Το μάθημα αυτό έχει ως σκοπό την εξοικείωση των φοιτητών και φοιτητριών με εκείνα τα ζητήματα που σχετίζονται με το περιεχόμενο των όρων Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση και με τον προσδιορισμό του πλαισίου αναφοράς τους, το οποίο αν και στις συνειδήσεις των περισσότερων ταυτίζεται με την εκπαίδευση των ενηλίκων, δεν περιορίζεται μόνο σε αυτήν. Συγκεκριμένα στο μάθημα παρουσιάζονται και ερμηνεύονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των δύο εννοιών, αλλά και το πως αυτές συνδέονται μεταξύ τους σε πρακτικό κυρίως επίπεδο μέσω τυπικών, μη τυπικών ή κατά συνθήκη τυπικών εκπαιδευτικών διαδικασιών αλλά και μέσω άτυπων διαδικασιών μάθησης. Εξετάζεται επίσης ο τρόπος με τον οποίο οι δύο αυτές έννοιες εξελίσσονται ιστορικά καθώς και πως διαφοροποιούνται από την τυπική σχολική εκπαιδευτική διαδικασία. Θίγεται ακόμη ο ρόλος πολλών διεθνών οργανισμών που για μεγάλο χρονικό διάστημα προσδιόρισαν το περιεχόμενο και τα χαρακτηριστικά των παραπάνω εννοιών, αλλά και θεσμών όπως το πανεπιστήμιο που έχει πλέον αναλάβει πρωτεύοντα ρόλο στην ανάπτυξή τους ως ξεχωριστό πεδίο μελέτης, ενώ εξετάζεται και ο βαθμός στον οποίο η εξέλιξη στην οικονομία και στην αγορά εργασίας και έννοιες όπως ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύονται και συνδιαμορφώνονται ανταποκρινόμενες κυρίως στις απαιτήσεις των σύγχρονων οργανισμών μάθησης. Το μάθημα πέρα από τα θεωρητικά ζητήματα τα οποία θίγει, εξετάζει και πολλά πρακτικά θέματα που αφορούν σε στρατηγικές και τρόπους μάθησης (συνειρμική, κοινωνική, εμπειρική, ενορατική, μετασχηματιστική και αυτο-διαχειριζόμενη μάθηση) με ιδιαίτερες αναφορές στη σημασία των κύκλων μάθησης στους ενηλίκους (Neugarten, Havinghurst, κ.ά.), στην ψυχο-κοινωνική προσέγγιση στη μάθηση σε σχέση με τα στάδια ανάπτυξης (Erikson, Loevinger, Perry, Gagné, κ.ά.) και στα βασικά χαρακτηριστικά της εμπειρικής μάθησης (Dewey, Lewin, Piaget και Kolb). Θα εξεταστούν ακόμη η ανδραγωγική προσέγγιση του Malcolm Knowles, η σημασία της κριτικής σκέψης στη μάθηση των ενηλίκων και η προσέγγιση του Paulo Freire που ενισχύει την αντίληψη για τη μάθηση ως χειραφετητική διαδικασία, καθώς και οι αντιλήψεις των Jack Mezirow, Stephen Brookfield και Donald Schön για τη σημασία του κριτικού στοχασμού στη μάθηση και εκπαίδευση των ενηλίκων, του Rogers και των Hammond & Collins για την αυτο-διαχειριζόμενη μάθηση, αλλά και των Argyris & Schön, και Marsick & Watkins για τη σημασία της μάθησης στον οργανισμό. Στο μάθημα θα γίνει επίσης ανάλυση συγκεκριμένων θεμάτων που αφορούν στην πρόσβαση και συμμετοχή των ενηλίκων σε οργανωμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες (με ιδιαίτερες αναφορές στις προσεγγίσεις των Miller, Tough, Rubenson και Cross), σε επιθυμητές μεθόδους διδασκαλίας ενηλίκων (με ιδιαίτερη αναφορά στις προσεγγίσεις των Long, Knox, Brunner, Dewey, Illich, Freire, Knowles, Illeris και Rogers) και σε ζητήματα μεθόδευσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας στους ενηλίκους κατά τον Cyril O’ Houle. Τέλος θα γίνει αναφορά σε ζητήματα που αφορούν στη σημασία της χρήσης νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση των ενηλίκων (εξ αποστάσεως εκπαίδευση, e-learning, e-training), στο ρόλο του οργανισμού μάθησης στην ανάπτυξη και βελτίωση των επαγγελματικών δεξιοτήτων, στη διευκόλυνση της μαθησιακής διαδικασίας και στο ρόλο και τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτή ενηλίκων.
Δομή και διάρθρωση του μαθήματος
ΕΝΟΤΗΤΑ Α’ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ: Βασικές αρχές και χαρακτηριστικά της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και της Δια βίου Μάθησης, η Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση ως πεδίο μελέτης των επιστημών της αγωγής, ζητήματα έρευνας και συσχετισμού με τις κοινωνικές επιστήμες.
ΜΑΘΗΜΑ 1o ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Ερμηνείες, ορισμοί και τυπολογίες, σταθμοί στην οργάνωση της εκπαίδευσης ενηλίκων και της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και ο ρόλος των διεθνών οργανισμών, παράγοντες εξέλιξης και μορφές οργάνωσης της εκπαίδευσης των ενηλίκων με παραδείγματα από χώρες της Ευρώπης.
ΜΑΘΗΜΑ 2o ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ
Δράσεις, διαδικασίες και φορείς, διεθνείς εξελίξεις στο χώρο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και της δια βίου μάθησης, επαγγελματική κατάρτιση, ανάπτυξη ζωτικών δεξιοτήτων και επένδυση στους ανθρώπινους πόρους.
ΜΑΘΗΜΑ 3o ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Επαναπροσδιορισμός του ρόλου του κράτους και η σημασία του κοινωνικού κεφαλαίου στην ανάπτυξη του σύγχρονου ενεργού πολίτη, εκπαίδευση στην κοινότητα, οικονομία της γνώσης και παγκοσμιοποίηση, ο ρόλος του οργανισμού μάθησης και τα όρια του οικονομικού ντετερμινισμού, η εκπαιδευτική πολιτικήγια τη δια βίου μάθηση στην
Ε.Ε.
ΜΑΘΗΜΑ 4o Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΩΣ ΠΕΔΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
Ζητήματα συσχετισμού με τις επιστήμες της αγωγής και οργάνωση του πλαισίου αναφοράς , η επίδραση των θεωριών της αγωγής στην ανάπτυξη μιας ολιστικής θεωρητικής προσέγγισης για το ρόλο και την ταυτότητα του νέου πεδίου μελέτης, φιλοσοφική θεμελίωση του πεδίου, ιδεολογικές επιδράσεις και επιστημολογικές αναζητήσεις, η έρευνα στο χώρο τηςσυνεχιζόμενης εκπαίδευσης, θεματικές και ερευνητικά πεδία, η επίδραση του θετικισμού, ανθρωπιστικές και νεο‐ανθρωπιστικές θεωρήσεις μάθησης ενηλίκων, πραγματισμός και η εργαλειακή αντίληψη στην εκπαίδευση των ενηλίκων.
ΕΝΟΤΗΤΑ Β’ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ: Ψυχολογικές και ανθρωπιστικές προσεγγίσεις στην ανάπτυξη και τη μάθηση των ενηλίκων, ενηλικίωση και ανάπτυξη, στρατηγικές και τρόποι μάθησης στους ενηλίκους, ο ρόλος της μνήμης και των συναισθημάτων, εμπειρική και μετασχηματιστική μάθηση, ο ρόλος του κριτικού στοχασμού.
ΜΑΘΗΜΑ 5o ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Προσδιορισμός των χαρακτηριστικών του ενήλικου ατόμου και συσχέτισή τους με τις έννοιες της εκπαίδευσης και της μάθησης, στρατηγικές και τρόποι μάθησης στους ενηλίκους, ετοιμότητα για μάθηση, συνειρμική, κοινωνική, μεταβατική, οργανωσιακή, ενορατική και αυτό‐διαχειριζόμενη μάθηση, e‐learning.
ΜΑΘΗΜΑ 6o ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ, ΓΝΩΣΤΙΚΟ‐ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Κύκλοι μάθησης ενηλίκων (Neugarten, Havinghurst), η ψυχο‐κοινωνική προσέγγιση στη μάθηση σε σχέση με τα στάδια ανάπτυξης (Erickson, Loevinger, Perry), Watson και η προσέγγιση S-R, μάθηση αντιδράσεων και ενεργητική μάθηση (Skinner), Sears και θεωρία κοινωνικής μάθησης, Bandura και γνωστικο‐κοινωνική μάθηση, Werner και το οργανισμικό μοντέλο μάθησης.
ΜΑΘΗMΑ 7o ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΕΣ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Τι σημαίνει ανθρωπισμός και πως συνδέεται με την εκπαίδευση ενηλίκων, Freire και το αίτημα της ‘Εκπαίδευσης για Όλους’, Gagné και η μάθηση μέσω της παρατήρησης, τα βασικά χαρακτηριστικά της εμπειρικής μάθησης (Dewey, Lewin, Piaget και Kolb), Knowles και ανδραγωγική θεωρία, Rogers και η σημασία της αυτο‐αντίληψης στη μάθηση των ενηλίκων, Kanter και η μάθηση στον οργανισμό, Field‐Belenky και φεμινιστικές προσεγγίσεις στη μάθηση ενήλικων γυναικών.
ΜΑΘΗΜΑ 8o Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Κριτική σκέψη, κριτικός στοχασμός και ex post facto στοχασμός, Mezirow και μετασχηματιστική μάθηση, Brookfield και η ενίσχυση της κριτικής αντίληψης στους ενηλίκους, η σημασία της κριτικής στη μάθηση για τον Schön, η σημασία της κατασκευής εννοιών στη μάθηση ενηλίκων (νοηματοδότηση), αποτίμηση της έννοιας ‘νοηματοδότηση’ (meaning making) ως λειτουργικό κομμάτι της διαδικασίας που οδηγεί σε μια νέα αναθεωρημένη ερμηνεία της εμπειρίας και στοχεύει στη διεύρυνση του εμπειρικού συστήματος και κατ’ επέκταση στην ανάπτυξη και στην αλλαγή.
ΕΝΟΤΗΤΑ Γ’ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΟΥΣ: Κίνητρα συμμετοχής ενηλίκων σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ζητήματα πρόσβασης και διευκόλυνσης της μάθησης στους ενηλίκους, ο ρόλος και τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτή ενηλίκων.
ΜΑΘΗΜΑ 9o ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Ιεράρχηση αναγκών κατά τον Maslow, σύγχρονες προσεγγίσεις κινήτρων μάθησης και συμμετοχής, συμμετοχή και μη‐συμμετοχή, παράγοντες που επιδρούν στην επιλογή των ενηλίκων να συμμετέχουν σε οργανωμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα, ζητήματα πρόσβασης και τρόπoι ενίσχυσης της συμμετοχής των ενηλίκων σε προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης.
ΜΑΘΗΜΑ 10o ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ, ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΟΥΣ
Επιθυμίες, κίνητρα και προσδοκίες, κύκλος μάθησης διδασκαλίας του Mezirow, κύκλος διευκόλυνσης μάθησης του Jarvis, συνθήκες μάθησης και αρχές διδασκαλίας, διαχείριση του χώρου μάθησης, και κατανομή του μαθησιακού χρόνου, διάγνωση μαθησιακών αναγκών και συμβουλευτική, μάθηση και μαθησιακά περιβάλλοντα, αποτίμηση και αναγνώριση άτυπων τρόπων μάθησης.
ΜΑΘΗΜΑ 11o ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΜΕΘΟΔΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΟΥΣ
Μαθησιακοί σκοποί και στόχοι, επιθυμητές μέθοδοι διδασκαλίας ενηλίκων (προσεγγίσεις των Long, Knox, Brunner, Dewey, Illich, Freire, Knowles, Rogers), μεθόδευση της εκπαιδευτικής διαδικασίας στους ενηλίκους κατά τον Houle, χρήση νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση των ενηλίκων.
ΜΑΘΗΜΑ 12o ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Αυτο‐αξιολόγηση των εκπαιδευόμενων σε προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, μεθόδευση οριζοντίων μορφών αξιολόγησης, η χρήση των φακέλων των εκπαιδευομένων (portfolios) στη διαδικασία αξιολόγησης, συνολική αξιολόγηση προγραμμάτων, εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση, αναγνώριση και πιστοποίηση της άτυπης μάθησης, ανάλυση της ανάγκης για αποτίμηση της μαθησιακής εμπειρίας στο χώρο εργασίας.
ΜΑΘΗΜΑ 13o Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Ο εκπαιδευτής ενηλίκων και ο διευκολυντικός του ρόλος, σχέση εκπαιδευτή‐εκπαιδευόμενου, η σημασία του κριτικού στοχασμού και της έρευνας για τον εκπαιδευτή ενηλίκων, συστηματοποίηση του ρόλου του εκπαιδευτή ενηλίκων, η ταυτότητα του εκπαιδευτή ενηλίκων, ο εκπαιδευτής ενηλίκων ως επαγγελματίας.