Ιστορία Ιατρικής

Γενικού Υποβάθρου

Το μάθημα προσφέρεται και σε φοιτητές προγραμμάτων ανταλλαγής.

-Κατανόηση του θεοκρατικού χαρακτήρας της αρχαίας ιατρικής και των υπερφυσικών αιτίων των νόσων. -Γνώση της εξέλιξης της έννοιας της υγείας και της νόσου και της συμβολής της φιλοσοφίας. -Κατανόηση της σημασίας της Ιπποκρατικής ιατρικής: αρχή εξορθολογισμού ιατρικής, θεμελίωση «παθοφυσιολογικής θεωρίας» με βάση το σώμα. -Κατανόηση ότι αιτία της εξέλιξης της ιατρικής κατά την Αλεξανδρινή περίοδο ήταν η εφαρμογή νεκροτομών από τον Ηρόφιλο και τον Ερασίστρατο. -Μελέτη της Γαληνικής συμβολής στην πρόοδο της ιατρικής. -Εξοικείωση με τα πρώτα νοσηλευτικά ιδρύματα του Βυζαντίου και με την αραβική ιατρική και τη μεταλαμπάδευσή της στην Ισπανία. -Κατανόηση των συνθηκών που επικρατούσαν στη Δύση κατά το Μεσαίωνα, οι οποίες οδήγησαν στην οπισθοδρόμηση της ιατρικής. -Γνωριμία με τις σημαντικότερες – για την ιατρική - μορφές της Αναγέννησης (Da Vinci, Vesalius, Paracelsus, Paré). -Κατανόηση της επίδρασης της εξέλιξης των φυσικών επιστημών στην εξέλιξη της ιατρικής κατά το 17ο αιώνα, μελέτη των σημαντικότερων ανακαλύψεων (κυκλοφορία αίματος, μικροσκόπιο, μικροσκοπική ανατομική) και γνωριμία με το νέο-ιπποκρατισμό. -Γνώση της επιρροής της φιλοσοφίας και της συστηματοποίησης του Λινναίου στην ανάπτυξη νέων ιατρικών συστημάτων κατά το 18ο αιώνα και μελέτη των σημαντικότερων μορφών και επιτευγμάτων. -Κατανόηση της ταχύτατης εξέλιξης της ιατρικής κατά το 19ο αιώνα και γνωριμία με σημαντικές μορφές και επιτεύγματα. -Μελέτη των σημαντικότερων εξελίξεων στην ιατρική κατά τον 20ο αιώνα και κατανόηση της αλληλεπίδρασής τους. -Γνωριμία με την επτανησιακή ιατρική, την πρώτη επιστημονική ιατρική του νεότερου ελληνικού χώρου και γνώση των συνθηκών ίδρυσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. -Κατανόηση της προσφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο Ελλήνων γιατρών της ημεδαπής ή της διασποράς

Η Ιστορία της Ιατρικής αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης του ιατρού. Είναι αδύνατο να προσβλέπουμε στην πρόοδο της ιατρικής αγνοώντας της ιστορία της, τα λάθη που έγιναν στο παρελθόν και τα στάδια από τα οποία πέρασε για να εξελιχθεί από τέχνη σε επιστήμη. Η ιστορία μας διηγείται πώς μάθαμε όσα μάθαμε, γιατί η έρευνα είναι σημαντική και γιατί η εκπόνησή της είναι δύσκολη. Μας παρέχει πλήθος παραδειγμάτων λάθος επιλογών στην άσκηση της ιατρικής, στην ηθική και δεοντολογία και στη σχέση ιατρικής και κοινωνίας. Η ιστορία αναγνωρίζει ανθρώπους και φορείς που βοήθησαν στην πρόοδο της ιατρικής και την έκαναν επιστημονική και συνεπώς δίνει κίνητρα στους φοιτητές να βελτιωθούν. Μας διδάσκει ταπεινοφροσύνη, μιας και υπήρξαν αμέτρητα αδιέξοδα και λάθη στο παρελθόν, στα οποία εμπλέκονταν πραγματικά ευφυείς άνθρωποι. Η ιστορία μας δείχνει πώς τα λάθη μπορούν να οδηγήσουν σε γνώση και γιατί είναι σημαντικό να αντιμετωπίζουμε ερευνητικά ερωτήματα με τη μέθοδο της διάψευσης, παρά με απλή παράθεση γεγονότων, προκειμένου να αποφευχθεί η πλάνη. Η γνώση της ιστορίας μιας ιδέας διευκολύνει τη λεπτομερή εντρύφηση στη γνώση. Με δεδομένο ότι οι φοιτητές εστιάζουν το ενδιαφέρον τους σε πρακτικά και άμεσα σχετιζόμενα με την ιατρική πράξη αντικείμενα, η ιστορία μπορεί να φαίνεται βαρετή ή/και περισπασμός. Στο τέλος όμως αποδεικνύεται ότι πρόκειται για ιδιαίτερα πρακτικό αντικείμενο και για τους περισσότερους φοιτητές, είναι πιο εύκολο όταν διδάσκεται ενταγμένη σε συγκεκριμένα πλαίσια, με ενδιαφέροντα παραδείγματα, σύγχρονες αναπαραστάσεις μεθόδων και πρακτικών κ.ά. Στο μάθημα παρουσιάζεται η ιατρική των αρχαίων λαών, η Ομηρική ιατρική, τα ιατρικά στοιχεία της Ελληνικής μυθολογίας και η ιατρική που ασκούνταν στα Ασκληπιεία, καταδεικνύοντας ότι αρχικά η ιατρική ήταν εμπειρική και θεοκρατική. Με τη χρήση παραδειγμάτων, παρουσιάζεται η υπόσταση του ιατρού-θεραπευτή. Με τα πρώτα ψήγματα φιλοσοφίας, πολυάριθμα φιλοσοφικά ερωτήματα ταράζουν την παγιωμένη πεποίθηση της ύπαρξης υπερφυσικών δυνάμεων που παρεμβαίνουν στη ζωή του ανθρώπου. Άμεσο αποτέλεσμα ήταν η θεωρία των τεσσάρων στοιχείων του Εμπεδοκλή, σύμφωνα με τα οποία όλα (έμψυχα και άψυχα) αποτελούνται από τέσσερα κοσμογόνα στοιχεία (γη, νερό, αέρας, φωτιά). Στην κρίσιμη αυτή στιγμή εμφανίζεται η ιπποκρατική ιατρική, η οποία μένει στην ιστορία για την πρώτη προσπάθεια εξορθολογισμού της ιατρικής και την πρώτη απόπειρα θεμελίωσης «παθοφυσιολογικής θεωρίας» με βάση το σώμα, το περιβάλλον και άλλους φυσιολογικούς παράγοντες. Ακολουθεί η Αλεξανδρινή περίοδος, κατά την οποία επιτρέπεται για πρώτη φορά η διενέργεια νεκροτομών για ερευνητικούς σκοπούς. Ως αποτέλεσμα, η σχολή του Ηρόφιλου και του Ερασίστρατου μένουν στην ιστορία για τις σπουδαίες ανακαλύψεις τους στα πεδία της ανατομίας και της φυσιολογίας. Ωστόσο, τη μικρή αυτή χρονικά αχτίδα προόδου, την ακολουθεί η εδραίωση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στην οποία ο φόβος για κάθε τι καινούργιο, πολλώ μάλλον για την πρόοδο της ιατρικής, οδηγεί στην οπισθοδρόμηση και στην επαναφορά σε παλαιωμένες θεοκρατικές και εμπειρικές αντιλήψεις και πρακτικές. Αυτό είναι το υπόβαθρο που υπάρχει όταν εμφανίζεται στο προσκήνιο ο Γαληνός, ο οποίος προχωρά σε πειράματα σε ζώα και προβαίνει σε πλήθος ανακαλύψεων και περιγραφών, επαναφέροντας και εμπλουτίζοντας το Ιπποκρατικό πνεύμα. Με τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κωνσταντινούπολη, ξεκινά μια νέα περίοδος στην ιατρική. Από τη μια εξελίσσεται η Βυζαντινή ιατρική, με ίδρυση ξενώνων (των πρώτων νοσηλευτικών ιδρυμάτων) και με άσκηση της ιατρικής της φιλανθρωπίας, από την άλλη έχουμε την ανάπτυξη της Αραβικής ιατρικής, με μεταφορά των αρχαίων Ελληνικών γνώσεων μέσω μεταφράσεων και με προσθήκες από την εμπειρία και την πρακτική των Αράβων, η οποία μεταφέρεται στη συνέχεια στις πρώτες ιατρικές σχολές της Ισπανίας, ενώ παράλληλα η Δύση βυθίζεται στο σκοτάδι του Μεσαίωνα, με απαγορεύσεις στην έρευνα και στην άσκηση της ιατρικής. Ωστόσο, με την έλευση της Αναγέννησης, η ιατρική ξεκινά και πάλι να εξελίσσεται και να συντελούνται σημαντικές πρόοδοι, όπως στην περίπτωση των Vesalius, Paracelsus, Paré. Κατά το 17ο αιώνα και με την ανάπτυξη των φυσικών επιστημών, σημαντικότατες ανακαλύψεις (κυκλοφορία αίματος, μικροσκόπιο, μικροσκοπική ανατομική) έδωσαν ώθηση στην ιατρική, η οποία εδραιώνεται ως επιστήμη, εγκαταλείποντας το status της τέχνης, που κατείχε μέχρι τότε. Κατά το 18ο αιώνα, αναπτύσσεται η φιλοσοφία και γίνεται η πρώτη απόπειρα ταξινόμησης από το Λινναίο, γεγονός που οδηγεί στην ανάπτυξη νέων ιατρικών συστημάτων και σημαντικών επιτευγμάτων (π.χ. Morgagni, Hunter, Pinel, Jenner-Τιμόνης & Πυλαρινός). Η ιατρική εξελίσσεται ταχύτατα και κατά το 19ο αιώνα οι μορφές και οι ανακαλύψεις είναι αναρίθμητα (Bichat, Magendie, Bernard, Laennec, Pasteur, Broca, Virchow, Koch, Röntgen, Billroth, Parkinson, Hodgkin, Graves, Osler, Lister, Semmelweis, Mendel, Pavlov, Metchnikoff, Behring, Ehrlich κ.ά). Συνακόλουθα, ο 20ος αιώνας κατακλύζεται από πρόοδο σε όλες τις ειδικότητες και στην ιατρική τεχνολογία (π.χ. αιματολογία-αναφυλαξία, καρδιοχειρουργική, μεταμοσχεύσεις, νευροχειρουργική, γενετική, γυναικολογία, ιατρική τεχνολογία, ινσουλίνη, αντιβιοτικά, προληπτική ιατρική, ενδοκρινολογία, νευροεπιστήμες, ψυχιατρική). Ωστόσο, στο μάθημα της Ιστορίας της Ιατρικής δε θα μπορούσε να μην παρουσιάζεται η ιατρική που ασκήθηκε στην Ελλάδα ή από Έλληνες ιατρούς μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους. Έτσι, η πρώτη επιστημονική ιατρική στη νεότερη Ελλάδα ασκείται στα Επτάνησα και ιδρύεται το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αναπόσπαστο κομμάτι ωστόσο της προόδου αποτελούν οι άνθρωποι και για το λόγο αυτό παρουσιάζεται η προσφορά Ελλήνων ιατρών στην πρόοδο της ιατρικής σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ομηρική ιατρική, Ασκληπιακή ιατρική, Ιπποκρατική ιατρική, Αλεξανδρινή ιατρική, Γαληνική ιατρική, Αραβική ιατρική, Βυζαντινή ιατρική, νεότερη ιστορία της ιατρικής

09-12-2019