου διαδίκου (κατ’ αποκλεισμό του δικαιούχου) και παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη 5. Δικαίωμα ακρόασης (αμφοτέρων των διαδίκων και πλήρους αντίκρουσης των εκατέρωθεν ισχυρισμών) ως στοιχείο της αξίωσης για δίκαιη δίκη 6. Ισότητα όπλων των διαδίκων ως στοιχείο της αξίωσης για δίκαιη δίκη 7. Το δικαίωμα απόδειξης ως στοιχείο της αξίωσης για δίκαιη δίκη καθώς και τα όριά του (ιδίως επί χρήσης παρανόμως κτηθέντων αποδεικτικών μέσων) 8. Εμπεριστατωμένη αιτιολογία της απόφασης ως στοιχείο της δίκαιης δίκης 9η εβδομάδα- 1ο δίωρο: ΕΣΔΑ (ιδίως άρθρ. 6) - Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων ΕΕ (ιδίως άρθρ. 47) και πολιτική δίκη (βάσει της νομολογίας του ΕυρΔΔΑ, του ΔΕΕ και του ΑΠ) (Ε. Ποδηματά) 9. Όροι του παραδεκτού (ιδίως αναγκαία στοιχεία ορισμένου) της αίτησης αναίρεσης κατά την νομολογία του ΑΠ και προϋποθέσεις συμβατότητάς τους προς το άρθρ. 6 ΕΣΔΑ 10. Το δεδικασμένο της (εθνικής) απόφασης (έπειτα από πλήρη δυνατότητα κατ’ αντιδικία διαδικασίας) ως στοιχείο της αξίωσης για δίκαιη δίκη 11. Το δικαίωμα αναγκαστικής εκτέλεσης της απόφασης ως στοιχείο της αξίωσης για αποτελεσματική δικαστική προστασία, με ειδική έμφαση: ι) στην εκτέλεση κατά του ελληνικού Δημοσίου ιι) στο επιτρεπτό της κατάσχεσης τραπεζικών καταθέσεων του οφειλέτη· ιιι) στο δικαίωμα αναγκαστικής εκτέλεσης της απόφασης εντός ευλόγου χρόνου 9η εβδομάδα 2ο δίωρο: ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ και ποινικό δίκαιο (Μ. Καϊάφα-Α. Παπαδαμάκης) -Σημεία επαφής της ΕΣΔΑ και του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ με το ποινικό δίκαιο-Γενικά χαρακτηριστικά της νομολογίας του ΕΔΔΑ και του ΔΕΕ επί ποινικών υποθέσεων -ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ και προστασία της ζωής • Αστυνομική βία και προσβολές κατά της ζωής • Εναλλακτικά μέτρα κράτησης (υπό όρο απόλυση) και κίνδυνος ζωής τρίτων από απολυόμενο 10η εβδομάδα: ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ και ποινικό δίκαιο (Μ. Καϊάφα-Α. Παπαδαμάκης) - ΕΣΔΑ/Χάρτης Θ.Δ. ΕΕ και βασανιστήρια -ΕΣΔΑ/Χάρτης Θ.Δ. ΕΕ και προσβολές της τιμής-ανθρώπινης αξιοπρέπειας -ΕΣΔΑ/Χάρτης Θ.Δ. ΕΕ και αρχή N.c.n.p.s.l -ΕΣΔΑ/Χάρτης:Θ.Δ. ΕΕ προστασία της ιδιοκτησίας και δήμευση 11η εβδομάδα: ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ και ποινική δίκη (Μ. Καϊάφα-Α. Παπαδαμάκης) -Διάκριση στέρησης και περιορισμού της ελευθερίας (προσαγωγές σε αστυνομικά τμήματα, σύλληψη καταδικασθέντων) -ΕΣΔΑ/Χάρτης και στέρηση της ελευθερίας: Περιπτωσιολογία: κράτηση κατόπιν καταδίκης, κράτηση στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, κράτηση ψυχικά ασθενών, κράτηση αλλοδαπών ενόψει απέλασης Εξασφαλιστικά δικαιώματα στέρησης της ελευθερίας -ΕΣΔΑ/Χάρτης και αρχή της δίκαιης δίκης (περιεχόμενο, πεδίο εφαρμογής) Εύλογη διάρκεια της δίκης Τα κριτήρια Το ελληνικό πρόβλημα Οι πιλοτικές αποφάσεις Η πρόσφατη αντιμετώπιση του προβλήματος Παράνομα αποδεικτικά μέσα Ειδικές ανακριτικές πράξεις (αστυνομική διείσδυση) Δικαίωμα σιωπής-Αρχή μη αυτοενοχοποίησης (ανάλυση DNA) 12η εβδομάδα: ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ και ποινική δίκη (Μ. Καϊάφα-Α. Παπαδαμάκης) -ΕΣΔΑ/Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ και τεκμήριο αθωότητας-προστασία προσωπικότητας κατηγορουμένου -Δικαιώματα κατηγορουμένου και ιδίως το δικαίωμα σε αποτελεσματική υπεράσπιση -Δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων -ΕΣΔΑ (7ο Πρωτόκολλο) και ένδικα μέσα 13η εβδομάδα: Σύνθεση (όλοι οι διδάσκοντες) 1. Η σχέση εθνικού Συντάγματος, ΕΣΔΑ και ενωσιακού δικαίου - Σύμφωνη με την ΕΣΔΑ και το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία του νόμου και του Συντάγματος 2. Άρθρα 6 ΕΣΔΑ και 47 Χάρτη και εύλογη διάρκεια της δίκης 3. Εμπεριστατωμένη αιτιολογία των δικαστικών αποφάσεων και άρθρο 6 ΕΣΔΑ 4. Οι αοριστίες δικογράφων στην πολιτική δίκη και το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ 14η εβδομάδα: Σύνθεση (όλοι οι διδάσκοντες) 5. Η αναλογικότητα των περιορισμών των θεμελιωδών δικαιωμάτων ως κριτήριο συμβατότητάς τους με την ΕΣΔΑ κατά την νομολογία του ΕυρΔΔΑ 6. Δεδικασμένο ουσιαστικό και δεδικασμένο «ερμηνευτικό» των αποφάσεων του ΕυρΔΔΑ (σε σύγκριση και προς την «δεσμευτικότητα»: α) των αποφάσεων του ΑΠ ι) ως προς την κριθείσα υπόθεση και ιι) πέραν αυτής ως προς τα επιλυθέντα νομικά ζητήματα· β) των αποφάσεων του ΔΕΕ ι) ως προς την κριθείσα υπόθεση και ιι) πέραν αυτής για τις έννομες τάξεις των κρατών μελών της ΕΕ). 7. Η συμμόρφωση της διοίκησης στις δικαστικές αποφάσεις κατόπιν καταδικαστικής απόφασης του ΕΔΔΑ, ως έκφανση της αρχής της νομιμότητας και του κράτους δικαίου – Ο ν. 3068/2002 και η δύσκολη εφαρμογή του στην πράξη.

Θεμελιώδη Δικαιώματα, Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ, Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

10-07-2015