ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ (ι΄-ιθ΄αι.)
| Τίτλος | ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ (ι΄-ιθ΄αι.) / Themes in the history of Byzantine music. Manuscript codices of the Chanting Art (10th - 19th c.) |
| Κωδικός | ΜΥ1 |
| Σχολή | Θεολογική |
| Τμήμα | Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού |
| Κύκλος / Επίπεδο | 2ος / Μεταπτυχιακό |
| Περίοδος Διδασκαλίας | Χειμερινή/Εαρινή |
| Υπεύθυνος/η | Σπυρίδων Αντωνίου |
| Κοινό | Ναι |
| Κατάσταση | Ενεργό |
| Course ID | 60005137 |
Πρόγραμμα Σπουδών: Ορθόδοξη Θεολογία και Χριστιανικός Πολιτισμός
Εγγεγραμμένοι φοιτητές: 0
| Κατεύθυνση | Τύπος Παρακολούθησης | Εξάμηνο | Έτος | ECTS |
|---|---|---|---|---|
| ΚΟΡΜΟΣ | Επιλογής | 1 | 1 | 10 |
| Βυζαντινής Μουσικολογίας - Υμνολογίας | Υποχρεωτικό | 1 | 1 | 10 |
| Τίτλος | ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ (ι΄-ιθ΄αι.) |
| Ακαδημαϊκό Έτος | 2018 – 2019 |
| Περίοδος Τάξης | Χειμερινή |
| Διδάσκοντες μέλη ΔΕΠ | |
| Ώρες Εβδομαδιαία | 3 |
| Class ID | 600127530
|
Τύπος Μαθήματος 2016-2020
- Επιστημονικής Περιοχής
Τύπος Μαθήματος 2011-2015
Ειδικού Υποβάθρου / Κορμού
Τρόπος Παράδοσης
- Πρόσωπο με πρόσωπο
Ηλεκτρονική Διάθεση Μαθήματος
- e-Οδηγός Σπουδών https://qa.auth.gr/el/class/1/600127530
- Στον ιστοχώρο του Τμήματος:
Γλώσσα Διδασκαλίας
- Ελληνικά (Διδασκαλία)
Προαπαιτήσεις
Γενικές Προαπαιτήσεις
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ (106Υ)
ΘΕΜΑΤΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ (Θ217)
ΘΕΩΡΙΑ & ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΕΚ/ΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΧΟΡΟΥ ΨΑΛΤΩΝ (Χ144)
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Στόχος του μαθήματος είναι η συζήτηση των κύριων θεωρητικών και μεθοδολογικών προσεγγίσεων που χαρακτηρίζουν την επιστήμη της Βυζαντινής μουσικολογίας. Παράλληλα, επιχειρείται η εξέταση των προσανατολισμών που ακολούθησαν οι ερευνητές της μουσικής στον ελλαδικό καί διεθνή χώρο.
Η εξοικείωση με την μουσικολογική σκέψη και έρευνα καί η κατανόηση της μουσικής ως πολιτισμικής πρακτικής και ανθρώπινης εμπειρίας.
Βασικός στόχος του μαθήματος αυτού είναι η εισαγωγή στην ερευνητική σκέψη και πρακτική της συστηματικής καί ιστορικής μουσικολογίας. Η ανάπτυξη της έρευνας στις επιστημονικές περιοχές της επιστήμης της Βυζαντινής μουσικολογίας.
Η παραγωγή επιστημόνων ικανών νά εργασθούν σε ερευνητικά καί πολιστικά κέντρα, μουσεία, βιβλιοθήκες, ή να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή σταδιοδρομία.
Γενικές Ικανότητες
- Εφαρμογή της γνώσης στην πράξη
- Αυτόνομη εργασία
Περιεχόμενο Μαθήματος
Εισαγωγικά στην επιστήμη της Βυζαντινής Mουσικολογίας. Εισαγωγική θεώρηση των φάσεων της σημειογραφίας (ι΄-ιθ΄ αιώνας), ερμηνεία των μεγάλων υποστάσεων, αφώνων σημαδίων, ανάγνωση καί μεταγραφή στο πεντάγραμμο σύστημα μουσικών συνθέσεων της α΄και β περιόδου σημειογραφίας. Γνωριμία τους μέ τους βυζαντινούς καί μεταβυζαντινούς μουσικούς κώδικες, το περιεχόμενό τους, τά οφέλη των επιστημών από την έρευνα των μουσικών κωδίκων. Η Μεθοδολογία της καταλογογράφησης.
Οι φοιτητές εξοικειώνονται με τα στάδια και τον τρόπο συγγραφής μιας επιστημονικής μελέτης και διδάσκονται να επιλέγουν και να διατυπώνουν ένα ερευνητικό πρόβλημα καί να ερευνούν τή διεθνή βιβλιογραφία.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ:
1. ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ
Ε ἰ σ α γ ω γ ὴ στην επιστήμη της Βυζαντινής Μουσικολογίας
Οι εκδόσεις των MONUMENTA MUSICAE BYZANTINNE της Κοπενχάγης
( 1931, C. Høeg + E., Wellesz & H. Tillyard)
Η Β.Μ. στη διεθνή επιστημονική κοινότητα
εκδοτικές σειρές: - πανομοιότυπες εκδόσεις χφφ.
μουσικολογικές μελέτες. Βιβλιογραφικά ζητήματα.
2. ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Οι εκδόσεις των MONUMENTA MUSICAE BYZANTINNE της Κοπενχάγης
- μεταγραφές στο πεντάγραμμο(τελευταία μεταγραφή το 1958)
Λεξιονάρια - κριτικές εκδόσεις κειμένων με εκφωνητική σημειογραφία
- κριτικές εκδόσεις μουσικοθεωρητικών κειμένων
3. ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ
Η Ψαλτική τέχνη. Παπαδική: το μουσικό αλφαβητάρι των ψαλτών
Χφ. Λαύρας Γ 67: ο αρχαιότερος πίνακας νευμάτων.
Βυζαντινές Θεωρητικές συγγραφές Γαβριήλ Ιερομονάχου, Μανουήλ
Χρυσάφη,
4. ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΕΤΑΡΤΗ
Θέματα Οκτωήχου, Δομή, περιεχόμενο. Ο Άγ. Ιωάννης Δαμασκηνός (8ος αι.)
Παρουσίαση μεταπτυχιακής εργασίας
5. ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΕΜΠΤΗ
Σπαράγματα και σημειογραφικά συστήματα πρώτης χιλιετηρίδας: (π.χ. Πάπυρος Οξυρρύγχου 1786, αρχέγονες παλαιοβυζαντινές σημειογραφίες)
πρώτη χιλιετηρίδα: από το 10ο αι. οι μουσικοί κώδικες.
στάδια εξέλιξης της βυζ. παρασημαντικής:
παλαιοβυζαντινή (10ος-12ος αι., Αθωνική &Αγιοπολίτικη)
6. ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΚΤΗ
- μεσοβυζαντινή (12ος αι.-μέσα 19ου αι.)
- νεοβυζαντινή (από τη μεταρρύθμιση του 1814 ως σήμερα)
- Ασματικόν (= το βιβλίο του χορού ψαλτών)
- Ψαλτικόν (= το βιβλίο του πρωτοψάλτη/μονοφωνάρη)
7. ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΒΔΟΜΗ
Τα χαρακτηριστικά της επιστημονικής έρευνας.
ειδικά ζητήματα της μουσικολογικής έρευνας.
8. ΕΝΟΤΗΤΑ ΟΓΔΟΗ
Εκφωνητική σημειογραφία. Λεξιονάρια
(8ος-15ος αι.)
Παρουσίαση μεταπτυχιακής εργασίας
9. ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΝΑΤΗ
Το Ειρμολόγιον ( ι΄αι. –ιθ΄. Αρχαιότερο διασωσμένο Εἱρμολόγιο, ο κώδικας βυζ. μουσικής: Λαύρας Β 32, μέσα 10ου αι.) ( Δομή, περιεχόμενο)
10. ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΚΑΤΗ
Το Στιχηράριον ( ι΄αι. –ιθ΄). ( Δομή, περιεχόμενο)
Παρουσίαση μεταπτυχιακής εργασίας
11. ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΝΔΕΚΑΤΗ
- Καλοφωνικόν Στιχηράριον ή Μαθηματάριον
- Κρατηματάριον ( Δομή, περιεχόμενο)
μέλη εκτενή, μελισματικά, περίτεχνα, με συχνές μεταβολές,
με την επεξεργασία των υμνογραφικών κειμένων
(αναγραμματισμοί, αναποδισμοί) και παρεμβολή
Κρατημάτων.
12. ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΩΔΕΚΑΤΗ
Ἄχρονες Ὑποστάσεις. Η Χειρονομία
Ονοματολογία και περιεχόμενο μουσικών κωδίκων (Ασματικό, Ψαλτικό, Στιχηράριο, Παπαδική, Ειρμολόγιο).
13. ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΚΑΤΗ ΤΡΙΤΗ
Το Χρωματικό γένος
Η φθορά του Νενανώ . Παρουσίαση μεταπτυχιακής εργασίας
Λέξεις Κλειδιά
σημειογραφία, υποστάσεις, Γαβριήλ Ιερομόναχος, Μανουήλ Χρυσάφης,
Τύποι Εκπαιδευτικού Υλικού
- Σημειώσεις
- Διαφάνειες
- Ήχος
Οργάνωση Μαθήματος
| Δραστηριότητες | Φόρτος Εργασίας | ECTS | Ατομικά | Ομαδικά | Erasmus |
|---|---|---|---|---|---|
| Διαλέξεις | ✓ | ✓ | |||
| Συγγραφή εργασίας / εργασιών | |||||
| Καλλιτεχνική δημιουργία | |||||
| Σύνολο |
Αξιολόγηση Φοιτητών
Μέθοδοι Αξιολόγησης Φοιτητών
- Γραπτή Εργασία (Διαμορφωτική)
- Προφορική Εξέταση (Διαμορφωτική)
- Καλλιτεχνική Ερμηνεία (Διαμορφωτική)
Βιβλιογραφία
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Christ W.-Paranikas M., Anthologia graeca carminum Christianoru .
Desby, Frank, The Modes and Tuning in Neo-Byzantine Chant, Dissertation for the degree of Doctor of Musical Arts (major in Church Music), University of Southern California - School of Music, June 1974.
Èmereau,C., Hymnographi byzantini , ἐν Échos d' Orient, 22 (1923).
Me¬yendorff J., Defense des Saints Hésychastes, Louvain 1959, 1973 2.
Mioni, E., I Kontakia inediti di Giuseppe Innografo , Boll. di Grott. 2 (1948).
Schirò, G., Ana¬le¬cta hymnica Graeca, τ. Ι - ΧΙΙ Roma 1966-1978.
Touliatos Diana – Helen, ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΠΦΩ ΣΤΗΝ ΚΑΣΣΙΑΝΗ, Γυναῖκες μελουργοί ἀπό τήν ἀρχαιότητα ὡς τό ὕστερο Βυζάντιο (2ον), «Καθημερινή», 16.4.1995.
Vasiliev , Α,Α., Ἱστορία τῆς βυζαντινῆς α ὐτοκρατορίας , μτφ. Δημοσθένους Σαβράμη, Γ´, Ἀθῆναι 1954.
West, M.L., Εἰσαγωγὴ στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ μετρική, Α.Π.Θ. - Ἰνστιτοῦτο Νεοελληνικῶν Σπουδῶν, 2004.
Ἀγαθοκλέους, Π. Θεωρητικὸν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς, 1855, ἀνατύπ. ἐκδ. Ἐπέκταση 2002.
Βιβλιοθήκη Ἑλλήνων Πατέρων καί Ἐκκλησιαστικῶν Συγγραφέων (Β.Ε.Π.Ε.Σ.), ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι.
Καριοφίλη Μητσάκη, Βυζαντινή Υμνογραφία , Θεσσαλονίκη 1971.
Κομίνη, Α., Τό βυζαντινόν ἱερόν ἐπίγραμμα και οἱ ἐπιγραμματοποιοί , Ἀθῆναι 1966.
Κυριαζίδου, Αγ., Ὁ Ρυθμογράφος ἤτοι ὁ Χρόνος, τὸ Μέτρον καὶ ὁ Ρυθμός ἐν τῇ Καθόλου Μουσικῇ καὶ τῇ Ποιητικῇ μετὰ Παραρτήματος Ἀσματικοῦ, Κωνσταντινούπολις 1909.
Λυπουρλῆ, Δ., ἀρχαία ἑλληνική μετρική - μιά πρώτη προσέγγιση, ἐκδ. παρατηρητής, Θεσσαλονίκη (χωρὶς ἡμερομηνία ἐκδόσεως).
Μανουήλ Γεδεών, Βυζαντινόν Ἑορτολόγιον , Κωνσταντινούπο-λις.
Μη¬τσά¬κη Κ., Βυ¬ζαν¬τι¬νή ῾Υ¬µνο¬γρα¬φί¬α, Θεσ¬σα¬λο¬νί¬κη 1971.
Ξύδη Θ., ᾿ Ιωσήφ ὁ ὑμνογράφος , Ἀθ ῆ ναι 1955, ἀνάτυπον ἀπό τό περιοδικό « ᾿ Εφημέριος» .
Παναγιωτόπουλου, Θεωρία καὶ Πράξις τῆς Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς, ἔκδοσις 6η, Ἀθῆναι 1997, "ΣΩΤΗΡ" (α' ἔκδοσις 1947, "ΖΩΗ").
Παπαδόπουλου,Γ., Συμβολαὶ εἰς τὴν ἰστορίαν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς (1890), ἀνατύπ. Κουλτούρα, Ἀθήνα 2002.
Σίμωνος Καρᾶ, Μέθοδος Ἑλληνικῆς Μουσικῆς, (Θεωρητικόν καί Πρακτικόν), Ἀθῆναι 1981 82.
Σπυράκου Ευαγγελίας, Οἱ χοροί ψαλτῶν κατά τήν βυζαντινή παράδοση, [Μελέται 14], ἔκδ. ΙΒΜ, Ἀθήνα 2008.
Στάθη Γρ., Ἡ δεκαπεντασύλλαβος ὑμνογραφία ἐν τῇ βυ-ζαντινῇ μελοποιῒᾳ , Ἀθῆναι 1977.
Σωφρονίου Εὐστρατιάδου, Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλη-σίας , ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 1995.
Τρεμπέλα, Π., Ἐκλογή Ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Ὑμνογραφίας , Ἀθῆναι 1949,
Φιλοξένους Κυριακοῦ, Λεξικόν τῆς ἑλληνικῆς ἐκκλησιαστικῆς µουσικῆς, Κωνσταντινούπολις 1868.
Φιλοξένους Κυριακοῦ, Θεωρητικόν στοιχειῶδες τῆς µουσικῆς, Κωνσταντινούπολις 1859.
Φουντούλη Ιω., Λειτουργικά Θέματα, Δ´, Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου , Θεσσαλονίκη, 1979.
Χρήστου, Π., Ἡ ὑμνογραφία τῆς Ἀρχαϊκῆς Ἐκκλησίας , Θεσσαλονίκη 1959.
Χρυσάνθου Ἀρχιεπισκόπου Διρραχίου τοῦ ἐκ Μαδύτων, Θεωρητικόν Μέγα τῆς Μουσικῆς, ἐν Τεργέστη 1832.
Ψά¬χου, Κ., ῾Η Παρασηµαντική τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς, Ἀθῆναι 1917.
Ψάχου, Κ., Περὶ τοῦ ρυθμοῦ ἐν τοῖς ἄσμασι τῆς Ἐκκλησίας, Παράρτημα Ἐκκλησιαστικῆς Ἀλήθειας, τεῦχος α', Κωνσταντινούπολις 1900.
Ψάχου, Κ., Τὸ Ὀκτάηχον Σύστημα τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς, Ἀθήνησι 1941· ἔκδ. Πολυχρονάκης, 1980.
Τελευταία Επικαιροποίηση
09-12-2019
