Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
• Οι στόχοι του μαθήματος Θεωρία του Χώρου – Ιστορία της Αρχιτεκτονικής όπως αυτό απευθύνεται στους φοιτητές του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών είναι πολλαπλοί και προσαρμοσμένοι στις ανάγκες του συγκεκριμένου Τμήματος.
• Η κατανόηση της έννοιας της αρχιτεκτονικής και γενικότερα του δομημένου περιβάλλοντος και του χώρου είναι πρωταρχικός στόχος. Η έννοια της αρχιτεκτονικής αναλύεται αρχικά μέσα από τις τρεις παραμέτρους που έθεσε ο αρχαίος συγγραφέας Βιτρούβιος, δηλαδή την Firmitas-utilitas-venustas (στερεότητα – λειτουργικότητα και αισθητική/συμβολισμός). Πέραν των οπτικών και αισθητικών επιζητείται η κατανόηση των ψυχολογικών παραμέτρων της αρχιτεκτονικής και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των κτιρίων και της ανθρώπινης κοινότητας τόσο σήμερα όσο και στο παρελθόν. Αναλύονται έννοιες όπως η αντίληψη του χώρου, τα στοιχεία του και η δυναμική του αυτοτελώς και μέσα στις διάφορες εποχές.
• Το μάθημα θεωρεί ότι βασική προϋπόθεση τόσο για την αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική δημιουργία αποτελεί η στέρεη γνώση και κατανόηση των μορφών του παρελθόντος. Έτσι σημαντικός στόχος του μαθήματος είναι να παρέχει γνώση σχετικά με τα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά επιτεύγματα του ανθρώπου και να διευρύνει με τον τρόπο αυτό την ανθρωπιστική παιδεία των καλλιτεχνών. Τα επιτεύγματα αυτά παρουσιάζονται με επιστημονική μέθοδο και χρονολογική σειρά. Εξετάζονται κύρια έργα της αρχιτεκτονικής μέσα στο μοναδικό αισθητικό, πολιτιστικό και ιστορικό τους πλαίσιο και συσχετίζονται με τις γενικότερες κοινωνικές συνθήκες και τα κινήματα του πνεύματος κάθε εποχής. Γίνεται προσπάθεια να κατανοηθούν και να εκτιμηθούν οι μορφές του παρελθόντος, πολλές από τις οποίες αποτελούν και σήμερα τμήματα του περιβάλλοντος χώρου μας. Η προσπάθεια αυτή συνοδεύεται από στυλιστικές αναλύσεις και ερμηνείες παραδειγμάτων αρχιτεκτονικών συνθέσεων από τους ιστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα, των οποίων οι αρχιτεκτονικές και άλλες αξίες άντεξαν στον χρόνο. Ταυτόχρονα όμως το μάθημα θέτει ως κύριο στόχο την προσέγγιση της ιστορίας της αρχιτεκτονικής μέσα από μια διαδικασία ανάλυσης, συγκρίσεων και ερμηνείας των διαφόρων φαινομένων. Βασική επιδίωξή του είναι η ανάδειξη διαχρονικών αξιών και ιδεών στην αρχιτεκτονική, που μπορούν να συμβάλλουν στην επίλυση σύγχρονων προβλημάτων.
• Το μάθημα εστιάζει αναπόφευκτα στην Ιστορία της Δυτικής Αρχιτεκτονικής με διεύρυνση στους μεγάλους πολιτισμούς της Ανατολικής Μεσογείου. Λαμβάνοντας υπόψη το βιωματικό χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής τα μαθήματα συμπληρώνονται με εκδρομές και επισκέψεις ιστορικών τοποθεσιών, μνημείων και μουσείων.
• Η κατανόηση και η ανάλυση της σχέσης της αρχιτεκτονικής με τις εικαστικές τέχνες αλλά και τις εφαρμοσμένες είναι καίριο θέμα των μαθημάτων. Έτσι η ανάλυση των αρχιτεκτονικών επιτευγμάτων και της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής συνοδεύεται πάντα από αντίστοιχα καλλιτεχνικά ρεύματα και εξελίξεις.
• Μέσα από το μάθημα ενθαρρύνεται η οπτική παρατήρηση του δομημένου περιβάλλοντος. Καταβάλλεται προσπάθεια ώστε η παρατήρηση να πηγαίνει πέρα από την απλή εικόνα που παρουσιάζεται στον αμφιβληστροειδή και να γίνεται διαδικασία ανάλυσης και καλλιέργειας κριτικής σκέψης. Μέσα από τη διαδικασία αυτή αναμένεται ο εμπλουτισμός των εικόνων που δέχεται ο φοιτητής και η διεύρυνση των οριζόντων του για τη βελτίωση των εκφραστικών του δυνατοτήτων και μέσων.
• Επιχειρείται η ευαισθητοποίηση των φοιτητών σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς και η συμβολή, μέσω της γνώσης και της κατανόησης, στην προστασία των μνημείων του παρελθόντος, και στη διατήρηση του πλούτου της μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
• Να αποκτήσουν γνώσεις καθώς και μεθοδολογικά παιδαγωγικά εργαλεία για να διδάξουν τις γνώσεις που αποκτούν στην αισθητική στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
To μάθημα συμβάλλει στην παιδαγωγική και διδακτική επάρκεια
Περιεχόμενο Μαθήματος
Το μάθημα προσφέρει μία συνολική επισκόπηση της αστικοποίησης και της αρχιτεκτονικής παραγωγής κατά τον 20ό αιώνα ώς σήμερα. Γίνεται σύντομη παρουσίαση και κριτική ανάλυση των εδραιωμένων αντιλήψεων για την εμφάνιση, εξέλιξη και παρακμή των κυρίαρχων αρχιτεκτονικών ρευμάτων της κάθε περιόδου, αλλά και του θεωρητικού λόγου που αναπτύσσεται παράλληλα και επηρεάζει την αρχιτεκτονική παραγωγή. Η εξέταση βασίζεται στη σύνδεση του ευρύτερου ιστορικού – πολιτικού και πολιτισμικού πλαισίου, που διαμόρφωσε και διαμορφώθηκε από τις εξελίξεις στην εδραίωση του αστικού πολιτισμού της Δυτικής Ευρώπης, και των εκάστοτε αρχιτεκτονικών ρευμάτων. Παρουσιάζονται, αναλύονται και ερμηνεύονται έργα - κλειδιά, που συμπυκνώνουν και αντιπροσωπεύουν τους πολιτισμικούς επικαθορισμούς κάθε περιόδου, οι οποίοι με τη σειρά τους διαμορφώνουν τις εξελίξεις στο πέρασμα του χρόνου. Αναλύονται έτσι με συνοπτικό τρόπο οι θεωρίες για τις συνέχειες και τις τομές στην εξέλιξη της Δυτικής Αρχιτεκτονικής της περιόδου. Συγκεκριμένα τα μαθήματα οργανώνονται ως εξής:
1. Η κληρονομιά του Art Nouveau. H σχολή της Bιέννης (Secession και Α. Loos)
2. Αποκρίσεις στη βιομηχανοποίηση: Φουτουρισμός-Deutsche Werkbund
3. To οπλισμένο σκυρόδεμα. Η βιομηχανική πόλη. Eξπρεσιονιστική αρχιτεκτονική. H σχολή του Aμστερνταμ.
4. Η πρώτη περίοδος του Frank Lloyd Wright. Το κίνημα του De Stijl.
5. Η ηρωική περίοδος της Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής. To Bauhaus. Η αρχιτεκτονική της Ρωσικής πρωτοπορίας. Κονστρουκτιβισμός,
6. Οι αναζητήσεις του Le Corbusier.
7. To International Style. O Mies van der Rohe. H Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Αμερική (Βόρεια και Νότια) H "Nέα Aντικειμενικότητα".
8. Aρχιτεκτονική στη Σκανδιναυΐα πριν από τον πόλεμο. Ο Α. Aalto. H αρχιτεκτονική των φασιστικών καθεστώτων.
9. H αρχιτεκτονική μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Η εξάπλωση της Μοντέρνας.
10. Πλουραλισμός και η αναζήτηση νέων μορφών. O μπρουταλισμός. Ο L. Cahn.
11. H ανάπτυξη νέων θεωριών στη δεκαετία του 1960 και 1970. Venturi. H μεταμοντέρνα αρχιτεκτονική.
12. Νέες κατευθύνσεις. Αρχιτεκτονική High Tech. H αρχιτεκτονική της αποδόμησης. Άλλα σύγχρονα αρχιτεκτονικά ρεύματα.
13. Προστασία των μνημείων. Έννοια και πρακτικές.
Λέξεις Κλειδιά
Secession, Φουτουρισμός, Γερμανικός Σύνδεσμος, De Stijl, Κονστρουκτιβισμός, Bauhaus, Μοντέρνα Αρχιτεκτονική, Μεταμοντέρνα Αρχιτεκτονική, Μπρουταλισμός, Αρχιτεκτονική υψηλής τεχνολογίας, Αποδόμηση. Προστασία των μνημείων
Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
K. Frampton, Μοντέρνα αρχιτεκτονική. Ιστορία και κριτική, Αθήνα, 1987.
Δ. Φιλιππίδη, Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα 2001.
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
J. Gympel (μετάφραση Α. Χατζηανδρέου), Ιστορία της Αρχιτεκτονικής. Από την αρχαιότητα έως σήμερα, εκδ. Κöneman, 2006, σ. 83-111.
D. Watkin (μετάφραση Κ. Κουρεμένος), Ιστορία της Δυτικής Αρχιτεκτονικής, Αθήνα 2007, σ. 549-681
Α. Γιακουμακάτος, Ιστορία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής. 20ός αιώνας, Αθήνα, 2003.
Γ. Λάββα, Επίτομη Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, Θεσσαλονίκη, 2002, σ. 255-410.